Το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας…

Ο Αχιλλέας Λαζάρου σε μελέτη του στον ΣΤ’ τόμο των «Βορειοηπειρωτικών» με τίτλο «Το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας» παραθέτει την άποψη του μεγάλου Άγγλου ιστορικού N.G.L. Hammond, ο οποίος στο σύγγραμμά του «Ήπειρος» καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «ο Ελληνισμός στη Βόρειο Ήπειρο υφίσταται από τους μυκηναϊκούς χρόνους» και σε άρθρο του συνιστά την εφαρμογή του Πρωτοκόλλου της Κέρκυρας «ως του μοναδικού και ενδεδειγμένου μέτρου εδραιώσεως καλής γειτονίας και αγαστής συνεργασίας για την ειρήνη και την προκοπή των λαών».
Και ο Απόστολος Γ. Παπαϊωάννου στον ίδιο τόμο των «Βορειοηπειρωτικών» σε μελέτη του με τίτλο «Το Βορειοηπειρωτικό ζήτημα (1911-1920), γράφει σχετικά για το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας: «Μετά από πολλές διαβουλεύσεις και με τη συνδρομή της Διεθνούς Επιτροπής Ελέγχου έγινε ανακωχή και υπογράφτηκε στην Κέρκυρα στις 17 Μαΐου 1914 η αυτονομία της Βορείου Ηπείρου. Ειδικότερα τα γεωγραφικά διαμερίσματα του Αργυροκάστρου και της Κορυτσάς αποκτούσαν αυτονομία υπό την εγγύηση των Μεγάλων Δυνάμεων. Εξασφάλισαν δηλ. αυτοδιοίκηση και παράλληλα μπορούσαν να ασκήσουν ελεύθερα ορισμένα δικαιώματα, όπως αυτά της διατήρησης της εθνικής συνείδησης, της εθνικής γλώσσας, της θρησκείας και γενικά του ελληνικού πολιτισμού. Ουσιαστικά το νεοσυσταθέν αλβανικό κράτος και οι Μεγάλες Δυνάμεις επίσημα για πρώτη φορά αναγνώριζαν και επικύρωναν την ελληνικότητα της Βόρειας Ηπείρου».
Το ιστορικό του «Πρωτοκόλλου της Κέρκυρας» έχει ως εξής: Ο Πρόεδρος της Προσωρινής κυβέρνησης της «Αυτονόμου Ηπείρου» (ΑΗ) Γεώργιος Ζωγράφος συντόνισε με επιτυχία τις επιχειρήσεις των Αυτονομιακών και ευτύχησε να υπογράψει τις «Συμφωνίες της Κέρκυρας», με τις οποίες αναγνωριζόταν η αυτονομία της Βορείου Ηπείρου. Οι θριαμβευτικές νίκες των Ηπειρωτών κατέστησαν τις θέσεις τους ευνοϊκές και έβλεπαν τον αγώνα τους να δικαιώνεται.
Η 23η Απριλίου, ανήμερα της γιορτής του Αγίου Γεωργίου, ξημέρωσε για τους Ηπειρώτες με συγκρατημένες προσδοκίες. Η Διεθνής Επιτροπή, μετά τις αλλεπάλληλες νίκες των Ηπειρωτών και την απώθηση των Αλβανών πέρα από τα βορειοηπειρωτικά όρια, αναγκάστηκε να έρθει σε συνεννόηση με την κυβέρνηση της Αυτονόμου Ηπείρου. Γνωστοποίησε στον Γεώργιο Ζωγράφο ότι ήταν έτοιμη να υποβάλει κείμενο παραχωρήσεων στους Ηπειρώτες, με την προϋπόθεση να σταματήσει η προέλαση του αυτονομιακού στρατού. Ο Ζωγράφος δέχτηκε και άρχισαν οι διαπραγματεύσεις.
Οι διαπραγματεύσεις άρχισαν στην Κέρκυρα στις 2 Μαΐου και τελείωσαν στις 5/17 Μαΐου 1914. Οι σύνεδροι κατέληξαν σε συμφωνίες και υπογράφηκε το «Πρωτόκολλο της Κέρκυρας». Το Πρωτόκολλο αυτό ανέτρεπε τελείως τις συμφωνίες του «Πρωτοκόλλου της Φλωρεντίας». Οι συμφωνίες έγιναν δεκτές σε όλα τα σημεία και από τους Αλβανούς και τις υπέγραψαν. Με τις συμφωνίες του «Πρωτοκόλλου της Κέρκυρας» κατοχυρώθηκαν εγγυήσεις για την ασφάλεια και την εθνική και θρησκευτική αυτοτέλεια των Βορειοηπειρωτών.
Το κείμενο που υπογράφηκε για να έχει το απαιτούμενο κύρος, έπρεπε να γίνει αποδεκτό από την αλβανική Κυβέρνηση και από τους αντιπροσώπους των Βορειοηπειρωτών (Γεώργιο Ζωγράφο και Αλέξ. Καραπάνο), οι οποίοι ζήτησαν από τις Μεγ. Δυνάμεις όχι μόνο να εγκρίνουν, αλλά και να εγγυηθούν την εκτέλεση της συμφωνίας. Οι Μεγ. Δυνάμεις (1 Ιουλίου) ενέκριναν τις συμφωνίες και εγγυήθηκαν την εκτέλεσή τους. Και η αλβανική κυβέρνηση αποδέχτηκε τη συμφωνία της Κέρκυρας «εξ ολοκλήρου και χωρίς όρους», γεγονός που γνώρισε στην προσωρινή Κυβέρνηση της Αυτονόμου Ηπείρου και στη Διεθνή Επιτροπή Ελέγχου στις 23 Ιουνίου 1914.
