O Eυάγγ. Αβέρωφ και η υλοποίηση του οράματός του για το Μέτσοβο…

Σημ. «Π.Λ.»: Σε μία συναρπαστική πτυχή της προσωπικότητας και του πολυκύμαντου βίου του ευπατρίδη πολιτικού Ευάγγελου Αβέρωφ – Τοσίτσα, εκείνη της κοινωφελούς προσφοράς, εστιάζει η νέα έκδοση του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία την οποία προλογίζει ο Ηπειρώτης Πρόεδρος της Βουλής Κωνσταντίνος Τασούλας.

Η έκδοση με τίτλο «Ευάγγελος Αβέρωφ: επιστολές προς τον Μιχαήλ Τοσίτσα (1938-1948)», περιγράφει με γλαφυρό τρόπο πώς ο σπουδαίος πολιτικός έπεισε τον Βαρώνο Μιχαήλ Τοσίτσα να συμβάλλει με αποφασιστικό τρόπο στη μετατροπή του Μετσόβου απ’ το οποίο καταγόταν η οικογένειά του από απλό θέρετρο κτηνοτρόφων σε πρότυπο τοπική ανάπτυξης. Ο Κ. Τασούλας στον πρόλογό της, που ακολουθεί αυτούσιος, παρουσιάζει εξαιρετικά ενδιαφέρουσες πτυχές της διαδικασίας αυτής, εστιάζοντας στη δημιουργία του Ιδρύματος Τοσίτσα, μέσω του οποίου χρηματοδοτήθηκαν και υλοποιήθηκαν όλα εκείνα τα οποία από κοινού οραματίστηκαν ο Μιχαήλ Τοσίτσας και ο Ευάγγελος Αβέρωφ.

Το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία έχει αναλάβει μεταξύ άλλων γόνιμων πρωτοβουλιών, και τη βιογραφική παρουσίαση κορυφαίων Ελλήνων πολιτικών (Γ. Καρτάλης, Δ. Γούναρης, Θ. Σοφούλης, Hλ. Ηλιού, Γ. Καφαντάρης, Επ. Δεληγεώργης, Π. Τσαλδάρης, Αλ. Σβώλος, Αλ. Παπαναστασίου, Γ. Θεοτόκης, Χ. Τρικούπης) με στόχο, τόσο την ιστορική αποτύπωση δράσης και προσωπικότητας, όσο και την πληρέστερη γνωριμία τους με το ευρύτερο κοινό, πολλά χρόνια πάντα μετά την εκδημία τους, οπότε και το ενδιαφέρον δεν υπονομεύεται από συγκυριακούς μύθους ή αντιθέσεις. 

Η γνωριμία με τον Ευάγγελο Αβέρωφ - Τοσίτσα, έναν πολιτικό πρώτης γραμμής, που εδέσποσε στο δημόσιο προσκήνιο το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, προς το παρόν επιλέγεται να γίνει μέσω μιας ενδιαφέρουσας, όσο και συναρπαστικής πτυχής της προσωπικότητας και του πολυκύμαντου βίου του. Εκείνης της κοινωφελούς προσφοράς, πέραν και επιπλέον της πολιτικής, που είχε βασικά ως αποδέκτη το Μέτσοβο και ως μηχανισμό υλοποίησης το περίφημο Ίδρυμα Βαρώνου Μιχαήλ Τοσίτσα! Περί τίνος όμως πρόκειται;

Κατά τη διάρκεια ελληνοτουρκικών συνοµιλιών που έγιναν στην Άγκυρα στις 4 και 5 Αυγούστου 1962 µεταξύ των τότε Υπουργών Εξωτερικών Ελλάδος και Τουρκίας Ευάγγελου Αβέρωφ-Τοσίτσα και Φ. Ερκίν, ο Τούρκος Υπουργός είπε ότι ψάχνει να βρει τρόπο για την αποστολή µαθητών του Κολεγίου Άγκυρας στην Ελλάδα, εντάσσοντας αυτήν την αποστολή σε ένα ευρύτερο σχέδιο ανταλλαγής επισκέψεων νεολαίας και των δύο χωρών, επισκέψεων χρήσιµων για την ανάπτυξη µιας ευρύτερης κατανόησης και φιλίας.

