Ο Προφήτης Ηλίας ο Έφορος (=επόπτης) της βροχής, των βροντών και των κεραυνών

Μία από τις μεγαλύτερες θρησκευτικές εορτές του Ιουλίου είναι η εορτή του Προφήτη Ηλία. Η εκκλησία μας τιμά τη μνήμη του σήμερα 20 Ιουλίου. Είναι ο πιο αγαπητός προφήτης από το λαό. Τα εξωκκλήσια του βρίσκονται στα ψηλότερα μέρη. Σε λόφους, σε βουνά κλπ. Και αυτό γιατί το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του το πέρασε σε σπηλιές στα βουνά.
Στο γεγονός αυτό, ότι ο προφήτης Ηλίας λατρεύεται σχεδόν αποκλειστικά στις κορυφές, ο λαός το απέδωσε στηνακόλουθη παράδοση: Ο Αι-Λιάς ήταν ναύτης και επειδή έπαθε πολλά στη θάλασσα και πολλές φορές εκινδύνεψε να πνιγεί, εβαρέθηκε τα θαλασσινά ταξίδια και αποφάσισε να πάει να μείνει σε μέρος που να μη ξέρουν τι είναι θάλασσα και τι καράβια. Παίρνει, λοιπόν, στον ώμο του το κουπί του καραβιού και βγαίνει στη στεριά. Καθώς προχωρούσε οποιονδήποτε συναντούσε τον ρωτούσε τι είναι αυτό που βαστάει. Όσο του έλεγαν «είναι κουπί», προχωρούσε ψηλότερα. Προχωρούσε ώσπου έφθασε στην κορυφή του βουνού. Ρωτάει τους ανθρώπους που ηύρε εκεί «τι είναι τούτο;» Και του λένε «ξύλο». Κατάλαβε, λοιπόν, ότι αυτοί δεν είχαν ιδεί ποτέ τους κουπί και έμεινε μαζί τους εκεί ψηλά και εκεί του χτίζουν εκκλησιές.
Η παράδοση αυτή μας αποκαλύπτει ότι έμεινε ζωηρή στη μνήμη του λαού η εικόνα που μας δίνει ο Όμηρος στην Οδύσσεια, στην ενδέκατη τη ραψωδία που φέρει τον τίτλο Νέκυια (ο νέκυς του νέκυος = ο νεκρός). Η ραψωδία αυτή ονομάστηκε έτσι, επειδή ο Οδυσσέας με υπόδειξη της Κίρκης, επήγε στα πρόθυρα του Άδη, για να συναντήσει το μάντη Τειρεσία, που είχε πεθάνει, για να ζητήσει τις συμβουλές του. Από το στίχο 121 και εξής διαβάζουμε τι συμβουλεύει τον Οδυσσέα:
«Αφού εξοντώσεις τους μνηστήρες που είναι στο παλάτι σου, να πάρεις το κουπί και να πας σε τόπο μακρυνό, εκεί που οι άνθρωποι δεν ξέρουν από θάλασσα και τρώνε ανάλατο φαΐ. Και θα σου πω να ξέρεις ένα σημάδι αλάνθαστο. Όταν στο δρόμο συναντήσεις άνθρωπο που θα σου πει αυτό που βαστάς στον ώμο σου είναι λιχνιστήρι, δηλαδή φτυάρι που λιχνίζουν το σιτάρι στο αλώνι, εκεί το κουπί στη γη να μπήξεις. Εκεί να σφάξεις όμορφα σφαχτά στον Ποσειδώνα.
Στις παραδόσεις του λαού συνδέονται πολλά στοιχεία του αρχαίου πολιτισμού. Αυτό δείχνει την μεγάλη επίδραση του αρχαίου ελληνικού πνεύματος στις γενεές τόσων αιώνων.
Με την ευκαιρία να ιδούμε και μερικά πράγματα για τη Νέκυια η Νεκρομαντεία των Αρχαίων Ελλήνων. Νεκρομαντεία λεγόταν η μαντική ή μαγική τελετή που εκτελούσαν ειδικοί μάντεις για κείνους που ήθελαν να επικοινωνήσουν με τις ψυχές συγγενικών τους νεκρών προσώπων και να τις ρωτήσουν για το μέλλον τους. Με διάφορες τελετές ο μάντης μπορούσε να ανεβάσει από τον Άδη τα πνεύματα, τις ψυχές και να τις ρωτήσουν οι συγγενείς τους ό,τι επιθυμούν.
