Ούτε μέχρι τη μύτη μας!

Πυρκαγιές στον Αμαζόνιο, υψηλές θερμοκρασίες παγκοσμίως, ρύπανση των θαλασσών, φωτιές στην Ελλάδα, καταιγίδες πρωτόγνωρες στη Χαλκιδική, μοσχάρια καταπατούν την Δρακόλιμνη, η Λίμνη με χαμηλή στάθμη αλλά σε πολύ καλή κατάσταση.
Έχουν γραφτεί πολλά και οι αντιπαραθέσεις καλά κρατούν. Τα συμπεράσματα όμως φτωχά. Οι δράσεις ακόμη φτωχότερες. Περιορίζονται μόνο σε «δράσεις» πολιτικού ή επιστημονικού ακτιβισμού, διχάζοντας την κοινωνία αλλά και τα έθνη. Τελικός νικητής ο ανορθολογισμός, ο Αλάριχος που εφορμά ακόμη μία φορά, κατά την προσφιλή έκφραση του Ρόδη Ρούφου, με σκοπό την καταστροφή της μέγιστης πολιτιστικής μας κατάκτησης, του Ορθολογισμού.
Η κλιματική αλλαγή είναι γεγονός. Ενδιαφέρει βέβαια εάν η κλιματική αλλαγή είναι αποτέλεσμα κυρίως κάποιου γεωλογικού κύκλου ή αποτέλεσμα της εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου, εξαιτίας ανθρώπινων δραστηριοτήτων κατά τις τελευταίες εκατονταετίες.
Γνωρίζουμε πως το κλίμα της Γης δεν ήταν ποτέ σταθερό. Γνωρίζουμε πως το κλίμα της Γής άλλαξε πολλές φορές στη διάρκεια της πορείας της στο χρόνο, όταν ακόμη οι άνθρωποι ήταν πολύ λίγοι και οι δραστηριότητές τους ασήμαντες για να αφήσουν κάποιο αποτύπωμα στο παγκόσμιο κλίμα. Όμως ο ανθρώπινος πληθυσμός αυξήθηκε ραγδαία και οι δραστηριότητες μετά τη βιομηχανική επανάσταση μπορούν να επηρεάσουν το παγκόσμιο κλίμα. Η θέση αυτή είναι πολύ καλά τεκμηριωμένη. Οι εκπομπές διοξειδίου και μεθανίου επιτείνουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Το ξέρουμε καλά, είναι καλά τεκμηριωμένο. Το ερώτημα λοιπόν, εάν για το γεγονός πως βρισκόμαστε μπροστά σε μια υπερθέρμανση, φταίνε περισσότερο κάποια φυσικά αίτια παρά κάποια ανθρωπογενή, ΔΕΝ έχει νόημα σχετικά με τις δράσεις που πρέπει να αναλάβουμε. Στα φυσικά αίτια ΔΕΝ μπορούμε να παρέμβουμε, στα ανθρωπογενή μπορούμε.
Και οι στόχοι εκεί είναι δύο, εάν δεν θέλουμε να κλείνουμε τα μάτια μας. Οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και οι εκπομπές μεθανίου.
Και ενώ οι εκπομπές διοξειδίου σχετίζονται με την τεχνολογία καύσης ορυκτών καυσίμων, οι εκπομπές μεθανίου σχετίζονται με το διατροφικό μας μοντέλο που βασίζεται στα βοοειδή. Απάντηση στο πρώτο δεν δώσαμε ακόμη, καθώς οι εναλλακτικές δυνατότητες παραγωγής ενέργειας δεν είναι, προς το παρόν, αποδοτικές. Και είναι και πιο ακριβές. Και πώς να επιβάλεις μη αποδοτικές, αλλά και πιο ακριβές εναλλακτικές παγκοσμίως, όταν οι οικονομικές δυνατότητες των εθνών είναι τόσο διαφορετικές; Πώς να επιβάλεις στον φτωχό να ακολουθήσει ακριβές εναλλακτικές μεθόδους παραγωγής ενέργειας;