Η περίοδος 1959-1963 ήταν για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις ίσως η καλύτερη µεταπολεµικά, γιατί η Κύπρος είχε ήδη γίνει ανεξάρτητο κράτος και οι µετέπειτα αξιώσεις της Τουρκίας για αναθεώρηση του καθεστώτος του Αιγαίου δεν είχαν εγερθεί. Από το «Πρακτικόν Συνοµιλίας λαβούσης χώραν εν Αγκύρα την 4ην Αυγούστου 1962» του Υπουργείου Εξωτερικών διαβάζουµε ότι ο Ευάγγελος Αβέρωφ: «εδήλωσεν ότι προσκαλεί είκοσι έως τριάντα Τούρκους µαθητάς όπως έλθουν εις Ελλάδαν ως φιλοξενούµενοι του Τοσιτσείου Ιδρύµατος».

Τι ήταν όµως και τι είναι το Τοσίτσειο Ίδρυµα; Και µπορεί βέβαια να ορίζει ο Αστικός Κώδικας ότι «Ίδρυµα είναι περιουσία που ετάχθη προς εξυπηρέτηση ορισµένων σκοπών», το Τοσίτσειο Ίδρυµα, όµως, είναι κάτι παραπάνω. Είναι ένα παραµύθι που έγινε πραγµατικότητα και που σήµερα έχει πλέον συγκροτήσει το πιο στέρεο υπόδειγµα αναπτύξεως στον τόπο µας, το Μέτσοβο.

Το Νοέµβριο του 1937, στην οδό Απελλού 4 στην Αθήνα, τα µέλη του εν Αθήναις Εξωραϊστικού Συλλόγου Μετσόβου έψαχναν τρόπο να εξεύρουν χρήµατα και λύσεις για την αποφυγή µετατροπής του Μετσόβου σε απλό θέρετρο κτηνοτρόφων. Αποφάσισαν να στείλουν επιστολές σε ευάριθµους ευκατάστατους Μετσοβίτες του εξωτερικού και να τους ζητήσουν βοήθεια, ώστε το Μέτσοβο να διατηρηθεί όχι σε στάθµη µουσείου αλλά σε στάθµη ζωής, όπως είπαν και έγραψαν.

Ο Ευάγγελος Αβέρωφ, µέλος τότε του Δ.Σ. του Συλλόγου, βρήκε διευθύνσεις επιφανών µελών της οικογένειας Τοσίτσα στο Παρίσι. Οι επιστολές έφυγαν και µόνον ο Μιχαήλ Τοσίτσας απάντησε ευγενικά µεν, αλλά αόριστα ως προς το αίτηµα. Σε πολύτιµο όµως υστερόγραφο διετύπωσε την απορία, αν ο Ευάγγελος Αβέρωφ, που υπέγραφε την επιστολή, ήταν συγγενής του, όπως νόµιζε. Ακολούθησε µια αλληλογραφία πυκνή από το 1938 µέχρι το 1948.

Μέσα από αυτήν την αλληλογραφία, που η ανά χείρας έκδοση παρουσιάζει μεταφρασμενη στα ελληνικά, ο Αβέρωφ και το Μέτσοβο κέρδισαν τον µονήρη και εσωστρεφή κληρονόµο µιας µεγάλης περιουσίας, που ο ίδιος την είχε πολλαπλασιάσει.

Αποτέλεσµα αυτής της εξελίξεως ήταν ότι την Τετάρτη, 19 Φεβρουαρίου 1947, στην οδό Εµµανουήλ Μπενάκη 8 και µπροστά στον συµβολαιογράφο Αθηνών Κωνσταντίνο Περικλέους Έξαρχο και σε δύο µάρτυρες, ο βουλευτής Ιωαννίνων Ευάγγελος Αβέρωφ, νόµιµος ειδικός πληρεξούσιος του Βαρώνου Μιχαήλ Γεωργίου, Παύλου, υιού του Αναστασίου Παναγιώτη Τοσίτσα, γαλλικής ιθαγένειας, κατοίκου Λωζάννης και βάσει πληρεξουσίου του συµβολαιογράφου Λωζάννης Άλβέρτου Περέν, «εδήλωσε ότι ιδρύει στην Αθήνα ίδρυµα, κληροδότηµα, µε την ονοµασία «ΙΔΡΥΜΑ ΒΑΡΩΝΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΤΟΣΙΤΣΑ». Σκοποί του ιδρύµατος, όπως τους καθόρισε ο ιδρυτής, είναι οι ακόλουθοι:

