Oι ξένοι και η Επανάσταση του ’21

on .

Ξαναδιαβάζοντας τα ιστορικά της Επανάστασης του ’21, εκτιμώ πως οι νεοέλληνες θα κερδίζαμε πολλά στην κατανόηση του παρόντος. Άλλωστε οι ιστορικοί επιμένουν ότι με τη γνώση του παρελθόντος διαβάζουμε το παρόν και περιμένουμε το μέλλον. Άρα είναι χρήσιμο στα πλαίσια του εορτασμού της εθνικής μας αποκατάστασης να φέρω στη μνήμη μας τον ρόλο και τη στάση των Μεγάλων Δυνάμεων στο εθνικό μας ζήτημα, της απελευθέρωσης από τους Τούρκους και της δημιουργίας του νεοελληνικού κράτους.
Η αλήθεια είναι ότι όλες οι Δυνάμεις καταπολέμησαν την Επανάσταση και υπερασπίσθηκαν με πείσμα την ακεραιότητα της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Καμία κυβέρνηση δεν τάχθηκε υπέρ της δημιουργίας ανεξάρτητου ελληνικού έθνους. Και όταν οι ευρωπαϊκές Δυνάμεις πείστηκαν ότι η Επανάσταση των Ελλήνων δεν ξεριζώνεται, τότε προσπάθησαν, η κάθε μία για τα συμφέροντά της, να εξασφαλίσουν τον πολιτικό έλεγχο της χώρας με επεμβάσεις, με τους φιλέλληνες, με τις υπονομεύσεις και με τους εμφύλιους πολέμους.
Όσο για τους λαούς η ιστορία βεβαιώνει ότι συμπαρατάχθηκαν με τους Έλληνες επαναστάτες. Άλλοι γιατί φλέγονταν από φιλελεύθερα και δημοκρατικά ιδεώδη, ενώ άλλοι ένιωθαν πως με την φιλελληνική τους στάση αντιστέκονταν στα δικά τους τυραννικά και απολυταρχικά καθεστώτα.
Το Ανατολικό Ζήτημα, η τύχη δηλαδή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με την Επανάσταση των Ελλήνων, γίνεται ξαφνικά διεθνές. Γι’ αυτό και οι Ευρ. Δυνάμεις ανησύχησαν, αφού απειλήθηκε η ισορροπία, υπονομεύτηκε η ευρωπαϊκή τάξη και παρουσιάστηκε η ανάγκη να αναπροσαρμόσουν τη στρατηγική τους και τη διπλωματία. Τότε, λοιπόν, η Ιερή Συμμαχία των Δυνατών αποφασίζει να καταπνίξει και να αποδοκιμάσει τον ξεσηκωμό των Ελλήνων. Βέβαια η κάθε μία χώρα για λογαριασμό της.
Πιο συγκεκριμένα: Οι Άγγλοι δεν ήθελαν να αλλάξει τίποτα στην Οθωμανική Ανατολή. Η αδιατάραχτη Εξουσία του Σουλτάνου αποτελούσε εγγύηση πως τα Στενά θα έμεναν κλειστά για τους Ρώσους. Το «ρωσικό δέος» δεν άφηνε κανένα περιθώριο ανοχής προς την Επανάσταση των Ελλήνων και γι’ αυτό το απαραβίαστο των τουρκικών εδαφών ήταν ζήτημα ζωής ή θανάτου για την Αγγλία.
Ο C. W. Crawley έχει γράψει ότι «οι Άγγλοι υπήρξαν επί τρεις γενεές φιλότουρκοι, μόνο και μόνο επειδή μισούσαν τους Ρώσους». Και να μην ξεχνάμε ότι ο έκδηλος αγγλικός φιλοτουρκισμός οφειλόταν κυρίως στην αναστάτωση του καρποφόρου αγγλικού εμπορίου και στη διαταραχή της αγγλικής πολιτικής στην Ανατολή. Οι Άγγλοι ήταν αποφασισμένοι να αγωνιστούν με όλα τα μέσα για να υπονομεύσουν την ελληνική υπόθεση.
Την ίδια στρατηγική ακολουθούσε και η Γαλλία για την ακεραιότητα της οθωμανικής ακεραιότητας και την ανάσχεση κάθε απόπειρας καθόδου της Ρωσίας στη Μεσόγειο. Παράλληλα στα πλαίσια του ανταγωνισμού της με την Αγγλία στην Ανατολική Μεσόγειο δημιουργούσε στην Αίγυπτο προγεφύρωμα ενισχύοντας τον Μεχμέτ Αλή. Οι Γάλλοι απεχθάνονταν την Ελληνική Επανάσταση γιατί η ελληνική ναυτιλία είχε εκτοπίσει εντελώς τους Γάλλους από την Οθωμανική Ανατολή.
Αλλά και η στάση της Αυστρίας υπήρξε άγρια και αδιάλλακτη. Αυτή η χώρα καταδυνάστευε ξένους λαούς και επομένως ο ξεσηκωμός των Ελλήνων αποτελούσε επικίνδυνο παράδειγμα. Δόγμα του καγκελάριου Μέττερνιχ ήταν η ακεραιότητα, το αδιαίρετο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η πολιτική του φιλοσοφία ήταν: «Μόνο οι μονάρχες έχουν δικαίωμα να καθορίζουν τις τύχες των λαών. Οι ηγεμόνες ευθύνονται για τις πράξεις τους μόνο απέναντι στο Θεό».
Ούτε οι Τσάροι της Ρωσίας επιθυμούσαν τη δημιουργία ισχυρού ελληνικού κράτους από φόβο μήπως προκαλέσει τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την προώθηση στα νότια σύνορα της Ρωσίας των Αγγλογάλλων. Ωστόσο είναι γεγονός ότι η μόνιμη ρωσοτουρκική αντιδικία ενθάρρυνε τους βαλκανικούς λαούς.
Στην εξέλιξη της Ελληνικής Επανάστασης το πνεύμα της Ιερής Συμμαχίας, οι ανταγωνισμοί των συμμάχων και οι καιροσκοπικές παρεμβάσεις θα προκαλέσουν αναπροσαρμογές και ανακατατάξεις στην πολιτική τους προς όφελος των Ελλήνων.
Γενική διαπίστωση: Στα δέκα χρόνια του επαναστατικού αγώνα των Ελλήνων έπαιξαν ρόλο σημαντικό ο ανταγωνισμός, η σύγκρουση συμφερόντων και οι σκοπιμότητες των απολυταρχικών καθεστώτων της Ευρώπης.
Η ιστορία έχει αποφανθεί ότι η απελευθέρωση των Ελλήνων ήταν αποτέλεσμα της απέραντης καρτερίας του ελληνικού λαού, της αυτοθυσίας και της ανεξάντλητης αντοχής του.

ΧΑΡΗΣ ΛΕΟΝΤΑΡΗΣ