Υπό... αμφισβήτηση ακόμα και ο καλόγερος Σαμουήλ!

• Πολλή συζήτηση γίνεται κατά καιρούς γύρω από την ανατίναξη του Κουγκίου από τον Καλόγηρο Σαμουήλ στις 13 Δεκεμβρίου του 1803, καθώς δεν λείπουν εκείνοι που τη θεωρούν... μυθοπλασία και όχι ιστορικό γεγονός. Ωστόσο, υπάρχουν στοιχεία που επιβεβαιώνουν του λόγου το αληθές, ιδιαίτερα τα ευρήματα παλαιότερων ανασκαφών στον λόφο αυτό.
Έτσι ο ήρωας Καλόγηρος, ο οποίος μ’ ένα δαυλό και λίγη μπαρούτι ανατινάχθηκε φωνάζοντας «Το αίμα των μαρτύρων γεννά την ελευθερία», παραμένει ο τελευταίος θεματοφύλακας του Σουλιώτικου κάστρου. Την δε καταγωγή του διεκδικούν πολλά χωριά, χωρίς οι ιστορικοί να έχουν καταλήξει ακόμη σε συγκεκριμένο τόπο.

Σημείο αναφοράς
Η περιγραφή του Περραιβού για τα γεγονότα στο Κούγκι και την αυτοπυρπόληση του Σαμουήλ, όπως και συνολικά για τους Σουλιώτες, είναι πηγή και σημείο αναφοράς για ό,τι γράφτηκε μεταγενέστερα και ό,τι θα γραφτεί στο μέλλον.
Υπάρχουν, όμως και άλλες εκδοχές. Σύμφωνα με μία από αυτές, «ο καλόγερος δεν έβαλε μόνος του φωτιά στο μπαρούτι, αλλά δράστης ήταν ο Φώτος Τζαβέλας σε τυχαίο συμβάν. Άρα δεν έμεινε εκεί συνειδητά για να γίνει ολοκαύτωμα». Μάλλον πρόκειται για μια προσπάθεια να προβληθεί μια «αναθεωρητική» ή «εκμοντερνισμένη» απαξιωτική αντίληψη για... τα ιερά και όσια, αλλά και για το συνολικό αγώνα των Σουλιωτών. Ο Σαμουήλ επέλεξε συνειδητά «να ποθάνει μετά των αλλοφύλων...» και έγινε σύμβολο αντίστασης, όπως και άλλοι ρασοφόροι στη μακραίωνη ιστορία του ελληνικού έθνους.
Πάντως, ο Σπ. Αραβαντινός στην ιστορία για τον Αλή πασά δεν αποδέχεται την αυτοπυρπόληση. Απορρίπτει, όμως, και την εκδοχή, που δεν έχει κανένα ιστορικό έρεισμα, ότι δράστης ήταν ο Φώτος Τζαβέλας, σε συνεννόηση με τον Αλή.
Όπως και αν έχει, καμία εκδοχή δεν μπορεί να μειώσει το αυτοθυσιαστικό εθνεγερτικό μήνυμα του καλόγερου Σαμουήλ. Η προεπαναστατική και επαναστατική ιστορία του Σουλίου είναι έμβλημα και πραγματικότητα. Όπως και ο Σαμουήλ, που αποδείχτηκε κληρονόμος και συνεχιστές των προγονικών αρετών.

Έγιναν ανασκαφές
Παρότι έχουν γίνει ανασκαφές στο Κούγκι, με σκοπό την ανεύρεση και την ανακομιδή των οστών του καλόγερου Σαμουήλ και των συντρόφων του, που έγραψαν μία χρυσή σελίδα ηρωισμού στην ιστορία του Γένους, δεν απέδωσαν καρπούς.
Και αυτό θεωρείται φυσιολογικό από τους αρχαιολόγους, αφού η φωτιά μετέτρεψε τα οστά σε στάχτη και σκόνη. Είναι ενδεικτικό, ωστόσο, ότι στις ανασκαφές, τις οποίες χρηματοδότησε ιδιώτης, ο αείμνηστος Σωτήριος Παπαθανασίου, και που έγιναν από 13 έως 31 Ιουλίου του 1962, βρέθηκε λιωμένο ακόμη και το βαρίδι, με το οποίο ζυγιζόταν η πυρίτιδα. Στις ανασκαφές, όμως, εκείνες επιβεβαιώθηκε και η ύπαρξη του ναού της Αγίας Παρασκευής.

Τι ανακαλύφθηκε
Ειδικότερα, ανακαλύφθηκαν (τώρα φυλάσσονται στις αποθήκες του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηγουμενίτσας), μεταξύ άλλων, διαλυμένα και κατεστραμμένα: Χάλκινος δίσκος (απλάδα), με τον οποίο μοιράζονταν το αντίδωρο στους εκκλησιαζόμενους. Η κλειδαριά του ναού μαζί με το κλειδί. Κλειδιά προερχόμενα από Σουλιώτικα σπίτια, τα οποία αφέθηκαν εκεί από τους Σουλιώτες, μετά το κάψιμο των σπιτιών τους. Δισκοπότηρο. Μικρό χάλκινο ποτήρι. Σιδερένια τσιμπίδα, για τα κάρβουνα του θυμιατού. Πυρόβολοι ατσάλινοι, με τους οποίους άναβαν φωτιά. Τενεκεδένιο χωνί με το οποίο έριχναν το λάδι από μεγάλο δοχείο σε μικρότερο. Χάλκινο λαδοκάνδηλο. Πολλά κομμάτια (λιώματα) χάλκινων αγγείων. Βλήματα (βόλια) παλιών πυροβόλων διαφόρων διαμετρημάτων.
π. ΗΛΙΑΣ ΜΑΚΟΣ