α) Η ανοικοδόµηση, στο Μέτσοβο της Ηπείρου, του αρχοντικού της οικογένειας Τοσίτσα, όπως ήταν στις αρχές του 19ου αιώνα, και σύµφωνα µε τα σχέδια που θα εγκριθούν από τον διαθέτη, και η χρησιµοποίηση του ανακαινισµένου αρχοντικού σαν περιφερειακού Μουσείου Ηπειρωτικής Λαϊκής Τέχνης, και ενός µέρους του σαν ξενώνα για συγγενείς του ιδρυτού, που θα φέρουν το όνοµα του, και για διανοουµένους, επιστήµονες και καλλιτέχνες.

β) Η δηµιουργία στην Αθήνα «Εστίας Ηπειρωτών Σπουδαστών», προορισµένης να στεγάζει νέους σπουδαστές του πανεπιστηµίου, που κατάγονται από τους νοµούς Ιωαννίνων και Θεσπρωτίας, καθώς και λίγους Μετσοβίτες γυµνασιόπαιδες.

γ) Η ίδρυση πριονιστηρίου και ξυλουργικού εργοστασίου στο Μέτσοβο, για την εκµετάλλευση της ξυλείας. Το εργοστάσιο αυτό θα έχει και τµήµα ξυλογλυπτικής.

δ) Η ίδρυση νοσοκοµείου στο Μέτσοβο, ικανού για να περιθάλπει τους κατοίκους της περιοχής.

ε) Η εκτέλεση στο Μέτσοβο έργων δηµοσίας ωφελείας (λεωφόρος, κήπος, µνηµείο, στάδιο, γήπεδο για αγωνίσµατα κ.λπ.).

στ) Η δηµιουργία στην περιοχή του Μετσόβου γαλακτοκοµικής και τυροκοµικής σχολής. Η σχολή µπορεί να διατηρεί ιδιόκτητα ποίµνια.

ζ) Το ίδρυµα µπορεί να επιτελεί και έργα αγαθοεργίας, κατά την κρίση του διοικητικού συµβουλίου, αν οι πόροι του το επιτρέπουν.

Όλοι οι σκοποί του Ιδρύµατος έκτοτε υλοποιήθηκαν. Αποτέλεσµα ήταν, κατά την αξιοσηµείωτη έρευνα του Δρος οικονοµολόγου Ν. Τσουτσοπλίδη, τ. Γενικού Διευθυντού του Υπουργείου Συντονισµού, να συµπεραίνεται ότι «στην περίπτωση της Επαρχίας Μετσόβου έλαβε χώρα µια προϊούσα οικονοµική ανάπτυξη, η οποία από τα µέσα της δεκαετίας του 1950 παρουσίασε υψηλότερους ρυθµούς.

Βασικός συντελεστής, αρχικά στη συγκράτηση της παρακµής και µετά στην ανάπτυξη της οικονοµίας του Μετσόβου, υπήρξε το γεγονός ότι κατά την κρίσιµη περίοδο, σχεδόν αµέσως µετά τον τερµατισµό του εµφυλίου πολέµου, ξεκίνησε η υλοποίηση στο Μέτσοβο σοβαρών έργων του κατά το 1948 ιδρυθέντος Ιδρύµατος Βαρώνου Μιχαήλ Τοσίτσα, ύστερα από τη γνωστή ιστορική πρωτοβουλία τού αειµνήστου Ευαγγέλου Αβέρωφ-Τοσίτσα, ο οποίος ως ισόβιος Πρόεδρος υπήρξε ο δηµιουργός και η ψυχή του Ιδρύµατος µέχρι του θανάτου του.

Η συµβολή του Ιδρύµατος Τοσίτσα στην οικονοµικο-κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη του Μετσόβου υπήρξε σηµαντικότατη ευθύς αρχής, ξεκινώντας µε την κατασκευή µεγάλων έργων, όπως το Αρχοντικό, το Τυροκοµείο-εκπαιδευτήριο, το Ξυλουργείο Εργοστάσιο, το Νοσοκοµείο, το Δηµοτικό Σχολείο, το Τελεφερίκ, τα έργα στήριξης εδαφών και αναδάσωσης και πολλά άλλα κοινωφελή έργα µεγάλης αξίας. Συνάµα βοηθήθηκε σηµαντικά και η σπουδάζουσα νεολαία του Μετσόβου µε την εισαγωγή µεγάλου αριθµού φοιτητών στην Φοιτητική Εστία Τοσίτσα (ΦΕΤ), που λειτουργεί στην Αθήνα (Κάτω Κηφισιά) από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1950.

