Λ. Μενδώνη: Δεν είναι τυχαίες οι πρόσφατες εγγραφές στην UNESCO…

ΗΠΕΙΡΟΣ KAI ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ... ΕΝΑ!

Η Υπουργός μιλάει αποκλειστικά στον «Π.Λ.» για το Ζαγόρι, τη Νικόπολη, την Πολιτιστική Διαδρομή στα Αρχαία Θέατρα, τα έργα στο Κάστρο Ιωαννίνων κ.α.

Πέρα από τους οδικούς άξονες, καθοριστικός για την άρση της απομόνωσης της Ηπείρου είναι και ο ρόλος του Πολιτισμού, καθώς εκεί όπου μειώνονται οι πολιτιστικές αποστάσεις, μειώνονται αντίστοιχα οι οικονομικές και κοινωνικές, υπογραμμίζει η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη.

Με αφορμή την επίσκεψή της στα Γιάννενα, μιλάει αποκλειστικά στον «Π.Λ.» για την εγγραφή στους Καταλόγους της UNESCO αφενός των χρηστηρίων ελασμάτων τoυ Ιερού της Δωδώνης (θα γίνει επίσημη εκδήλωση σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο – σελ. 4) και αφετέρου του Ζαγορίου, τονίζοντας πως συνιστούν πανηγυρική αναγνώριση του πολιτισμικού πλούτου της Ηπείρου στο ανώτατο δυνατό επίπεδο. Παράλληλα, η κ. Μενδώνη αναφέρεται σε μία σειρά άλλων σημαντικών ζητημάτων για την περιοχή μας, όπως το εγχείρημα υποβολής υποψηφιότητας της Νικόπολης για την UNESCO, η Πολιτιστική Διαδρομή στα Αρχαία Θέατρα, η δημιουργία του ενιαίου αρχαιολογικού πάρκου στο Κάστρο και η αποκατάσταση του Τζαμιού Καλούτσιανης.

Η συνέντευξη

- Κυρία Μενδώνη, τους τελευταίους μήνες είχαμε στην Ήπειρο δύο εντάξεις στους καταλόγους της UNESCO. Η μία είναι τα χρηστήρια ελάσματα της αρχαίας Δωδώνης και η άλλη, η πιο πρόσφατη, η ένταξη των Ζαγοροχωρίων στα Τοπία Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Τι σηματοδοτούν αυτά για την περιοχή μας από πολιτιστική, τουριστική και αναπτυξιακή γενικότερα άποψη; 

Η Ήπειρος διαθέτει ένα μοναδικής σπουδαιότητας πολιτιστικό απόθεμα, που καλύπτει τη μακρά ιστορική διαχρονία. Η εγγραφή των χρηστήριων ελασμάτων της Δωδώνης στον Διεθνή Κατάλογο του Προγράμματος της UNESCO «Μνήμη του Κόσμου» και του Ζαγορίου στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς του ίδιου οργανισμού, ως το πρώτο πολιτιστικό τοπίο της πατρίδας μας, συνιστά πανηγυρική αναγνώριση του πολιτισμικού πλούτου της περιοχής στο ανώτατο δυνατό επίπεδο. 

Το Ζαγόρι, ειδικότερα, είναι το πρώτο δείγμα της νεότερης πολιτιστικής μας κληρονομιάς, που γίνεται δεκτό στον σχετικό Κατάλογο. Όλες οι προηγούμενες εγγραφές αφορούσαν σε μνημεία της αρχαιότητας ή του βυζαντίου. Το Ζαγόρι εγγράφεται, μάλιστα, ως πολιτιστικό τοπίο, κάτι που του εγγυάται ολοκληρωμένη προστασία, πολιτιστική και περιβαλλοντική. Πέραν, συνεπώς, της καταφανούς ανάδειξής του πολιτιστικού αποθέματος, οι πράξεις αυτές ανοίγουν νέες προοπτικές. Επαναβεβαιώνουν την Ήπειρο ως ελκυστικό, πολυποίκιλο και πολυσύνθετο τουριστικό προορισμό. Ανοίγουν δυνατότητες ήπιας και βιώσιμης ανάπτυξης και δημιουργίας ποιοτικών θέσεων εργασίας. 

