Συντηρούνται και αναδεικνύονται Ναοί και Μοναστήρια της Ηπείρου

on .

NAOS ANASTHLOSH

Εγκαταλελειμμένοι ναοί-μνημεία μοναστηριών της Ηπείρου, λεηλατημένοι από το χρόνο και παραδομένοι στη φθορά του, χρειάζονται ανακαίνιση, προκειμένου να αποκατασταθεί το παλαιό κάλλος τους.
Έτσι η Περιφέρεια Ηπείρου θα προχωρήσει στη συντήρηση των τοιχογραφιών του ναού της Μονής  Αγίας Σοφίας Βρυσοπούλας Θεσπρωτίας, στην αναστήλωση του ναού της Μονής Βέλλιανης  Παραμυθιάς και στην αποκατάσταση του ναού της Μονής Προφήτη Ηλία Βίτσας Ζαγορίου. 
Οι ναοί αυτοί είναι ένα κομμάτι από το μεγάλο θησαυρό της εκκλησιαστικής παράδοσης του τόπου, που μιλά εύγλωττα για την πορεία της Ορθοδοξίας, την ιστορία και τον πολιτισμό.
Το ανακαινιστικό έργο συμβάλλει στην ευπρέπεια «των οίκων του Κυρίου» και την ανάδειξη της δομής τους, έτσι ώστε η βαθιά κατανυκτική τους ατμόσφαιρα να κατακλύζει τον επισκέπτη, να τον συγκλονίζει και να μετουσιώνει κάθε αισθητική του συγκίνηση σε βίωμα.
Η Αγία Σοφία Βρυσοπούλας 
Ο ναός της Αγίας Σοφίας Βρυσοπούλας, είναι το μόνο κτίσμα, που σώζεται από τη Μονή, που υπήρχε στη θέση αυτή, χτίστηκε το 1878, όπως αναφέρεται σε εντοιχισμένη πλάκα.
Αυτό, που τον ξεχωρίζει, είναι οι αγιογραφίες του, που, έχουν ξεθωριάσει. Σ’ αυτό το ναό ο φιλόλογος-ερευνητής και πρώην βουλευτής Μιχάλης Παντούλας ανακάλυψε μια σπάνια αγιογραφία του αγίου Κοσμά σε μια θέση, που δεν φαίνεται εύκολα.
Ο ουρανός του θόλου του ναού, καλύπτεται από τη μάρτυρα Aγία Σοφία, ενώ υπάρχουν τέσσερις σειρές αγίων ολόσωμων και μικρόσωμων και στα διάκενα έχουν αγιογραφηθεί μικρές εικόνες από τα πάθη του Χριστού.
Στο ασβεστόχτιστο χώρισμα μεταξύ καθολικού και γυναικωνίτη, σώζεται η επιγραφή: «Ηστορίθη δε η ζωγραφιά εις 1879/ του επιτροπεύοντος κυρίου Αναγνώστη/Παπασταύρου αρχιερατεύοντος του θεοφιλεστάτου παραμηθύα γρηγορίου και πανταζή μιτσι διμιτρι ράφτι και τάσι λόλου δηα χηρός Βασιλήου Κ Μπαμπουργιώτη ηουλίου 8».
Η Μονή Γενεθλίου Προδρόμου Βέλλιανης
Μόνο ο νεότερος ναός σώζεται από τη Μονή Γενεθλίου Προδρόμου Βέλλιανης Παραμυθιάς, της οποίας ο χρόνος, που ιδρύθηκε, παραμένει άγνωστος.
Ο ιστορικός Γιάννης Λαμπρίδης  υποστηρίζει ότι αρχικά κατασκευάστηκε το 738 μ.Χ. Αυτή η άποψη δεν αποδεικνύεται, αφού πουθενά στο χώρο δεν βρέθηκαν βυζαντινά τεκμήρια και απομεινάρια.
Ο ετοιμόρροπος από το σεισμό του 1979 και μη επισκέψιμος ναός είναι νεότερος, λίγο πριν από το 1866. Το παλιό καθολικό, ερειπωμένο σήμερα, ανηγέρθηκε στα 1630, σύμφωνα με επιγραφή («ΕΤΟΥΣ ΖΡΛΗ», 7138-5508=1630) χαραγμένη σε μισοκυκλικό μαρμάρινο σκαλοπάτι της ωραίας πύλης του νέου ναού (που πάρθηκε από τον παλιό). 
Αξίζει να σημειωθεί ότι για τη διάσωση της Μονής, που από το 1935 είναι Μετόχι της Μονής Παγανιών και το 1965 ανακηρύχθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο, συστάθηκε επιτροπή από κατοίκους της περιοχής.
Ο Προφήτης Ηλίας Βίτσας 
Ο σωζόμενος ναός, βασιλική μονόκλιτη με τρούλο, χτίστηκε το έτος 1632 στη θέση μοναστηριακού συγκροτήματος του 15ου αιώνα.
Το Μοναστήρι  ιδρύθηκε από τον Βοεβόδα Μιχαήλ Θεριανό και την οικογένειά του, οι οποίοι μετοίκησαν στην Βίτσα από τη Βαστανιά (κατεστραμμένο σήμερα χωριό στη θέση Τσερβάρι –Ελαφότοπος).
Ο ναός εσωτερικά είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες που χρονολογούνται στον 17ο αιώνα (μετά το 1632). Σώζονται δύο επιγραφικές μαρτυρίες εξωτερικά του καθολικού: στο νότιο τοίχο του κυρίως ναού ανάγλυφη επιγραφή παραδίδει την χρονολογία 1668 και στο νότιο τοίχο του Ιερού εγχάρακτη επιγραφή αναφέρει το έτος 1673. Η τελευταία φάση ανακατασκευής του ναού χρονολογείται στα 1832. Νωρίτερα, το 1792, το καθολικό επεκτάθηκε επί ηγουμενίας του μοναχού Σεραφείμ.
Σήμερα, εκτός από το ναό, διατηρούνται η τραπεζαρία, τα μαγειρεία, μέρος των κελιών και η στέρνα.
Σε αυτό το Μοναστήρι, όπου υπάρχει ο τάφος του,  εγκαταστάθηκε το 1916 και παρέμεινε μέχρι την κοίμησή του το 1960 ο π. Ιάκωβος Βαλαδήμος, τον οποίο συμβολευόταν κατά τα νεανικά του χρόνια ο όσιος Παΐσιος.
H. M.