Αυτό οφείλεται στην πίστη των αρχαίων ότι εάν ο άνθρωπος απέθανε, η ψυχή του,όμως ζη και εξακολουθεί να παρουσιάζεται στα μέρη, όπου άλλοτε διέμενε και ότι οι νεκροί έχουν τη δύναμη και να βλάψουν και να ωφελήσουν τους ζωντανούς. Από τις αντιλήψεις αυτές προήλθε η πίστη ότι με κατάλληλες ενέργειες (θυσίες, προσφορές, ευχές και άλλες τελετές), ήταν δυνατό είτε να εξευμενίσουν τους νεκρούς να αποτρέψουν κακά που απειλούσαν τους ζωντανούς, είτε να μάθουν, να πληροφορηθούν διάφορες προφητείες για το μέλλον τους.
Οι διάφορες αυτές τελετές, με τις οποίες οι ζωντανοί προσπαθούσαν να επικοινωνήσουν με τους νεκρούς ονομάζονταν στην Αρχαία Ελλάδα νέκυιαι. Παλαιότερα παράδειγμα νεκυίας είναι αυτό που περιλαμβάνεται στη ραψωδία Λ της Οδύσσειας, στην οποία περιγράφεται, ο τρόπος με τον οποίο ο Οδυσσέας, επέτυχε να επικοινωνήσει με τους νεκρούς και να πληροφορηθεί για το μέλλον.
Για το σκοπό αυτό υπήρχαν τα Νεκυιομαντεία ή Νεκρομαντεία όπου γινότανε οι ειδικές τελετές για την επίκληση επικοινωνίας των ζώντων με τις ψυχές των νεκρών συγγενών τους.
Το γνωστότερο Νεκρομαντείο, είναι το Νεκρομαντείο του Αχέροντα στην Ήπειρο. Ο ποταμός αυτός διασχίζει τους Νομούς Πρεβέζης, Θεσπρωτίας και Ιωαννίνων. Πηγάζει από τα βουνά του Σουλίου και χύνεται στο Ιόνιο πέλαγος κοντά στο χωριό Σπλάντζα, νότια της Πάργας.
Σύμφωνα με τη μυθολογία η πεδιάδα του Αχέροντα ήταν ο τόπος όπου κατοικούσαν οι ψυχές των νεκρών. Ο ποταμός ήταν ο δρόμος μέσω του οποίου ο Χάροντας οδηγούσε τις ψυχές στη λίμνη Αχερουσία, στα έγκατα της οποίας βρισκόταν το βασίλειο του Άδη. Στη βορειοανατολική όχθη της Αχερουσίας λίμνης ιδρύθηκε ο σπουδαιότερος χώρος λατρείας των θεών του Κάτω Κόσμου και επικοινωνίας με τις ψυχές των νεκρών, το Νεκρομαντείο του Αχέροντα, το οποίο σώζεται μέχρι σήμερα...
Οι επισκέπτες θέλοντας να επικοινωνήσουν με τους αγαπημένους τους που έφυγαν από τη ζωή υποβάλλονταν σε πολυήμερη προετοιμασία που περιελάμβανε πλήρη απομόνωση και ειδική διατροφή. Έπειτα οδηγούνταν στις υπόγειες αίθουσες του Νεκρομαντείου, όπου επικοινωνούσαν με τα πνεύματα των αγαπημένων τους που προφήτευαν το μέλλον...
Ίσως ήταν πολλά τα αναφερόμενα στην αρχαία Ελλάδα,όμως ήταν απαραίτητα, για να γίνουν κατανοητά κάποια πράγματα που σχετίζονται με τον προφήτη Ηλία. Πάντως είναι ο συμπαθέστερος από όλους τους προφήτες. Από το γεγονός ότι οι ναοί του κατά κανόνα βρίσκονται σε ψηλόματα και σε βουνά χαρακτηρίστηκε ένσαρκος άγγελος:
«Ο ένσαρκος άγγελος, των προφητών η Κρηπίς, ο δεύτερος Πρόδρομος της παρουσίας Χριστού, Ηλίας ο ένδοξος, άνωθεν καταπέμψας Ελισσαίω την χάριν, νόσους αποδιώκει και λεπρούς καθαρίζει, διό και τοις τιμώσιν αυτόν βρύει ιάματα».