Λατινικά Τέλος: Η σταδιακή αποσύνθεση των ανθρωπιστικών σπουδών...

Γράφει η ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΝΑΚΟΥ, φιλόλογος

Παίρνοντας αφορμή από τις πρόσφατες δηλώσεις του υπουργού Παιδείας Κώστα Γαβρόγλου αναφορικά με την κατάργηση του μαθήματος των Λατινικών της Γ' τάξης του λυκείου θα ήθελα να εκφράσω την έντονη αντίθεσή μου σ' αυτό που επιχειρείται να γίνει. Η κατάργηση του μαθήματος αυτού συμβολίζει τη βαθμιαία υποβάθμιση των ανθρωπιστικών σπουδών. Σήμερα τα Λατινικά. Αύριο; Οι δικαιολογίες που διατυπώθηκαν για να στηρίξουν τη δήθεν «απαραίτητη» αυτή ενέργεια είναι ότι «από όλο το φάσμα τωνστημών του 1ου Επιστημονικού πεδίου τα Λατινικά αφορούσαν μόνο τα Τμήματα Φιλολογίας» και ότι «με την εξαιρετικά περιορισμένη εξεταστέα ύλη τους προκαλούσαν στρεβλώσεις στην τελική βαθμολογία των υποψηφίων» (Η νέα Γ' Λυκείου και το νέο σύστημα εισαγωγής στα ΑΕΙ «Ριζοσπαστικές λύσεις, προσεκτικά βήματα», σ. 5). Ως προς το πρώτο, μπορεί κανείς να αντιτείνει ότι εφόσον υπάρχει η πρόβλεψη να επιλέγονται ειδικά μαθήματα (Ξένη Γλώσσα, Ελεύθερο Σχέδιο, Γραμμικό Σχέδιο) για εισαγωγή σε συγκεκριμένες σχολές τότε γιατί δεν υπάρχει αυτή η πρόβλεψη και για τα Λατινικά, δηλαδή να επιλέγονται από μαθητές που επιθυμούν να εισαχθούν στα Τμήματα Φιλολογίας; Δηλαδή οι μελλοντικοί φοιτητές θα εισάγονται στα τμήματα αυτά δίχως καμία πρότερη επαφή με τα Λατινικά; Πώς θα καταφέρουν να ανταποκριθούν στις υψηλές απαιτήσεις μιας διδασκαλίας πανεπιστημιακού επιπέδου; Ως προς το δεύτερο, η περιορισμένη ύλη των Λατινικών είναι απότοκος του ασφυκτικού χρονικού πλαισίου διδασκαλίας τους. Τα δύο έτη διδασκαλίας τους μειώθηκαν σε ένα και λογικό ήταν να μειωθεί και η εξεταστέα ύλη. Αν εξασφαλιστεί ο απαραίτητος χρόνος διδασκαλίας των Λατινικών τότε όχι μόνο θα εμπεδωθούν από τους μαθητές και θα αυξηθεί το ποσοστό επιτυχίας των τελευταίων αλλά, κυρίως, θα αλλάξει ο στείρος και βαθμοθηρικός τρόπος διδασκαλίας που γεννάται συνήθως σε τέτοια αποπνικτικά περιβάλλοντα.

