Δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου…

 Σύμφωνα με το τουρκοαιγυπτιακό σχέδιο, την απόβαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο επρόκειτο να ακολουθήσει παράλληλη δράση των Τούρκων πασάδων στη Στερεά Ελλάδα. Το 1825 ο σουλτάνος ανέθεσε την εκστρατεία κατά της Ελλάδας στον Κιουταχή.

Με το όνομα αυτό συνδέθηκαν δύο σπουδαία γεγονότα του Αγώνα: Η Πολιορκία του Μεσολογγίου και η πάλη γύρω από την Ακρόπολη των Αθηνών.

Όταν οσουλτάνος ανέθεσε στον Κιουταχή την εκστρατεία του είπε: Το Μεσολόγγι ή το κεφάλι σου…
Ο Κιουταχής ξεκίνησε από τα Γιάννενα την Άνοιξη του 1825. Πέρασε ανεμπόδιστα την Ακαρνανία και την Αιτωλία με 20 χιλιάδες στρατό, αποτελούμενο ως επί το πλείστον από Αλβανούς και στις 15 Απριλίου περικύκλωσε το Μεσολόγγι. Έτσι, άρχισε η δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου, ένα από τα αξιολογότατα στρατιωτικά γεγονότα της Επανάστασης.
Το Μεσολόγγι μετά την πρώτη πολιορκία είχε οχυρωθεί καλύτερα με τις προσπάθειες του Λόρδου Βύρωνα και του μηχανικού Κοκκίνη. Από την ξηρά προστατεύονταν από μαντρότοιχο και τέσσερις προμαχώνες. Επίσης, οχυρωμένα ήταν τα νησάκια της λιμνοθάλασσας, η οποία απλώνεται μπροστά στην πόλη. Συνολικά το φρούριο είχε 48 τηλεβόλα και 4 βομβοβόλα και 3.000 εμπειροπόλεμους πολεμιστές οι οποίοι τον Ιούλιο αυξήθηκαν σε 4.500 και ενισχύονταν από τους πολίτες. Αλλά, υπήρχαν και 12 χιλ. γυναικόπαιδα. Η πολιορκία κράτησε ακριβώς ένα χρόνο.
Η πολιορκία παρουσίασε δύο κύριες φάσεις. Κατά τους πρώτους εφτά μήνες στο περιμάχητο από την πρώτη πολιορκία χωριό κατατροπώθηκαν οι προσπάθειες των Αλβανών του Κιουταχή. Οι πολιορκούμενοι με πίστη και καρτερία αποκρούουν τις επιθέσεις από την ξηρά του Οθωμανού στρατάρχη.
Επειδή, όμως, η θέση δεν ήταν δυνατό να κυριευθεί, εφόσον ενισχύονταν από τη θάλασσα, ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος καταβάλλει προσπάθειες να αποκλείσει την πόλη από την επικοινωνία με τον Ελληνικό στόλο, ο οποίος προσπαθεί να εφοδιάσει αυτήν. Γι’ αυτό γίνεται συγχρόνως πάλη και από τη θάλασσα.
Οι Τούρκοι προμηθεύτηκαν 36 αλιτενή σκάφη, δηλ. πλοία χαμηλά κατάλληλα για αβαθή ύδατα. Με αυτά θα μπορούσαν να πλησιάσουν πιο πολύ στην πόλη. Έτσι κινούμενοι με αυτά την βομβάρδιζαν καλύτερα. Ο ελληνικός στόλος με ηγέτη τον Μιαούλη, εφόσον είχε τα μέσα να κινηθεί, διέσπασε επανειλημμένα τον αποκλεισμό και τροφοδότησε το φρούριο. Έτσι, το Μεσολόγγι φαίνονταν απόρθητο. Και αυτοί οι εχθροί του Ελληνικού Αγώνα ομολογούσαν το υπέροχο σθένος των πολιορκουμένων.
Η επιχείρηση του Κιουταχή απέτυχε. Την 24 Ιουλίου 1825 οι πολιορκούμενοι, αφού συνεννοήθηκαν με τους οπλαρχηγούς της Ανατολικής Ελλάδας, μεταξύ των οποίων διακρίνονταν ο Καραϊσκάκης, βγαίνουν έξω από τα τείχη και χτυπούν το τουρκικό στρατόπεδο, ενώ οι Στερεοελλαδίτες προσβάλουν αυτό από έξω. Ο Κιουταχής αποσύρει το αποδεκατισμένο οικτρά στράτευμά του στις πλαγιές του Ζυγού και περιορίζεται σε άμυνα.
