Ψαλίδα νόστος…

Γεγονός με ιδιαίτερη σημασία και ανάλογο ουσιαστικό περιεχόμενο η Έκθεση Ψαλίδα που εγκαινιάστηκε τις προάλλες στην πόλη μας, στα πλαίσια των εκδηλώσεων για τα 107 «Ελευθέρια» των Ιωαννίνων.
Η Έκθεση αυτή που είχε παρουσιαστεί πριν από μήνες και στην Αθήνα, στηρίχτηκε οικονομικά από το Ίδρυμα Ωνάση, του οποίου Πρόεδρος είναι ο κ. Αντώνης Παπαδημητρίου και Διευθύντρια για θέματα Πολιτισμού και Τέχνης η συμπατριώτισσα Αφροδίτη Παναγιωτάκου. Έγινε με πρωτοβουλία της Ελένης Κουρμαντζή, διδάκτορος του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και Επισκέπτριας Καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Veliko Ternovo Βουλγαρίας, στηρίχτηκε δε βασικά στο πλούσιο αρχειακό υλικό που υπάρχει στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, υπό την εποπτεία της Διευθύντριας -και συμπατριώτισσες- Αμαλίας Παππά.
Η σημασία της Έκθεσης για την πόλη μας οφείλεται στο γεγονός ότι είναι αφιερωμένη στο συμπατριώτη μας Μεγάλο Δάσκαλο του Γένους Αθανάσιο Ψαλίδα, του οποίου είναι γνωστή η συμβολή στην πνευματική αναγέννηση της πόλης και της ευρύτερης περιοχής. Υπήρξε πρώτος Δάσκαλος και Διευθυντής της περίφημης, εκείνα τα χρόνια, Καπλανείου Σχολής. Νέος ακόμα αναδείχτηκε κορυφαίος εκπρόσωπος του Νεοελληνικού Διαφωτισμού και καθιερώθηκε ως ο Αρχιδιδάσκαλος των Ιωαννίνων. Με το δυναμισμό του, την προοδευτικότητα και τον παιδαγωγικό του ζήλο, εγκαινίασε νέα εποχή άνθισης της Παιδείας στον τόπο μας. Η φήμη του γρήγορα ξεπέρασε τα σύνορα της Ηπείρου και του τότε Ελλαδικού χώρου. 
Ξένοι περιηγητές που τον γνώρισαν στα Γιάννινα, άφησαν εγκωμιαστικές εντυπώσεις από τις συνομιλίες που είχαν μαζί του, με ιδιαίτερα γνωρίσματα την ελευθεροφροσύνη και την παρρησία του. Πολέμησε τους σχολαστικός και τους αρχαϊστές της εποχής του και έγινε υπέρμαχος της φυσικής γλώσσας του λαού -της «ντοπιολαλιάς»- όπως ο ίδιος την αποκαλούσε.
Το 1829 ο Ψαλίδας βρίσκεται στη Λευκάδα, όπου αναλαμβάνει τη διεύθυνση του νεοσύστατου «Λυκείου Λευκάδος». Το ίδιο έτος πεθαίνει ξαφνικά και ενταφιάζεται στο ναό του Αγίου Μηνά. Περιγραφή του τάφου του Ψαλίδα γίνεται στο έργο του Λευκαδίτη εκπαιδευτικού Πάνου Ροντογιάννη «Η εκπαίδευση στη Λευκάδα». Στο μνημειώδες έργο του «Αθανάσιος Ψαλίδας, ο Διδάσκαλος του Γένους», ο συμπατριώτης μας ερευνητής και συγγραφέας Λέανδρος Βρανούσης σημειώνει πως «στο Εκκλησάκι του Αγίου Μηνά, στη Λευκάδα, όπου θάφτηκε με πάνδημη κηδεία και με κάθε τιμή ο μεγάλος Διδάσκαλος του Γένους και Πατριώτης, οι φίλοι και θαυμαστές του έστησαν μια μεγάλη επιτύμβια πλάκα με μια αρκετά εύγλωττη επιγραφή (την παραθέτει μάλιστα ολόκληρη), για να διαιωνίζη την ευγνωμοσύνη τους».
Η επιτύμβια αυτή πλάκα με την επιγραφή, όπως διαπιστώσαμε από επιτόπια επίσκεψη στο ναό του Αγίου Μηνά, δεν υπάρχει. Υπάρχει στη Β.Α. γωνιά του ναού μια πλάκα από πέτρα σκληρή, χωρίς καμιά επιγραφή, η οποία καλύπτει τον τάφο του Ψαλίδα, χωρίς καμιά ένδειξη. Παλιότερα, όπως μας είπε ο ιερέας της Εκκλησίας, κατά την εκεί επίσκεψή μας, το έτος 2005, έγινε κρούση από το Δήμο Ιωαννιτών για τη μεταφορά των οστών του Ψαλίδα στα Γιάννινα, χωρίς όμως να δοθεί συνέχεια.
Πιστεύω πως η Έκθεση που στήθηκε στα Γιάννινα προς τιμή του Μεγάλου αυτού Δασκάλου του Γένους, αποτελεί μια καλή ευκαιρία για τους πρωτεργάτες αυτής της Έκθεσης, με τη συμμετοχή και την πρωτοβουλία του Δήμου Ιωαννιτών, να ξεκινήσει μια προσπάθεια όπως είχαμε εισηγηθεί ως Δημοτική Παράταξη του Δήμου το 2005 (Αριθ. εγγράφου 23/7-4-2005), ώστε επί τέλους, να λάβει σάρκα και οστά η ευχή που διατύπωσε μέσα από το μνημειώδες έργο του (σελίδα 108) ο Λέανδρος Βρανούσης (πριν 68 χρόνια), με τούτα τα χαρακτηριστικά λόγια: «Ίσως τα κόκκαλά Του δεν θα αργήσουν να μεταφερθούν τιμητικά μια μέρα και να αποτεθούν σε κάποιο λαμπρό μνημείο στα Γιάννινα, για να τα κλείση στοργικά στα σπλάχνα της η γη της Ηπείρου που τον εβλάστησε και ν’ αναπαύωνται για πάντα στα άγια χώματά της, που τα πότισε, μια ολόκληρη ζωή, με ιδρώτα και αίμα».
Άργησαν, δυστυχώς, Λέανδρε! Αλλά ποτέ δεν είναι αργά, άλλωστε η ελπίδα πεθαίνει τελευταία.

ΣΠΥΡΟΣ ΕΡΓΟΛΑΒΟΣ