- Σε εξέλιξη είναι η προσπάθεια και για την ολοκλήρωση του φακέλου υποψηφιότητας της αρχαίας Νικόπολης για την UNESCO. Θεωρείτε ότι είναι βάσιμο ως αίτημα αυτό και μπορεί να έχει θετική έκβαση;

Προωθούμε συστηματικά την ολιστική ανάδειξη της Νικόπολης, με την υλοποίηση πολύ σημαντικών έργων, ώστε από τα επιμέρους μνημεία να συνθέσουμε έναν ενιαίο αρχαιολογικό χώρο. Η συγκρότηση του φακέλου προς υποβολή για εγγραφή ενός μνημείου στον Κατάλογο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς είναι μια ιδιαίτερα δύσκολη και απαιτητική υπόθεση, που απαιτεί χρόνο και συνεργασία ειδικών επιστημόνων, οι οποίοι θα ασχοληθούν με τη μελέτη και τη σύνταξη των επιμέρους κεφαλαίων βάσει των πολύ συγκεκριμένων και αυστηρών κριτηρίων που έχει θέσει η UNESCO. 

Το Υπουργείο Πολιτισμού διαθέτει ικανά και έμπειρα στελέχη, που σε συνεργασία με την Περιφέρεια Ηπείρου και τοπικούς φορείς μπορούν να αναλάβουν και να φέρουν σε πέρας ένα τέτοιο εγχείρημα. Αρκεί να εργαστούμε όλοι συντονισμένα και συστηματικά.

Τα Αρχαία Θέατρα

- Στην Ήπειρο έχει «χαραχθεί» μία Πολιτιστική Διαδρομή σε πέντε αρχαία θέατρα, η οποία στη βάση της είναι καινοτόμα. Πώς αντιμετωπίζετε ως υπουργείο τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία και πώς συμβάλλετε στην υλοποίησή της; 

Η συγκεκριμένη πολιτιστική διαδρομή που συνδέει τα θέατρα της Δωδώνης, των Γιτάνων, της Αμβρακίας, της Κασσώπης και της Νικόπολης σχεδιάστηκε από κοινού, από το «ΔΙΑΖΩΜΑ», την Περιφέρεια Ηπείρου και το Υπουργείο Πολιτισμού. Η πρώτη συνάντηση για το σχεδιασμό και τη συγκρότησή της έγινε στο Υπουργείο Πολιτισμού, το 2013. Ημουν τότε Γενική Γραμματέας. Επομένως το Υπουργείο Πολιτισμού μετέχει στη συγκεκριμένη πρωτοβουλία. Οι εργασίες επί των αρχαίων θεάτρων και εντός των αρχαιολογικών χώρων υλοποιούνται από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου με χρηματοδότηση από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του ΕΣΠΑ 2014-2020. 

Η νοητή γραμμή που ενώνει πέντε μνημεία διέρχεται μέσα από περιοχές μοναδικού φυσικού κάλλους και αναντικατάστατων δειγμάτων πολιτιστικής κληρονομιάς, παλαιότερων και νεότερων. Αναδεικνύει, δηλαδή, και το φυσικό και το ανθρώπινο περιβάλλον. Παράλληλα, επιχειρεί να εμπλέξει με πρωταγωνιστικό ρόλο την επιχειρηματική κοινότητα και τον πρωτογενή τομέα. 

- Ας πάμε σε ένα από τα Θέατρα της Πολιτιστικής Διαδρομής, αυτό της Δωδώνης που είναι και το σπουδαιότερο. Οι εργασίες αποκατάστασής του προχωρούν κανονικά τα τελευταία χρόνια. Υπάρχουν εξασφαλισμένοι πόροι για τη συνέχεια και ένα χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης των έργων στις κερκίδες;

Όπως γνωρίζετε, το αποκατεστημένο θέατρο της Δωδώνης παραδόθηκε πριν από έναν χρόνο, μετά από δεκατίες σιωπής, αλλά δημιουργικής και ακάματης αρχαιολογικής και αναστηλωτικής δραστηριότητας. Ακολούθησε η εγκατάσταση συστήματος πυρασφάλειας στον χώρο. Όσον αφορά στις υπολειπόμενες εργασίες, έχει ολοκληρωθεί η αποκατάσταση του κατώτερου κοίλου και η καταβίβαση της κερκίδας 5 και η συντήρηση των αρχιτεκτονικών μελών, όπως και των εδωλίων της κερκίδας 5Β, και έχει αρχίσει η αποκατάσταση του α΄ διαζώματος. Υφίστανται, δηλαδή, και το σχέδιο και οι πόροι για την ομαλή εξέλιξη του έργου. 

