Λεξιπενία…

Με πρόσφατη συνέντευξή του σε αθηναϊκή εφημερίδα ο νέος  Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών κ. Αντώνης Κουνάδης επισημαίνει πως η αδιαφορία της Πολιτείας για τη γλώσσα «οδήγησε στο σημερινό επίπεδο λεξιπενίας» δηλαδή «της αδυναμίας εκφράσεως και σκέψεως της νεολαίας που χρησιμοποιεί στο λεξιλόγιό της περίπου 800 λέξεις. Όσο πτωχότερο το λεξιλόγιο τόσο πτωχότερη η σκέψη, διότι σκεπτόμεθα μέσω των λέξεων. Είναι  συνήθεις οι βαρβαρισμοί, οι σολοικισμοί, η παραμορφωτική εκφορά λόγου, που ακούμε ακόμη και από παρουσιαστές ειδήσεων ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών σταθμών».
Έχει δε ιδιαίτερη σημασία το γεγονός ότι οι παραπάνω επισημάνσεις για τη γλώσσα δεν γίνονται από κάποιον ειδικευμένο  επιστήμονα γλωσσολόγο, αλλά από έναν καθηγητή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου με πλούσιες ασφαλώς τις εμπειρίες του από τη μακροχρόνια  συναναστροφή του με τη σπουδάζουσα  νεολαία της πατρίδας μας.
Μιλάει επίσης για «τα εκφυλιστικά φαινόμενα» που παρατηρούνται στην εποχή μας και «οφείλονται εν πολλοίς σε κακές  πολιτικές», και διαπιστώνει πως «τα ασθενή δημοκρατικά καθεστώτα μικρών χωρών δέχονται ισχυρά πλήγματα και αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες.  
Είναι γνωστή η σημασία που απέδιδε η ελληνική αρχαιότητα στον τομέα της γλώσσας, γι’ αυτό άλλωστε δημιούργησε τα ανεπανάληπτα εκείνα μνημεία του λόγου που ακόμα και σήμερα προκαλούν το θαυμασμό της πολιτισμένης ανθρωπότητας. Όπως δε παραδίδεται από αρχαίους συγγραφείς, για δυο βασικά πράγματα οι  πρόγονοί μας ήταν περήφανοι: για τη γλώσσα και για τη δημοκρατία. Υποστήριζαν μάλιστα πως αν οι θεοί τους αποφάσιζαν κάποτε να εγκαταλείψουν τον Όλυμπο και να ζήσουν όπως οι κοινοί θνητοί, θα ομιλούσαν μια γλώσσα, την ελληνική και θα κυβερνιούνταν με ένα πολίτευμα, το δημοκρατικό.
Είδαν οι αρχαίοι μας πρόγονοι τη γλώσσα ως βασική πνευματική αξία και όχι ως απλό εργαλείο. Με τη βαθιά και προσεκτική εξέταση των ονομάτων άνοιγε γι’ αυτούς διάπλατα ο δρόμος της σοφίας, σύμφωνα με τη γνωστή διακήρυξή τους: «αρχή σοφίας ονομάτων επίσκεψις». Με τη σωστή χρήση της γλώσσας έμαθαν οι ίδιοι πρώτα να σκέφτονται και στη συνέχεια έμαθαν και όλο τον κόσμο να σκέφτεται σωστά. Και για να σκέφτεται σωστά πρέπει να σκέφτεται ελεύθερα. Ήταν γι’ αυτούς η γλώσσα πάνω απ’ όλα μια μορφή ελευθερίας της σκέψης.
Στα ίδια ακριβώς πλαίσια  κινήθηκε και η νεοελληνική διανόηση.  Ταύτισε τη γλώσσα με την ελευθερία. Η έννοια της ελευθερίας  φλόγιζε την ψυχή του Σολωμού. Αν στον Ύμνο εις την Ελευθερία  κυρίαρχο στοιχείο είναι η εθνική ελευθερία και στους Ελεύθερους Πολιορκημένους η ηθική, στο Διάλογο για τη γλώσσα κυριαρχεί η πνευματική ελευθερία που κατακτά ο άνθρωπος με τη γλώσσα, εξού και η διαβεβαίωση του ποιητή προς το σοφολογιότατο: « Μήγαρις έχω άλλο στο νου μου, πάρεξ ελευθερία και γλώσσα».
Όμως οι διαπιστώσεις από την νεοελληνική πραγματικότητα είναι θλιβερές. Τις επισημαίνει με  τη συνέντευξή του ο Πρόεδρος της  Ακαδημίας Αθηνών κάνοντας λόγο για λεξιπενία που χαρακτηρίζει αρκετούς νέους, και για παραμορφωτική εκφορά του λόγου που ακούμε από παρουσιαστές των Μ.Μ.Ε. Και το κακό δε σταματάει εδώ.
Γίνεται κάθε τόσο εμφανέστατο  και στο χώρο των πολιτικών που, καθώς τα κόμματα τους στερούν την ελευθερία της σκέψης, αναγκάζονται να αναμασούν, διαβάζοντας με δυσκολία τις κομματικές κορώνες, με τις οποίες συχνά γελοιοποιούν το λόγο, με τη διπλή του σημασία. Σημάδια ανησυχητικά που ανάγκασαν τον Ελύτη να διατυπώσει το πικρό του παράπονο με τη φράση: «Πού να τα πω τα Ελληνικά της πίκρας, πού να τα γράψω;». Διατυπώνει, με απλά λόγια, το πικρό παράπονό του για τη γλώσσα, για την παιδεία, για την πολιτική και για τον πολιτισμό.

ΣΠΥΡΟΣ ΕΡΓΟΛΑΒΟΣ