Αλλά το καταπληκτικότερο ήταν ότι ο τουρκικός στόλος, αποτελούμενος από 80 μεγάλα και μικρά πλοία, έδειξε ανανδρία πρωτοφανή. Ξεκινώντας από την Κεφαλληνία, συνάντησε τον ασυγκρίτως ολιγαριθμότερον ελληνικό στόλο να περιπολεί γύρω από το Μεσολόγγι με ναύαρχο τον Μιαούλη. Τα ελληνικά πλοία επιτέθηκαν με ορμή κατά του εχθρικού στόλου και τρία πυρπολικά κατευθύνονταν προς την ναυαρχίδα. Τόσος τρόμος κατέλαβε τους Τούρκους, ώστε υποχώρησαν στην Κεφαλληνία και από εκεί, επειδή δεν θεωρούσαν ασφαλή τα μέρη αυτά, έπλευσαν προς την Αλεξάνδρεια. Με αυτόν τον τρόπο έληξε η πρώτη φάση της πολιορκίας.
Στις 25 Δεκεμβρίου αρχίζει η δεύτερη φάση της πολιορκίας. Ο Ιμπραήμ αφού έλαβε νέες ενισχύσεις και νέες υποσχέσεις από τον σουλτάνο, πέρασε από το Ρίο απέναντι στη Στερεά Ελλάδα με 10 χιλιάδες στρατό. Ο αιγύπτιος στρατάρχης όταν συναντήθηκε με τον Κιουταχή και το ναύαρχο στο Κρυονέρι, απέναντι από την Πάτρα, με κάποια υπερηφάνεια εξέφρασε την απορία του, πως ο τούρκος στρατάρχης με τόσα στρατεύματα δεν κατόρθωσε σε διάστημα οχτώ μηνών να κυριεύσει αυτόν τον φράχτη. Φράχτη ονόμασε περιφρονητικά το τείχος του Μεσολογγίου. Ακολούθησε σφοδρή λογομαχία μεταξύ των Πασάδων και τέλος ο Ιμπραήμ πρότεινε στον Κιουταχή να διαλέξει ένα από τα δύο, ή να αναλάβει την άλωση του Μεσολογγίου σε ένα μήνα ή να παραιτηθεί από την επιχείρηση και να επιχειρήσει αυτός την άλωση εντός 15 ημερών.
Ο Κιουταχής έγινε θηρίο από το θυμό του για τη θρασύτητα του Ιμπραήμ. Επακολούθησε συμβούλιο του Κιουταχή με τους βαθμοφόρους του και κατόπιν απάντησε στον Ιμπραήμ ως ακολούθως: «Ο αρχηγός των Αράβων νομίζει ότι πολεμούμε ανθρώπους ομοίους εκείνων, τους οποίους επολέμησεν αυτός εις την Πελοπόννησον. Ημείς εδοκιμάσαμεν τους Μεσολογγίτας, εγνωρίσαμεν την αξίαν τους και δεν επιθυμούμεν να τους δοκιμάσωμεν εκ νέου. Ας τους δοκιμάση, αν αγαπά η Υψηλότης του και τότε να κρίνη περί αυτών ορθότερον».
Ο Ιμπραήμ ανέλαβε πρόθυμα μόνος του τον αγώνα, αλλά απαίτησε να απομακρυνθούν τα στρατεύματα του Κιουταχή, καθώς και ο ίδιος ο Κιουταχής. Ο Τούρκος στρατάρχης συμφώνησε, υπό τον όρο όμως να απαλλαγεί από κάθε ευθύνη απέναντι στο σουλτάνο. Ο Ιμπραήμ δέχτηκε και έγραψε σχετικά στην Κων/πολη.
Δεν άργησε, όμως, να καταλάβει τι σήμαινε εκείνος ο φράχτης του Μεσολογγίου. Τη νύχτα της 16 Ιανουαρίου 1826 ο Ιμπραήμ έπειτα από πολύ καλή προετοιμασία, επιχείρησε γενική έφοδο κατά του Μεσολογγίου. Οι πολιορκούμενοι με άφθαστη τόλμη απέκρουσαν όλη τη νύχτα όλες τις εφόδους των Αράβων. Η ανατολή του ήλιου βρήκε τον Ιμπραήμ στις πρώτες γραμμές του στρατού του να ενθαρρύνει και να βιάζει αυτόν σε νέες επιθέσεις. Ο αγώνας συνεχίστηκε και σε όλη τη διάρκεια της ημέρας, αλλά παρά τη μεγάλη ορμή των επιτιθεμένων εχθρών οι πολιορκούμενοι δεν κάμφθηκαν. Τέλος ο Ιμπραήμ απέσυρε τα στρατεύματά του ντροπιασμένος. Ο Κιουταχής παρακολουθούσε τα γενόμενα από μακριά και όταν τελείωσε η μάχη, πλησίασε τον Ιμπραήμ και με χαρά που δεν συγκρατιότανε του είπε: «Πιστεύεις και σήμερα ό,τι πίστευες εχθές για τον φράχτη;».
Ο αιγύπτιος στρατάρχης απάντησε: «Σήμερα έμαθα ότι όσα έλεγες ήταν αληθινά και εύχομαι να κατορθώσουμε ενωμένοι ό,τι εσύ χωρίς εμένα ούτε εγώ χωρίς εσένα μπορούμε». «Είμαι έτοιμος να συνεργαστώ μαζί σου», απάντησε ο Κιουταχής, αν γράψεις στην Κων/πολη ότι χρειάζεσαι τη συνεργασία μου. Από τότε τα δύο στρατεύματα ενωμένα συνεργάζονται για την άλωση του Μεσολογγίου…
Αλλά, το Μεσολόγγι δεν θα έπεφτε ούτε με τα δύο αυτά στρατεύματα, αν δεν μεσολαβούσε ένας ισχυρότερος εχθρός: Η ΠΕΙΝΑ.