Το δεύτερο, δηλαδή τις εκπομπές μεθανίου λόγω της βοοτροφίας, το προσπερνάμε πιο αθόρυβα. Πώς να γίνει αλλιώς όταν όλος ο δυτικός κόσμος έχει προσχωρήσει στο μοντέλο αυτό εδώ και χιλιάδες χρόνια; Και πώς να γίνει αλλιώς όταν οι παρίες αυτού του Κόσμου αυτό το μοντέλο θαυμάζουν και σε αυτό θέλουν με πάθος να προσχωρήσουν; Όταν η Κίνα αλλάζει το διατροφικό της μοντέλο, από χορτοφαγικό για χιλιάδες χρόνια, σε κρεοφαγικό σήμερα; Κατανοούμε το μέγεθος της φυτικής βιομάζας που απαιτείται ώστε να χορτάσει με κρέας όλος ο αναπτυσσόμενος κόσμος; Και έχουμε εμείς δικαίωμα να αναστείλουμε αυτή την εξέλιξη; Ποιοι είμαστε εμείς που θα τους πούμε, φάτε ρύζι και όχι κρέας, πιείτε γάλα αλόης και όχι αγελαδινό;
Και με αυτά και με εκείνα καίγεται ο Αμαζόνιος στη Βραζιλία του «Δεξιού» Bolsonaro για να γίνει ένα απέραντο λιβάδι για αγελάδες. Καίγεται βέβαια ο Αμαζόνιος και στην Βολιβία του «Αριστερού» Morales για να προχωρήσουν οι εξορύξεις. Μεθάνιο και διοξείδιο λοιπόν, για να προσχωρήσουν όλο και πιο πολλοί στο δυτικό μοντέλο, το οποίο μας οδηγεί σε οικολογική καταστροφή. Και βεβαίως αυτό δεν μπορούν να το συνειδητοποιήσουν οι παρίες αυτού του Κόσμου. Αναγκαστικά πρέπει να το συνειδητοποιήσουν οι κυρίαρχοι. Μόνο από αυτούς θα έλθει, αν θα έλθει, η σωτηρία.
Οι αγελάδες στα καθ ημάς έφτασαν να κολυμπάνε και να αφοδεύουν στη Δρακόλιμνη. Την οποία, με δική μας απόφαση, τη θέσαμε υπό καθεστώς προστασίας. Προφανώς με αδιάσειστα επιχειρήματα. Δεν θα επιχειρηματολογήσω σχετικά με το οξύμωρο της συλλογικής μας συμπεριφοράς, θα ανατρέξω απλώς λίγο στην ιστορία της κτηνοτροφίας στην Ελλάδα. Είναι γνωστό πως βοοειδή εκτρέφαμε, από την αρχαιότητα ακόμη. Τα κοπάδια βοοειδών της Ηπείρου ήταν ξακουστά, τα ύμνησε και ο Πίνδαρος. Κυρίως όμως εκτρέφαμε αιγοπρόβατα. Σε όλους τους ξένους περιηγητές του 17ου και του 18ου αιώνα, ήταν γνωστό πως η ερημοποίηση των βουνών μας οφειλόταν στη βόσκηση για χιλιάδες χρόνια. Κατά τα πρόσφατα χρόνια, αυτή η παραδοσιακή εκτατική εκτροφή αιγοπροβάτων σταδιακά εξασθένησε. Τα βουνά μας ξαναπρασίνισαν. Είναι γεγονός εμφανές ακόμη και στη διάρκεια μιας ανθρώπινης ζωής, της δικής μας ζωής.
Η εγκατάλειψη της αιγοπροβατοτροφίας, σε συνδυασμό με την προσχώρησή μας στο διατροφικό μοντέλο της Δύσης, άνοιξε διάπλατα το δρόμο στην εκτροφή αγελάδων. Και πώς να γίνει διαφορετικά; Ένα κράτος που εισάγει το 70% του μοσχαρίσιου κρέατος που καταναλώνει, δεν έχει και πολλές επιλογές. Είτε περιορίζει την κατανάλωση βοδινού, είτε εκτρέφει το ίδιο βοδινά. Πώς αλλιώς; Δεν υπάρχουν μαγικές συνταγές. Υπάρχουν όμως πάντα και μερικά σκοτεινά σημεία. Μπορεί να διαλέξεις να εκτρέφεις τελικά αγελάδες για να καλύψεις τις εισαγωγές και πάλι να μην τα καταφέρεις. Αν, λέω αν, εκτρέφεις αγελάδες μόνο και μόνο για τις επιδοτήσεις εκ μέρους της ΕΕ, τότε δεν έχεις κέρδος ούτε σε γάλα ούτε σε κρέας. Και οι αγελάδες καταστρέφουν το περιβάλλον σου, φτάνοντας να κολυμπούν μέχρι τη Δρακόλιμνη, και οι εισαγωγές δεν μειώνονται. Διπλή λοιπόν η Δημόσια ζημία.