Από της έναρξης λειτουργίας του Ιδρύµατος µέχρι το 1990, βάσει κατά προσέγγιση στοιχείων, υπολογίζεται ότι δαπανήθηκε στην επαρχία Μετσόβου: για πάσης φύσεως κατασκευές, ζωικό κεφάλαιο, κοινωφελείς σκοπούς, κόστος φοιτητών που επί έτη φιλοξενήθηκαν στην Φοιτητική Εστία Τοσίτσα, λειτουργικές δαπάνες, επιχορηγήσεις και βοηθήµατα κ.λπ. ένα συνολικό ποσό της τάξεως των 10 δις δρχ. αγοραστικής αξίας έτους 1990. Το τεράστιο τούτο µέγεθος συνέβαλε ουσιωδώς στη χρηµατοδότηση της Συνολικής Τοπικής Δαπάνης, καθώς και στην σημαντική ενίσχυση του Ακαθαρίστου Τοπικού Προϊόντος και κατά συνέπεια στην αύξηση της επιτοπίου απασχόλησης. Τούτο, ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψη και η επίδραση του πολλαπλασιαστή στις διακλαδικές σχέσεις µεταξύ των διαφόρων κλάδων παραγωγής». (Πρακτικά 1ου Συνεδρίου Μετσοβίτικων Σπουδών, σελ. 44).

Το Μέτσοβο, µέσα από το παραµύθι του Ιδρύµατος Τοσίτσα, είναι το µοντέλο αναπτύξεως που η χώρα µας διαθέτει και είναι η έµπρακτη πρόδροµος εκδήλωση της θεωρίας της γηγενούς αναπτύξεως που δικαιώνει την όλη πρωτοβουλία του Ευάγγελου Αβέρωφ.

Αυτό το σαν παραμύθι κοινωφελές δημιούργημα μιας πειθούς και μιας φιλοδοξίας, της πειθούς του Αβέρωφ και της φιλοδοξίας του Τοσίτσα να διαιωνίσει εποικοδομητικά το όνομά του, διαμορφωνόταν τελικά μέσα σε μια δεκαετία ανταλλαγής επιστολών (1938-1948), όπου σταδιακά χτιζόταν μια φιλία και τελικά μια κοινή στόχευση για την αναδημιουργία του Μετσόβου. Κάποια στιγμή (14/6/1939) ο Βαρώνος Μ. Τοσίτσας ανοίγεται στον Αβέρωφ και του ομολογεί πως νιώθει πως βρίσκονται και οι δυο τους «στο ίδιο μέρος του οδοφράγματος» σχετικά με το πως αντιλαμβάνονται τα πράγματα και τα σχέδια για τον τόπο καταγωγής τους. Ήταν το πρώτο δυνατό «σινιάλο» εμπιστοσύνης και ταύτισης που έδωσε πνοή στον Αβέρωφ να συνεχίσει την επιστολική πολιορκία για την ευημερία της ορεινής κωμοπόλεως. 