Το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας για να έχει κύρος έπρεπε να επικυρωθεί και από τους εκπροσώπους των Βορειοηπειρωτών στην Γενική Συνέλευση του Πανηπειρωτικού Συνεδρίου που συνήλθε στο Δέλβινο. Συμμετείχαν αντιπρόσωποι από τις περιοχές Χιμάρας, Αγίων Σαράντα, Αργυροκάστρου, Πωγωνίου, Πρεμετής, Λεσκοβικίου, Ερσέκας, Κορυτσάς και Τεπελενίου.
Οι συζητήσεις της Συντακτικής Συνέλευσης άρχισαν στις 23 Ιουνίου 1914. Οι αντιπρόσωποι που συμμετείχαν στις συζητήσεις πείστηκαν, μετά από διαλογική συζήτηση, να επικυρώσουν το Πρωτόκολλο.
Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων έντονες ήταν οι αντιδράσεις του Σ. Σπυρομήλιου, αρχηγού της Χιμάρας, γιατί θεωρούσε ότι με το πρωτόκολλο αυτό, παρά τους σκληρούς και αιματηρούς αγώνες τους, οι Βορειοηπειρώτες δεν κέρδιζαν τίποτε.
Τελικά το Πρωτόκολλο επικυρώθηκε από τους αντιπροσώπους όλων των βορειοηπειρωτικών περιοχών, εκτός από τους αντιπροσώπους της Χιμάρας, οι οποίοι αποχώρησαν. Μάλιστα, έστειλαν έγγραφο στη Γενική Συνέλευση διαμαρτυρόμενοι για το αποτέλεσμα του Πρωτοκόλλου. Οι Χιμαριώτες κατά την αποχώρησή τους από τη Γενική Συνέλευση ζητωκραύγαζαν με το σύνθημα που είχε συνυφανθεί με τους αγώνες και την καθημερινή ζωή τους: «Ένωσις ή θάνατος».
Η υπογραφή της συμφωνίας και η επικύρωσή της από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη θεωρείται επιτυχία. Ο Βορειοηπειρωτικός λαός επέβαλλε να υπογράψουν το Πρωτόκολλο, αναγνωρίζοντας το δίκαιο του αγώνα, τόσο η αλβανική κυβέρνηση, όσο και η Διεθνής Επιτροπή Ελέγχου και οι Μεγάλες Δυνάμεις, χωρίς καμία υποστήριξη, χάρη στην πίστη του στην ελευθερία. Να σημειώσουμε ότι μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο οι Βορειοηπειρώτες απαίτησαν την εφαρμογή του Πρωτοκόλλου της Κέρκυρας, αλλά οι Μεγάλες Δυνάμεις αρνήθηκαν να το εφαρμόσουν, γιατί το προηγούμενο Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας εξυπηρετούσε και τότε καλύτερα τα συμφέροντά τους.
Για ουσιαστικότερη κατανόηση των συμφωνιών που περιέχονται στο Πρωτόκολλο της Κέρκυρας παραθέτουμε τα άρθρα τα σχετικά με τις ληφθείσες αποφάσεις:
- Στο 1ο άρθρο αναφέρεται η οργάνωση των δύο επαρχιών Αργυροκάστρου και Κορυτσάς που απέκτησαν την αυτονομία.
- Το 2ο και 3ο άρθρο αναφέρονται στον αριθμό των διοικητικών συμβουλίων και την οροθεσία και διοικητική υποδιαίρεση των δύο επαρχιών.
- Στο 4ο άρθρο περιέχεται η απόφαση που αφορά τις διατάξεις για τα εδάφη των κατεχομένων προηγουμένως από την Ελλάδα, τα οποία προσαρτήθηκαν στην Αλβανία.
- Το 5ο και 6ο άρθρο αναφέρονται στη Χωροφυλακή και το στρατό. Για την τήρηση της τάξεως αποφασίζεται η σύσταση Τοπικής Χωροφυλακής, ενώ στις επαρχίες που αυτονομήθηκαν δεν μπορούν να μεταφερθούν και να χρησιμοποιηθούν στρατιωτικές μονάδες που δεν είναι ιθαγενείς.
- Το 7ο άρθρο αναφέρεται στις Ορθόδοξες Κοινότητες, οι οποίες αναγνωρίζονται ως νομικά πρόσωπα. Διατηρούν τις περιουσίες τους και μπορούν να τις διαθέτουν ελεύθερα.
- Το 8ο άρθρο αναφέρεται στα Σχολεία. Η εκπαίδευση είναι ελεύθερη και στα σχολεία των ορθοδόξων Κοινοτήτων η εκπαίδευση θα γίνεται στα ελληνικά.
- Το 9ο άρθρο αναφέρεται στην ελευθερία της γλώσσας και στα υπόλοιπα 10ο, 11ο και 12ο περιέχονται τα σχετικά με την κατοχή των εδαφών, τη βοήθεια προς τους πάσχοντες και στην παροχή ολοκληρωτικής αμνηστείας.
- Στο τελευταίο 13ο άρθρο οι Μεγάλες Δυνάμεις εγγυώνται την εκτέλεση και τήρηση των διατάξεων που περιέχονται στο Πρωτόκολλο.
***
Πιστεύουμε ότι όλα αυτά έχουν τεθεί υπόψη των Ελλήνων διαπραγματευτών που συζητούν με εκπροσώπους της αλβανικής Κυβέρνησης για τη διευθέτηση των εκκρεμοτήτων μεταξύ των δύο γειτονικών και συγγενικών χωρών.