ΤΙΤΑΝΗ: Μέγας Αρχαιολογικός θησαυρός ανεκμετάλλευτος!..

Στον «Πρωινό Λόγο» της 28-6-18 διαβάσαμε ότι είναι ανάμεικτη η εικόνα στην Ήπειρο για τους αρχαιολογικούς χώρους και ότι δυστυχώς μένουν «Κλειστά τα Γίτανα». Επίσης στο φ. της 12-7 ο συντάκτης του Πρ. Λόγου κ. Αγόρης επισημαίνει «φαντάσου να μπορείς να επισκεφθείς συνδυασμένα Δωδώνη –Γίτανα…». Ποιά είναι λοιπόν αυτή η Τιτάνη ή Γίτανα, που μένει κλεισμένη...
Από το 1971 που υπηρέτησα στην περιφέρεια Φιλιατών μου δόθηκε πολλές φορές η ευκαιρία να επισκεφθώ τα Γίτανα και να παρακολουθήσω τις προσπάθειες αρχαιολόγων που εργάζονταν εκεί.
Τα αρχαία Γίτανα ή Τιτάνη ήταν πολιτικό κέντρο των Θεσπρωτών και έχει ταυτιστεί με τα ερείπια στην περιοχή της Γκούμανης στη νοτιοδυτική πλευρά του γυψολιθικού βουνού στο χωριό Βρυσέλα. Εκεί μπορείς να φτάσεις ακολουθώντας το δρόμο από Ηγουμενίτσα προς Σαγιάδα, στο φράγμα του Καλαμά και μετά τη γέφυρα, μονοπάτι βόρεια σε οδηγεί, ύστερα από 1.500 μ., στα Γίτανα. Η Τιτάνη ή Γίτανα είναι ένας από τους πολλούς τειχισμένους οικισμούς της Θεσπρωτίας και τα ερείπιά της βρίσκονται στη συμβολή του Καλπακιώτικου ποταμού με τον Καλαμά στη θέση γνωστή σήμερα με το όνομα Γκούμανη. Τα Γίτανα λοιπόν κατά τον Πολύβιο ήταν το πολιτικό κέντρο των Θεσπρωτών. Από εγχάρακτη πλάκα που βρέθηκε στα θεμέλια της γέφυρας του ποταμού - 1,5 χιλιόμετρα δυτικά της πόλης διαβάζουμε «Αγαθά τύχα επί πρόστατα Θεσπρωτών Αλεξάνδρου, ιερέως δε Φισταίου, μηνός Γαμιλίου αφήκε ξένυς Νικάνορος…». (Το ψήφισμα μας το μεταφέρει στο μνημειώδες σύγγραμμά του ο Σωτ. Δάκαρης, με τίτλο ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ, το οποίο εξέδωσε ο Οίκος Δοξιάδη 1972).
Επί κεφαλής λοιπόν του κοινού των Θεσπρωτών ήταν προστάτης ο Αλέξανδρος, ένας ετήσιος επώνυμος άρχοντας. Στο ψήφισμα αυτό μνημονεύεται και ο ιερεύς της Θέμιδος, που αποτελεί απελευθερωτικό στοιχείο. Τα Γίτανα ήταν η δεύτερη κατά σειράν αρχαιότητας πρωτεύουσα των Θεσπρωτών. Ήταν μια από τις πλουσιότερες πόλεις οχυρωμένη με πολυγωνικό τείχος περιμέτρου 2.400 μ. και περιτειχισμένη έκταση 280 στρεμμάτων. Εξωτερικά των τειχών υπήρχε θέατρο χωρητικότητας 5.000 θεατών. Σε πολλά καθίσματα είναι χαραγμένα διάφορα ονόματα. Ο πληθυσμός της υπολογίζεται σε 6.000 κατοίκους. Από τις ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν από 1969 έχουν αποκαλυφθεί μεγάλα μνημειακά οικοδομήματα, ναοί, στοές, σπίτια, καταστήματα, εξέδρες και βάθρα, λίθινα κατώφλια, τα οποία γεμίζουν τον αρχαίο χώρο της Γκούμανης. Έχουν επισημάνει ιδιωτικές οικίες και δημόσια οικοδομήματα με ψηφιδωτά δάπεδα, ένα από αυτά ταυτίζεται με το «Πρυτανείο». Εντός του τειχισμένου οικισμού, όπου ο μικρός ναός, βρέθηκαν πολλά γυναικεία ειδώλια και συμπεραίνεται ότι ο ναός αυτός ήταν αφιερωμένος σε γυναικεία θεότητα. Σε μια διπλανή αίθουσα σώζονται πιθώνες- μεγάλα πιθάρια θαμμένα στο χώμα και χρησιμοποιούνταν για τη συντήρηση των τροφίμων. (Τα ψυγεία της εποχής).
Η περιοχή είχε παλαιότερα παραχωρηθεί σε κτηνοτρόφους της περιοχής και ασφαλώς λεηλατήθηκε από αυτούς. Σήμερα η πρόσβαση στο χώρο αυτό και η μελέτη των ευρημάτων δεν είναι εύκολη.
* * *

Ένας τέτοιος χώρος με τα πολλά οικοδομήματα, και το βάρος της ιστορικής παρουσίας στη Θεσπρωτία αξίζει καλύτερης προσοχής και φροντίδας από τους αρμόδιους φορείς. Δυστυχώς ο χώρος δεν είναι προσβάσιμος και δεν διαθέτει φύλακα για προστασία του από τους αρχαιοκάπηλους.
Μια επίσκεψη εκεί, σου προσφέρει μια συγκλονιστική εμπειρία. Το τοπίο είναι εκπληκτικό. Πλούσια βλάστηση, χιλιάδες αγριολούλουδα, κρινάκια άγριες ορχιδέες μαργαρίτες. Xρώματα και αρώματα. Αυτά καλά.
Η Τιτάνη όμως, η Πρωτεύουσα των Θεσπρωτών μένει κλειστή και απροσπέλαστη, ενώ κάνουμε λόγο για προβολή των αρχαιοτήτων μας. Κρίμα.
* * *
Σημ.: Στη Θεσπρωτία που υπηρέτησα ως επιθεωρητής Δημοτικών Σχολείων, διετέλεσα και έκτακτος επιμελητής αρχαιοτήτων της κοιλάδος Καλαμά για πολλά χρόνια.