  Η οικογένεια Τοσίτσα είναι η οικογένεια των μεγάλων ευεργετών που μεταξύ πολλών άλλων δώρισαν στο Ελληνικό κράτος τα οικόπεδα όπου σήμερα στεγάζεται το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και το Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο. Με καταγωγή από το Μέτσοβο, η οικογένεια Τοσίτσα ησχολείτο με το εμπόριο πολύ πριν την Εθνεγερσία του 1821. Είχαν καραβάνια και διακινούσαν εμπορεύματα μεταξύ Μετσόβου, Θεσσαλονίκης. Βελιγραδίου, Βουκουρεστίου και Κωνσταντινουπόλεως. Κέρδη τους ήταν τα κόμιστρα. Αργότερα ασχολήθηκαν με τη γουναρική και με το κυρίως εμπόριο, με μεγάλη επιτυχία. Έφθασαν να έχουν εμπορικά γραφεία στη Θεσσαλονίκη, στην Αλεξάνδρεια, στο Κάιρο, στη Μάλτα, στο Λιβόρνο, στη Βιέννη και στην Πετρούπολη! Ο Μιχαήλ Τοσίτσας του Αναστασίου, μάλιστα, έφτασε να γίνει το 1822 διαχειριστής της περιουσίας του Αντιβασιλέα της Αιγύπτου, ενώ αργότερα έγινε και ο πρώτος Πρόξενος του Ελληνικού κράτους στην Αλεξάνδρεια, όπου και ίδρυσε σπουδαία ελληνικά σχολεία. Ένα από τα αδέρφια Τοσίτσα, ο Κωνσταντίνος, εγκαταλείπει την Αίγυπτο και εγκαθίσταται στο Λιβόρνο της Ιταλίας. Εκεί, σχετίζεται με τον μεγάλο Δούκα της Λούκκας, Charles Louis de Bourbon, επειδή ασχολήθηκε με τις υποθέσεις του και σε ανταμοιβή ο Μέγας Δουξ του απένειμε τον τίτλο του Βαρώνου. Τον τίτλο αυτό αναγνώρισε για τους απογόνους του Κωνσταντίνου ο Βασιλεύς της Ιταλίας το 1902. Η οικογένεια Τοσίτσα τελικά εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου άνοιξε τράπεζα υπό τη επωνυμία «Μ. - Α. Τοσίτσας». Η περιουσία τους ήταν τεράστια, αλλά μειώθηκε πολύ στο κραχ του 1929-1931. 

Το 1937 πεθαίνει ο Αναστάσιος Τοσίτσας, αφήνοντας κληρονόμο του το γιό του Μιχαήλ Τοσίτσα (εγγονό του Κωνσταντίνου) που είχε γεννηθεί το 1885, στο Παρίσι και είχε σπουδάσει Φιλολογία στη Σορβόννη. Μάλιστα, και παρά τις αμφιβολίες του πατέρα του για τις επιχειρηματικές του ικανότητες, όταν ανέλαβε το 1937 τη διαχείριση της οικογενειακής περιουσίας την αύξησε, κάνοντας επενδύσεις σε ακίνητα στην Ελβετία και σε χρεόγραφα στην Αμερική και Καναδά. Επένδυσε, επίσης, στην Αργεντινή, στην Ισπανία, στην Πορτογαλία, μέχρι την Αγκόλα! 

Την ίδια χρονιά πάντα, το 1937, έγινε και η πρώτη επικοινωνία Αβέρωφ - Τοσίτσα. Ο Αβέρωφ τότε ήταν 29 ετών, είχε ολοκληρώσει τις σπουδές του στη Λωζάνη στα Νομικά και στις Πολιτικές Επιστήμες και είχε ήδη κατακτήσει το πρώτο βραβείο του Ινστιτούτο Κάρνεγκη στο διεθνή διαγωνισμό της Γ' Βαλκανικής Διασκέψεως του Βουκουρεστίου, παρουσιάζοντας το βιβλίο του «Βαλκανική Τελωνειακή Ένωσις», με πρόλογο του πρ. Γάλλου Πρωθυπουργού Εδουάρδου Ερριώ. 

Η φοιτητική εστία του Βαρώνου Μιχαήλ Τοσίτσα στην Κάτω Κηφισιά, που την ανάγκη δημιουργίας της τόνισε στις πρώτες επιστολές του ο Αβέρωφ στον Τοσίτσα, άρχισε να λειτουργεί από το ακαδημαϊκό έτος 1953-1954. Είχε 100 ατομικά δωμάτια, πλήρως εξοπλισμένα με τους αναγκαίους βοηθητικούς χώρους, αίθουσα ψυχαγωγίας, βιβλιοθήκη, ατελιέ για τους σπουδαστές της Σχολής Καλών Τεχνών, αθλητικές εγκαταστάσεις και εκκλησάκι, μέσα σε ένα χώρο 100 στρεμμάτων. Για να καταλάβουμε τη σημασία, ιδιαίτερα την εποχή εκείνη, της δωρεάν στέγης και τροφής για τους φοιτητές αρκεί να πούμε ότι στην Αθήνα υπήρχε μια μόνο κρατική φοιτητική εστία και έμεναν σε κάθε δωμάτιο 3-6 φοιτητές. 