Πέρα, όμως, από τα σαθρά επιχειρήματα που προβάλλουν οι εκάστοτε κυβερνήσεις για να πλήξουν το μεγαλύτερο αγαθό για την ελευθερία του ανθρώπου, την παιδεία, εμείς πρέπει να αντιτάξουμε τη δική μας επιχειρηματολογία για να αποδείξουμε τη σημασία της ύπαρξης του μαθήματος των Λατινικών στην εκπαίδευση. Και χρησιμοποιώντας το α' πληθυντικό θεωρώ ότι εκπροσωπώ όλους εκείνους που συμμερίζονται τα προαναφερθέντα και δεν δέχονται εκπτώσεις στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Τα Λατινικά, λοιπόν, έχουν ιδιαίτερη σημασία στην εκπαίδευση. Αποτελούν τη βάση για την εκμάθηση των λατινογενών γλωσσών. Ο μαθητής που θα έρθει σε επαφή με τη λατινική γλώσσα και θα μάθει τους κανόνες και τη δομή της, θα μπορέσει πολύ πιο εύκολα να μάθει γλώσσες, όπως η γαλλική, η ιταλική, η ισπανική, οι οποίες έχουν γίνει απαραίτητες στη μεταναστευτική εποχή που ζούμε. Εκτός αυτού, όμως, η λατινική γλώσσα ακονίζει τη σκέψη και το πνεύμα του μαθητή, καθώς ασκείται η μνήμη, η προσοχή και η κρίση του και ουσιαστικά συμβάλλει στην καλύτερη εκμάθηση της ελληνικής μέσω της σύγκρισης των γραμματικο- συντακτικών δομών των δύο γλωσσών.
Τέλος, δεν θα πρέπει να παραληφθεί ότι η λατινική γλώσσα είναι ο φορέας ενός ολόκληρου πολιτισμού που έχει επηρεάσει λογίους μεγάλου πνευματικού βεληνεκούς. Από τον 3 ο π. Χ. αιώνα άρχισαν να γράφονται λατινικά κείμενα και να μεταφράζονται στα λατινικά τα επικά και δραματικά έργα των αρχαίων Ελλήνων. Ενδεικτικά (χωρίς να θέλω να μειώσω την αξία των υπολοίπων Ρωμαίων πνευματικών ανδρών που δεν αναφέρονται εδώ) μερικοί από τους πιο γνωστούς πνευματικούς εκπροσώπους της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας είναι ο επικός ποιητής Έννιος, οι κωμωδιογράφοι Πλαύτος και Τερέντιος, ο λυρικός ποιητής Κάτουλλος, ο ιστοριογράφος Κάτων ο Πρεσβύτερος, ο ρήτορας Κικέρωνας, ο επικός ποιητής Βιργίλιος, ο ελεγειακός ποιητής Οβίδιος, ο λυρικός ποιητής Οράτιος, ο δραματικός ποιητής και φιλόσοφος Σενέκας, ο επιγραμματοποιός Μαρτιάλης, ο ιστοριογράφος Τάκιτος, οι μυθιστοριογράφοι Πετρώνιος και Απουλήιος, ο ιστοριογράφος Σουητώνιος. Οι πνευματικοί αυτοί άνδρες άσκησαν τεράστια επίδραση μετέπειτα στους αναγεννησιακούς αιώνες (15ος - 17ος αι.) της Ευρώπης. Ιδιαίτερα κατά την ιταλική αναγέννηση (15ος - 16ος αι.), που παρατηρείται η αναβίωση των κλασικών λατινικών γραμμάτων, μεγάλοι καλλιτέχνες όπως ο Leonardo ή ο Μιχαήλ Άγγελος μελετούν Ρωμαίους αρχιτέκτονες, όπως ο Βιτρούβιος. Ένας Σενέκας άσκησε επίδραση στον Σαίξπηρ. Επίσης, στη λατινική γλώσσα γράφονται διάφορα επιστημονικά συγγράμματα της εποχής (ηλιοκεντρική θεωρία του Κοπέρνικου) που συνέβαλαν στην επιστημονική επανάσταση του 17ου αιώνα. Επιστημονικοί λατινικοί όροι διατηρούνται αυτούσιοι ακόμη και σήμερα στη διεθνή βιβλιογραφία. Μερικά από τα σημαντικότερα έργα του Έρασμου, του Μπέικον και του Σπινόζα είναι γραμμένα στη λατινική γλώσσα. Αποκλείοντας, συνεπώς, τους μαθητές από την εκμάθηση μιας τέτοιας γλώσσας τους στερείται το δικαίωμα της κατανόησης και της ουσιαστικής προσέγγισης ενός τέτοιου πολιτισμού.
Όλοι οι εκπαιδευτικοί, λοιπόν, κι αυτοί που ενδιαφέρονται πραγματικά για το καλό των μαθητών πρέπει να ενωθούν σε έναν κοινό αγώνα ώστε να μην επιτρέψουν να συμβεί αυτό το πλήγμα για την παιδεία και τον πολιτισμό μας. Πρέπει να επιλέξουμε τι αύριο θέλουμε για τα παιδιά μας, αυτό του πνευματικού σκοταδισμού ή της πνευματικής αφύπνισης;