Κάστρο – Τζαμί Καλούτσιανης

- Προχωρούν και τα έργα στο Κάστρο Ιωαννίνων, όπου, σύμφωνα με τον σχεδιασμό, θα υπάρξει ενοποίηση των δύο Ακροπόλεων. Ποιος είναι ο τελικός στόχος;

Με την προγραμματική σύμβαση μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και του Δήμου Ιωαννιτών, εξελίσσεται στο Κάστρο ένα σημαντικό πρόγραμμα έργων, που μεταμορφώνει την εικόνα του και αλλάζει τον αστικό ιστό. Οι εργασίες, που χρηματοδοτούνται από το ΕΣΠΑ και το Ταμείο Ανάκαμψης, αφορούν τα μνημεία στο εσωτερικό της Βορειοανατολικής Ακρόπολης, στο Τζαμί Ασλάν Πασά, στον Μεντρεσέ, στην Οθωμανική Βιβλιοθήκη και στα Οθωμανικά Λουτρά. Στόχος μας είναι να συνδεθούν με τη Νοτιοανατολική Ακρόπολη και να συναποτελέσουν έναν ενιαίο αρχαιολογικό χώρο, πλήρως προσβάσιμο σε ΑμεΑ και εμποδιζόμενα άτομα. 

Η ενοποίηση των δύο φρουρίων δημιουργεί ένα εμβληματικό μνημειακό σύνολο, που θα φιλοξενεί βιώσιμες χρήσεις και θα αποτελεί μάρτυρα της πλούσιας ιστορίας και της πολυπολιτισμικότητας της πόλης. 

- Είστε ικανοποιημένη από το γεγονός ότι ξεκίνησαν, αφού ξεπεράστηκαν ομολογουμένως πολλά εμπόδια, οι εργασίες αποκατάστασης του Τζαμιού Καλούτσιανης και από τον ρυθμό που αυτές προχωρούν; 

Ασφαλώς, είναι μεγάλη η ικανοποίηση όταν ένα έργο, το οποίο έχει μεγάλη σημασία για την τοπική κοινωνία, ξεπερνά εμπόδια και μπαίνει σε τροχιά υλοποίησης. Στο Τζαμί της Καλούτσιανης εκτελούνται εδώ και κάποιους μήνες εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης των τοιχογραφιών, των ξυλόγλυπτων στοιχείων και του ζωγραφικού διάκοσμου, ενώ πρόσφατα εγκαταστάθηκε και ο ανάδοχος για την εκτέλεση των αναστηλωτικών. Το έργο έχει χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης το Μάιο 2025. Στην περίπτωση της Καλούτσιανης, δεν πρόκειται απλώς για την αποκατάσταση ενός μνημείου. Στην ουσία αφορά σε μια παρέμβαση στην καρδιά του αστικού ιστού των Ιωαννίνων.

Πιστοποιήσεις Μουσείων

- Εκτός των παραπάνω, έχετε εντάξει στο πρόγραμμα του υπουργείου Πολιτισμού κάποια άλλη σημαντική παρέμβαση όσον αφορά στην Ήπειρο για τα αμέσως επόμενα χρόνια;

Είναι πολλές οι παρεμβάσεις του Υπουργείου Πολιτισμού για την Ήπειρο που έχουν προγραμματιστεί, δρομολογούνται και ήδη υλοποιούνται. Μιλήσαμε για τις πολύ σημαντικές παρεμβάσεις της Πολιτιστικής Διαδρομής των Αρχαίων Θεάτρων, καθώς και για την υποψηφιότητα της Νικόπολης στην UNESCO. Από τις σημαντικότερες παρεμβάσεις μας είναι η διαδικασία Πιστοποίησης και Αναγνώρισης των Μουσείων της Ηπείρου. Ήδη έχουν λάβει το σήμα αναγνώρισης η Πινακοθήκη  Αβέρωφ στο Μέτσοβο και το Μουσείο Αργυροχοΐας στα Ιωάννινα και ετοιμάζεται η Πιστοποίηση των Αρχαιολογικών Μουσείων Ιωαννίνων, Άρτας, Ηγουμενίτσας και Νικόπολης. Πρόκειται για μία ευρεία και ολοκληρωμένη παρέμβαση του Υπουργείου Πολιτισμού με στόχο τη συνολική αναβάθμιση και προσαρμογή του μουσειακού τομέα της Ηπείρου –και της χώρας- στις ανάγκες, τις απαιτήσεις και τις κάθε είδους προκλήσεις του 21ου αιώνα. 

Επιτρέψτε μου και μία τελευταία παρατήρηση. Η Ήπειρος βρισκόταν επί μακρόν απομονωμένη. Τα τελευταία χρόνια, η απόστασή της, φυσική και οικονομική, από την υπόλοιπη χώρα, μειώνεται. Και στην περαιτέρω μείωσή της, εκτός από το αυτονόητο -τους οδικούς άξονες- είναι καθοριστικός ο ρόλος του Πολιτισμού. Γιατί, τελικά, όπου μειώνονται οι πολιτιστικές αποστάσεις, μειώνονται και οι οικονομικές και κοινωνικές.