Ο Τοσίτσας απεβίωσε στις 19/8/1950 στη Λωζάνη της Ελβετίας. Στη μεγάλη αίθουσα του Εντευκτηρίου της φοιτητικής εστίας της Κάτω Κηφισιάς υπάρχει ένα κορνιζαρισμένο μήνυμά του προς τους τροφίμους της εστίας που έγραψε ένα χρόνο πριν πεθάνει:

«Καίτοι ἐγεννήθην καί ἐζησα ἐκτός τῆς Ἑλλάδος καί μολονότι ἡ οἰκογένειά μου ἀνεχώρησεν ἐξ αὐτῆς ἀπό ἑκατό καί πλέον ἐτῶν, ὅταν ἦλθεν ἡ ὥρα νά διατυπώσω τάς τελευταίας μου θελήσεις, ἐσκέφθην τήν μακράν περίοδον τοῦ χρόνου κατά τόν ὁποῖον αἱ γεννεαί τῶν προγόνων μου, τῶν προερχομένων ἐκ Μετσόβου, ἔζησαν ἐν Ἠπείρῳ.

Τά κοινά στοιχεῖα φυλῆς καί αἰσθημάτων τά ὁποῖα εἶχαν οἱ ἰδικοί σας καί οἱ ἰδικοί μου πρόγονοι δέν ἐνεκρώθησαν, δεδομένου ὅτι ἐρχόμενα ἀσφαλῶς ἀπό τά βάθη τῶν καιρῶν, τά συνησθάνην πάντοτε,καί πάντοτε ἠσθάνθην ὅτι εἶμαι Ἕλλην.

Δια τούς λόγους τούτους ἠθέλησα, ἀναλόγως τῶν δυνατοτήτων μου, νά σᾶς βοηθήσω νά ἐκπληρώσετε, εἰς μελλοντικούς καιρούς πού ἐλπίζω καλλιτέρους, τήν ὑψηλήν ἀποστολήν σας, ἡ ὁποία εἶναι ἡ διατήρησις τῆς Ἑλληνικῆς διανόησης καί δι’ αὐτῆς ἡ έν μέσῳ τοῦ ἀνθρώπινου πολιτισμοῦ διατήρησις τῆς ζώσης ἀναμνήσεως τῆς προελεύσεώς του.

Δέν δύναμαι νά σᾶς πλησιάσω καλλίτερα παρά δεικνύων σας τήν γραφήν μου καί τά χαρακτηριστικά μου, τά ὁποῖα ὅταν θά διαβάζετε τάς γράμμας αὐτάς θά εἶναι ἐκεῖνα ἑνός νεκροῦ, τοῦ ὁποίου ἡ οἰκογένεια καί τό ὄνομα θά ἔχουν σβήσει καί ὁ ὁποῖος ἐποθησε νά ἐπιζήση εἰς τούς στοχασμούς σας. Σᾶς ζητεῖ νά τοῦ παραχωρήσετε μερικούς κατά τήν διάρκειαν της ζωῆς σας, τήν ὁποίαν πέραν τοῦ τάφου σας εὔχεται πολύ ὡραίαν καί πολύ εὐτυχῆ, καί σᾶς παρακαλεῖ νά μήν τόν λησμονήσετε.

Μιχαήλ Τοσίτσας 

Γραφέν έν Λωζάννη τήν 22α Σεπτεμβρίου 1949».

Έκτοτε, ο Βαρώνος Μιχαήλ Τοσίτσας ζει στους στοχασμούς των χιλίων και πλέον αποφοίτων της φοιτητικής εστίας, που εξακολουθεί μέχρι και σήμερα να στεγάζει ετησίως περί τους 70 φοιτητές, από τους Νομούς Ιωαννίνων και Θεσπρωτίας. Οι ίδιοι στοχασμοί περικλείουν τον Τοσίτσα, προερχόμενοι απ΄όσους επισκέπτονται το Μέτσοβο και γίνονται κοινωνοί των λόγων της σημερινής του ζωντάνιας. 

Από τις 2 Ιανουαρίου του 1990, οπότε και απεβίωσε, στους στοχασμούς μας ζει και ο εμπνευστής αυτού του σύγχρονου, γοητευτικού σαν παραμύθι θαύματος. Ο Ευάγγελος Αβέρωφ - Τοσίτσας, που μας λέει ο ίδιος μέσα από τα γραπτά του: «Τα πιο μεγάλα έργα μας είναι εκείνα που κάναμε ξέροντας πως δεν θα προφθάσουμε να τα χαρούμε. Μα πως θα τα χαρούν οι γενεές που έρχονται. Δεν τα βλέπουμε ζωντανοί, μα παρατείνουν τη ζωή μας, πέρα από το θάνατο».