ΟΒΙΔΙΑΝΑ: Μια ποιητική και εικαστική συνδημιουργία*

Παρουσιάσεις...

(Από τους Αντώνη Μακρυδημήτρη και Θεοδ. Παπαγιάννη)

   Του ΛΑΟΚΡΑΤΗ ΒΑΣΣΗ

* Μεθαύριο, Παρασκευή (26.09.2014), στις 7:30 μ.μ., στην αίθουσα της Εταιρείας Ηπειρωτικών Μελετών, θα λάβει χώραν η παρουσίαση της Οβιδιάνας, μιας πολύ ενδιαφέρουσας ποιητικής και εικαστικής συνδημιουργίας των Αντώνη Μακρυδημήτρη και Θόδωρου Παπαγιάννη, που ωθεί σε αναστοχαστικές αναγνώσεις των πολλών διαστρωματώσεων της πνευματικής της «ύλης» και των συνακόλουθων «διαλόγων» της ποιητικής και της εικαστικής της διάστα-σης.
Πρώτος «διάλογος», ταυτοτικός για το βιβλίο είναι ο μεταξύ ποιητικής και εικαστικής δημιουργίας. Διαβάζοντας μάλιστα τους στοχαστικούς στίχους του Α. Μακρυδημήτρη, νιώθεις τις αρχέγονες τοτεμικές μορφές του Θ. Παπαγιάννη, που έρχονται απ’ το μακρινό παρελθόν και το μακρινό μέλλον, να σε παρακολουθούν σαν από θεωρείο, δίκην μυστηριακών ελλανοδικών, για το πώς προσλαμβάνεις τα συνυφαινόμενα ποιητικά και εικαστικά μηνύματα.
Δεύτερος «διάλογος» είναι ο μεταξύ της Οβιδιάνας και τον Οβιδιακών Μεταμορφώσεων, στον οποίο ενυπάρχουν και εσωτερικοί «διάλογοι» με την αρχαία ελληνική μυθολογία, άμεσα από τον μεγάλο Οβίδιο, που στηρίζεται κυρίως σε Αλεξανδρινές πηγές, και έμμεσα, δια των Μεταμορφώσεων, από τον Αντώνη Μακρυδημήτρη. Η επαναγραφή, για να χρησιμοποιήσω όρο από τα Προλογικά του, επιλεγμένων μύθων από το έπος του Λατίνου ποιητή δεν είναι μια απλή μεταφορά συμπυκνώσεών τους στη ζωντανή μας γλώσσα αλλά μια ποιητική αναδημιουργία της μυθολογικής πρώτης «ύλης», που καταξιώνει αισθητικά τα πρωτογενή συγκινησιακά της φορτία.
Τρίτος «διάλογος» είναι ο μεταξύ Οβιδίου και αρχαίας ελληνικής μυθολογίας. Κι έχει την ιδιαίτερη αξία του που ο παραδόξως πολύ αδικημένος από την ελληνική γραμματεία Οβίδιος επανεισάγεται στην πνευματική μας ζωή μέσα από τη γόνιμη συνάντηση των Μακρυδημήτρη – Παπαγιάννη. Ας σημειωθεί πως και τα 15 βιβλία του Οβίδιου μεταφράστηκαν στα ελληνικά πριν από 700 ολόκληρα χρόνια απ’ τον μοναχό Μάξιμο Πλανούδη (Εκδ. Ακαδημίας Αθηνών, 2002). Κι η επανεισαγωγή του δια της Οβιδιάνας είναι μια καλή ευκαιρία, αγγίζοντας το μέγεθος του Λατίνου ποιητή της «Ιστορίας του παντός», όπως την αφηγείται με την επική μυθολογική του «Εγκυκλοπαίδεια», να αναδείξουμε τη μεγάλη συμβολή του τόσο στην πρόσληψη του ελληνικού πνεύματος από τη Ρώμη όσο και στον ταυτοτικό προσδιορισμό της Ευρώπης δια των αρχετυπικών εγγραφών του στο συλλογικό της υποσυνείδητο (που της χάρισαν τη διάσταση της ελληνικής αισθητικής ως συμπλήρωμα της χριστιανικής της ηθικής!).
Τέταρτος «διάλογος» είναι ο μεταξύ Α. Μακρυδημήτρη και Θ. Παπαγιάννη με την αρχαία ελληνική μυθολογία, όπως την προσλαμβάνει από τις Μεταμορφώσεις ο πρώτος, απ’ την αρχαία ελληνική γλυπτική (μέσα από τη δική του άμεση μαθητεία στα μνημεία μας) ο δεύτερος, που δεν έχει κατακτήσει τυχαία μια απ’ τις κορυφαίες θέσεις στη σύγχρονη εικαστική δημιουργία (με αναγνώριση και πέραν της Ελλάδας!). Κι έχει την ιδιαίτερη σημασία του αυτός ο «διάλογος» σε μια κρίσιμη για τον τόπο μας περίοδο παράξενης πνευματικής άπνοιας. Καθώς μας δείχνουν το δρόμο για να πάρουμε δύναμη απ’ το μεγάλο πνευματικό μας παρελθόν, που τόσο έχουμε ανάγκη για να φυσήξει ο άνεμος που θα γυρίσει τη φτερωτή του μύλου της τόσο αναγκαίας εθνικής μας αναθεμελίωσης, ανόρθωσης και αναγέννησης.
Πέμπτος «διάλογος» είναι αυτός που προκαλείται και εκπορεύεται απ’ τα Προλογικά  του Α. Μακρυδημήτρη, όπου, με κρίσιμες αναγωγές και θεωρητικοποιήσεις, αναστοχάζεται ο ίδιος με αφορμή την Οβιδιάνα. Με συναιρούμενες μάλιστα τρεις ιδιότητες στο πρόσωπό του, αυτές του επιστήμονα, του διανοούμενου και του ποιητή, ο αναστοχασμός του με επίκεντρο την ποίηση είναι πολύπλευρα σημαντικός.

***
Επίλογος: Ολοκληρώνω με επίλογο τιμής στον μεγάλο μας συμπατριώτη, τον γλύπτη Θόδωρο Παπαγιάννη.  Πρόκειται για ένα δικό του κείμενο, όπου εξηγεί πώς δημιούργησε τις μνημειακές τοτεμικές μορφές του με ξύλα απ’ την καμένη στέγη του Πολυτεχνείου, υποβλητικά κυρίαρχες και σε σελίδες της Οβιδιάνας. Που τα λόγια του κι αν δεν είναι πρόκληση αυτοκριτικού αναστοχασμού εκ μέρους όλων μας για τις χαμένες δεκαετίες της Μεταπολίτευσης. Λέει ο Θόδωρος Παπαγιάννης: «Μάζεψα τα αποκαΐδια με πόνο ψυχής απ’ το Πολυτεχνείο κι έστησα σκιάχτρα να ξορκίσω τα κακά που πληθαίνουν γύρω μου…Μαζεύω τα αποκαΐδια με απέραντη θλίψη από μια χώρα που καίγεται…Είναι η δική  μου αντίδραση σε ένα έθνος που μοιάζει υπνωτισμένο… Είμαστε πολλοί, πάρα πολλοί συνένοχοι σ’ αυτόν τον τόπο» (Φεβρουάριος 1994).

* Το κείμενο του Λαοκράτη Βάσση είναι περίληψη της ομιλίας του, που θα ακουστεί στην εκδήλωση της Παρασκευής.