Έτσι, άρχισε η δεύτερη φάση της πολιορκίας. Έφθασε ο τουρκικός στόλος. Κατασκεύασαν τα αλιτενή πλοία που είχαν καταστρέψει οι πολιορκούμενοι και μετά σκληρό αγώνα καταλαμβάνουν τα νησίδια Βασιλάδι, Κλείσοβα και Ντολμά. Χίλιοι εχθροί σκοτώθηκαν εκεί, ανάμεσά τους και ο άγριος καταστροφέας της Κρήτης Χουσεΐν.
Το Μάρτιο η θέση των πολιορκουμένων ήταν πολύ δύσκολη. Οι τροφές σχεδόν τελείωναν. Άρχισαν να τρώνε φύκια, σκώληκες και δέρματα και περιφέρονταν σαν φαντάσματα, ισχνοί από την ασιτία. Ο Μιαούλης ήρθε με 30 πλοία για να εφοδιάσει τους πολιορκημένους. Οι Κιουταχής και Ιμπραήμ είχαν κάνει τα αδύνατα δυνατά να αποκλείσουν τελείως το Μεσολόγγι από τη θάλασσα με μεγάλα πλοία. Έτσι ήταν αδύνατο να πλησιάσει ο Μιαούλης.
Υπό τις περιστάσεις αυτές αποφάσισαν να περάσουν ανάμεσα από τις τάξεις του εχθρού, για να φθάσουν στον Πλάτανο όπου ήταν το στρατόπεδο των οπλαρχηγών της Αν. Ελλάδας, τους οποίους είχαν πληροφορήσει.
Η Έξοδος του Μεσολογγίου έγινε τη νύχτα της 10 Απριλίου του 1826. Οι εξελθόντες ήταν περίπου 9 χιλιάδες άνθρωποι. Οι 3 χιλιάδες μάχιμοι και ήταν μπροστά χωρισμένοι σε τρία σώματα με αρχηγούς τον Νότη Μπότσαρη, τον Κίτσο Τζαβέλα και τον Δημ. Μακρή. Ακολουθούσαν οι γέροντες, οι γυναίκες ντυμένες ως άντρες και τέλος τα παιδιά.
Από αυτούς 1.200 άνδρες και 7 γυναίκες έφθασαν στο Ζυγό. Οι υπόλοιποι ή φονεύτηκαν ή αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στην πόλη, από κάποια θλιβερή παρεξήγηση. Στην πιο κρίσιμη στιγμή της εξόδου ακούστηκε η φωνή: «Πίσω, πίσω». Κάποιος από τους εχθρούς που γνώριζε την ελληνική γλώσσα, για να παραπλανήσει το λαό να γυρίσει πίσω φώναξε έτσι. Δυστυχώς, μεγάλο πλήθος των πολεμιστών και του άμαχου πληθυσμού γύρισε πίσω στην πόλη.
Στους δρόμους της πόλης και στους προμαχώνες έγιναν λυσσώδεις μάχες. Πολλές ήταν πυριτιδαποθήκες που ανατινάχτηκαν από Έλληνες και σκοτώνονταν μαζί με τους εισορμήσαντες Τούρκους. Αξιοσημείωτη είναι η ανατίναξη που έκανε ο γηραιός πρόκριτος Χρίστος Καψάλης, ο οποίος ανατίναξε τον Ανεμόμυλο κοντά στον προμαχώνα. Άφησε πρώτα να μπουν πολλοί Τούρκοι μέσα και τότε τον ανατίναξε…
Στις 11 Απριλίου 1826 το Μεσολόγγι ήταν σωρός ερειπίων που κάπνιζαν. Αλλά, η πτώση του περιλάλητου φρουρίου ήταν ισοδύναμη μεγάλη νίκη, διότι ο ηρωισμός των υπερασπιστών επί τόσο μεγάλο διάστημα σταμάτησε δύο μεγάλες στρατιές, στις οποίες προξένησε μεγάλη φθορά. Από τις 10 χιλιάδες του Ιμπραήμ, που πολιορκούσαν το Μεσολόγγι, σώθηκαν 3.600, οι δε απώλειες του Κιουταχή πολύ μεγαλύτερες.
Αλλά, ιδιαίτερα σημαντική ήταν η εντύπωση στο εξωτερικό, όπου η ηρωική άμυνα, η οποία θεωρήθηκε ως το αξιολογότερο γεγονός του Αγώνα, διασκόρπισε τη θλιβερή ανάμνηση του εμφυλίου πολέμου και περιέβαλε με νέα αίγλη τον Ελληνικό Απελευθερωτικό Αγώνα.