Οι πρωτοπόροι Λαοί σε αυτή την κούρσα για την εύρεση νέων πηγών ενέργειας και νέων πηγών διατροφής δείχνουν το δρόμο. Γνωρίζοντας πως ιστορικά κανένα πετυχημένο μοντέλο δεν εγκαταλείπεται, προσφεύγουν στην επιστήμη και την τεχνολογία. Νέα φυτά με νέες ιδιότητες, αγελάδες με τροποποιημένη μικροβιακή χλωρίδα ώστε να μειώνονται οι εκπομπές μεθανίου, μπριζόλες με βιοτεχνολογικές εργαστηριακές τεχνικές. Αλλά εμάς αυτά δεν μας αφορούν, γιατί προτιμάμε πάντα το πιο αγνό, φυσικό προϊόν. Σωστό, αλλά να συνειδητοποιούμε παράλληλα πως εάν εφαρμόσουμε τις παλιές καλές μεθόδους καλλιέργειας και εκτροφής, τότε το προϊόν δεν φτάνει ώστε να χορτάσει όλος ο κόσμος. Το γνωρίζει αυτό ο κάθε αγρότης και ο κάθε κτηνοτρόφος και γι’ αυτό, να τα λιπάσματα, να τα φυτοφάρμακα, να τα αντιβιοτικά. Εμείς κάνουμε πως δεν καταλαβαίνουμε. Αλλά πώς να καταλάβουμε όταν ούτε τα απόβλητά μας δεν είμαστε ικανοί να διαχειριστούμε; Όταν ακόμα και σε περιπτώσεις που είμαστε τυχεροί και οι συνθήκες μας προϊδεάζουν για το τι πρέπει να πράξουμε, εμείς κωφεύουμε;
Το φετινό καλοκαίρι ήταν ζεστό και ξηρό. Πολλές ημέρες οι άνεμοι ήταν ισχυροί. Και όμως, ενώ συνέτρεχαν όλοι οι γνωστοί λόγοι για να ζήσουμε ακόμη μια χρονιά την έκρηξη του φυτοπλαγκτού στη Λίμνη, ω του θαύματος, η Λίμνη μοιάζει με τις περιγραφές τις δεκαετίας του 60! Και δε θέλουμε να το παραδεχτούμε. Γιατί εάν το παραδεχόμασταν, θα μπορούσαμε να βγάλουμε και κανένα συμπέρασμα. Επειδή λοιπόν ο κάθε καλοπροαίρετος πολίτης αυτής της πόλης, κάνοντας βόλτα στο παραλίμνιο μπορεί να διαπιστώσει, ιδίοις όμμασι, του λόγου το αληθές, ομολογώ πως ούτε εγώ το περίμενα. Κανένας επιστήμονας δεν θα προέβλεπε ποτέ κάτι τέτοιο. Και αυτό γιατί ξέρουμε πως όταν ένα σύστημα είναι βαθιά διαταραγμένο οι προβλέψεις μπορεί να είναι από κακές έως λιγότερο κακές. Εμφανή όμως εικόνα υγιούς οικοσυστήματος δεν περίμενε κανείς.
Και εξηγούμαι: ο πυθμένας έχει συσσωρευμένο ρυπαντικό φορτίο αρκετό για να τροφοδοτήσει εκρήξεις φυτοπλαγκτού. Κι όμως αυτό δεν έγινε. Πράγμα που σημαίνει πως το φορτίο αυτό παραμένει ισχυρά συνδεδεμένο στον πυθμένα και παρόλη την ανάδευση, δύσκολα επαναιωρείται. Ο θεός όμως της κλιματικής αλλαγής σε αυτή την περίπτωση μας δείχνει την αιτία και μας υποδεικνύει προς τα που πρέπει να εστιάσουμε τις προσπάθειές μας. Το καλοκαίρι μας ήταν ιδιαίτερα ξηρό, χωρίς βροχοπτώσεις. Oι εισροές έχουν μηδενισθεί. Εάν ζήσουμε εκρήξεις φυτοπλαγκτού μετά τις φθινοπωρινές βροχές, αυτό σημαίνει πώς το πρόβλημα ενισχύεται κυρίως από ανθρωπογενή ή ζωικά απόβλητα στα όρια του Λεκανοπεδίου. Ας διαχειριστούμε πρώτα λοιπόν τα απόβλητά μας και μετά να συζητήσουμε και για ανάπτυξη.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΑΪΝΗΣ