Η εθνική αυτογνωσία λύση στα προβλήματά μας!

➤  Γράφει ο  ΣΠΥΡΟΣ  ΕΡΓΟΛΑΒΟΣ, φιλόλογος-συγγραφέας

  Περνάμε σήμερα κρίσιμες μέρες. Χρειάζεται να επιστρατεύσουμε όλες μας τις δυνάμεις, και να αποκτήσουμε, σε βαθμό μάλιστα ικανοποιητικό, την απαραίτητη εθνική αυτογνωσία, πηγή αστείρευτη για την πραγματική μας αφύπνιση, και για την εδραίωση στην ψυχή μας της πίστης στην απεριόριστη δυνατότητα του λαού μας να προσδιορίζει μόνος του τη ζωή του και τη μοίρα του.
Αλλεπάλληλα – και ηχηρά μάλιστα – τα μηνύματα αυτής της μορφής που καταφθάνουν, ως τις μέρες μας, από τη μακρινή Ελληνική αρχαιότητα. Τα πρώτα μηνύματα τα βρίσκουμε ήδη στις πηγές του πολιτισμού μας, που είναι τα Ομηρικά Έπη. Χάρη στη σύνεση και την εγκράτειά του – κατά τον Όμηρο – ο Οδυσσέας ακολουθεί το δρόμο της σωτηρίας και της πολυπόθητης επιστροφής του στην Ιθάκη. Τον αντίθετο ακριβώς δρόμο ακολουθούν αρκετοί από τους συντρόφους του οι οποίοι "σφίσιν ατασθαλίησι ώλοντο", δηλαδή χάθηκαν από δικές τους ενέργειες, αντίθετες με την ηθική και το δίκαιο.
Στο ίδιο μήκος κύματος θα εκπέμψει αργότερα, με τα "Χρυσά Έπη" του, τα δικά του μηνύματα ο Πυθαγόρας. Είχε επιβάλει στους μαθητές του, καθημερινά, να ακολουθούν στη ζωή τους, τη σωτήρια οδό της αυτογνωσίας, υποβάλλοντας στον εαυτό τους το βασανιστικό ερώτημα: "Ποι παρέβην, τι έρρεξα, τι δε μοι δέον ουκ ετελέσθη": που σημαίνει: πού λοξοδρόμησα, τι καλό έκανα, τι έπρεπε να κάνω και δεν το έκανα. Και αυτό δεν το έκανε χωρίς λόγο. Ήταν βαθιά η πεποίθησή του πως αυτή η εξάσκηση πρέπει να αρχίσει από την παιδική ηλικία. Μόνο, κατ’ αυτό τον τρόπο θα ακολουθήσει το αγαθοεργό αποτέλεσμα, όπως το διατυπώνει, σε ένα από τα " Έπη" του, με τη φράση:
"Γνώσει ανθρώπους αυθαίρετα πήματα έχοντας, τλήμονας, οι αγαθών εγγύς όντων ούτε εσορώσι ούτε κλύουσι". Θα μάθεις – λέει προς τους μαθητές του – ότι οι άνθρωποι πάσχουν από δική τους υπαιτιότητα, οι δυστυχείς, γιατί ενώ τα καλά είναι κοντά τους ούτε τα βλέπουν ούτε τα ακούν.
Στον ίδιο δε τον Απόλλωνα, το θεό του φωτός, απέδιδαν οι αρχαίοι το γνωστό γνωμικό "γνώθι σαυτόν" που ήταν γραμμένο, με μεγάλα γράμματα, σε περίοπτη θέση, στην πρόσοψη του ναού του στους Δελφούς· θύμιζαν έτσι σε όλους εκείνους τους ανθρώπους που κατέφευγαν, με πλούσια δώρα, στο Μαντείο των Δελφών, για να βρουν λύση στα προβλήματα που τους απασχολούσαν, πως ο μόνος ασφαλής δρόμος για την επίλυση των προβλημάτων και την επιτυχία τους στη ζωή, είναι ο δρόμος της αυτογνωσίας σε προσωπικό και εθνικό επίπεδο.
Μήπως όμως και οι νεότεροι πνευματικοί μας ταγοί, ποιητές, φιλόσοφοι, επιστήμονες και καλλιτέχνες, δεν μας έστελναν και δεν μας στέλλουν παρόμοια μηνύματα; Μπροστά στη συμφορά και στο αίσχος του 1897, τότε που ήταν "σβησμένες όλες οι φωτιές κι οι πλάστρες μες στη χώρα" ο Κωστής Παλαμάς, έστειλε προς τους συγχρόνους του, το δικό του μήνυμα:
"Και μη έχοντας πιο κάτω άλλο σκαλί
 Να κατρακυλήσεις πιο βαθιά
 Στου κακού τη σκάλα
 Για τ’ ανέβασμα ξανά που σε καλεί
 Θα αισθανθείς να σου φυτρώνουν, ω χαρά
 Τα φτερά τα πρωτινά σου τα μεγάλα".
Και το μήνυμα αυτό εισακούστηκε τότε από τους συμπατριώτες του. Ζοφερή η κατάσταση που επικρατούσε στη χώρα μας, στη δύση του 19ου και την ανατολή του 20ου αιώνα. Ο ίδιος ο βασιλιάς Γεώργιος εκμυστηρεύτηκε σε ξένο διπλωμάτη που δεξιώθηκε στο Τατόϊ:
"Η εσωτερική κατάσταση – του είπε – είναι τέτοια ώστε να πεθαίνω από ντροπή. Μου είναι αδύνατο να συνεργαστώ με ανθρώπους που βρίσκονται στο πηδάλιο. Ίσως σε μερικές ημέρες να μη βρίσκομαι πια στη θέση μου".
Τότε, λοιπόν, που η πατρίδα μας "δεν είχε πια άλλο σκαλί να κατρακυλήσει πιο βαθιά στου Κακού τη σκάλα", άρχισαν να φυτρώνουν – αργά, αλλά σταθερά - "τα φτερά, τα φτερά τα πρωτινά, τα μεγάλα" που προοιωνίζονταν ένα νέο ανέβασμα. Τότε ακριβώς ξύπνησαν μέσα στις ψυχές των αγνών Ελλήνων οι φωνές των πατέρων μας και άρχισε, απ’ το ένα ως το άλλο άκρο της ελληνικής γης, η εθνική αφύπνιση, με κορύφωμα την εμφάνιση στο προσκήνιο της πολιτικής ζωής του μεγάλου Κρητικού πολιτικού, του Βενιζέλου – τον Ελευθέριο εννοώ – και όλοι μαζί οι Έλληνες ύψωσαν το φρόνημά τους και προετοίμασαν το έδαφος για μια καινούρια Ελλάδα.
Στην ίδια ακριβώς κατάσταση, σε ορισμένα σημεία ίσως και χειρότερη, με εκείνη του 1897 βρισκόμαστε κι εμείς σήμερα. Και τι κάνουμε; Αντί να εισακούσουμε το εθνικό μήνυμα του Παλαμά και να απλώσουμε "τα φτερά" για ένα "νέο ανέβασμα" επιβεβαιώνουμε την άποψη που διατύπωσε, συμπληρώνοντας, ειρωνικά, τη φράση του Παλαμά, ένας άλλος ποιητής, ο Χρίστος Κατσιγιάννης, ο οποίος έγραψε:
" Έλληνες είμαστε, διάολε
   Θα βρούμε τρόπο
   Να φτιάξουμε και άλλα σκαλιά
   Πιο κάτω απ’ του Κακού τη σκάλα".
Αυτό ακριβώς κάνουμε: Συνεχίζουμε "σκανδαλωδώς" τις "παρασκηνιακές, αδιαφανείς παρεμβάσεις", πάνω σε βασικά εθνικά θέματα, όπως αυτό των "Εθνικών Κληροδοτημάτων Ιωαννίνων", όπως σύμφωνα με δημόσια παρέμβασή του καταγγέλλει ο πρώην Πρόεδρος της Βουλής, Απόστολος Κακλαμάνης, ψηφίζουμε νόμους αντισυνταγματικούς, όπως το νόμο 4182/2013, με τον οποίο διατηρούμε σε ισχύ φασιστικά καθεστώτα, και ενώ μιλάμε για "μεταρρυθμίσεις και διαρθρωτικές αλλαγές που θα πάνε τον τόπο μπροστά", προχωρούμε "χωρίς περίσκεψη και χωρίς αιδώ" σε απορρυθμίσεις που γυρίζουν τον τόπο αιώνες πίσω, τον κρατάμε με δυνατό χαλινάρι γερά δεμένο στα πλοκάμια της διαπλοκής και της διαφθοράς που υπαγορεύει, με αγαστή σύμπνοια η κάθε λογής ηγεσία της χώρας.
Δηλαδή, για να επανέλθουμε στον ποιητή Χρίστο Κατσιγιάννη, "φτιάχνουμε άλλα σκαλιά, πιο κάτω απ’ του Κακού τη σκάλα", χωρίς κανένα φωτεινό σημάδι στο σκοτεινό πολιτικό ορίζοντα, χωρίς καμιά ελπίδα να βγούμε κάποτε, έστω και αργά, από το τραγικό αδιέξοδο. Και για να μη ξεχάσουμε και τον Όμηρο από τον οποίο ξεκινήσαμε, "χανόμαστε από δικές μας ατασθαλίες" καθώς δε σεβόμαστε σε τούτο τον τόπο τίποτε:
Ούτε ηθική ούτε δίκαιο. "Οι σοφοί – λέει ο Καβάφης – ακούουσι την φωνήν των πλησιαζόντων γεγονότων".  Δε χρειαζόταν να είσαι σοφός, όλα αυτά τα χρόνια της μεταπολίτευσης, για να ακούσεις "τη φωνή των γεγονότων που πλησίαζαν". Κοινός νους και ενδιαφέρον για τα κοινά χρειάζονταν για να συνειδητοποιήσεις τι μας περίμενε. Κι εμείς τι κάναμε; Δείχναμε, με τη στάση μας, ότι δεν διαφέραμε σε τίποτε από τους ανθρώπους της προ του Προμηθέα εποχής, όπως τους παρουσιάζει ο Αισχύλος στο ομώνυμο έργο του:
"Ενώ βλέπαμε, δε βλέπαμε, ακούγαμε και δεν ακούγαμε, παρόμοιοι με σκιές ονείρων μπερδεύαμε τα πάντα στην άσκοπη ζωή μας". Και τώρα πληρώνουμε γι’ αυτές τις ατασθαλίες μας. Και δυστυχώς εξακολουθούμε να κάνουμε τα ίδια.