Οι τρείς Ιεράρχες και το έργο τους...

 ➤  Γράφει ο ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΜΠΙΓΓΟΣ, Επίτ. Σύμβουλος Φιλολόγων Ν. Ιωαννίνων

  Η σύγκλητος του Πανεπιστημίου Αθηνών καθιέρωσε από το Ακαδημαϊκό Έτος 1843-44 την γιορτή των Τριών Ιεραρχών και Οικουμενικών Διδασκάλων ως γιορτή και των Ελληνικών Γραμμάτων. Αξίζει λοιπόν να γράψουμε λίγα λόγια για το σπουδαιότατο έργο «Των Τριών μεγίστων φωστήρων», όπως τόνισε με έμφαση και το σχετικό Απολυτίκιο.
Ο Μέγας Βασίλειος ήρθε στην Αθήνα, όπου δίδασκαν διαπρεπείς Διδάσκαλοι τα Ελληνικά Γράμματα. Το 356 επέστρεψε στην πατρίδα του και εξάσκησε για λίγο το επάγγελμα του Δικηγόρου. Έπειτα επισκέφτηκε την Αίγυπτο, τη Συρία, την Παλαιστίνη και την Μεσοποταμία, όπου γνώρισε από κοντά την ασκητική ζωή και μοίρασε την περιουσία του στους φτωχούς. Αργότερα πήγε στον Πόντο, όπου συνέταξε με τον αδελφικό του φίλο Γρηγόριο τον Θεολόγο Ανθολόγια από τα έργα του Ωριγένη με τον τίτλο Φιλοκαλία.
Το 362 επέστρεψε στην Καισάρεια και χειροτονήθηκε διάκονος· όταν πέθανε ο Επίσκοπος της περιοχής, ανέλαβε τα υψηλά καθήκοντα του Επισκόπου με την γνωστή πλούσια Χριστιανική και φιλανθρωπική δράση του. Τόσο σπουδαία ήταν η γενναιοδωρία του, ώστε ακόμη και σήμερα θεωρείται ο φορέας των δώρων της Πρωτοχρονιάς, ο γνωστός «Άι-Βασίλης». Μοίρασε τα χρήματά του σε όσους είχαν ανάγκη και φρόντισε να χτιστούν Νοσοκομεία, Φτωχοκομεία, Ορφανοτροφεία και Γηροκομεία. Με τα αξιοθαύμαστα κηρύγματά του και τα καταπληκτικά Συγγράμματα καταπολέμησε τον Αρειανισμό.
Εκτός από τις δογματικές Πραγματείες, έγραψε και τα Ασκητικά που και σήμερα ρυθμίζουν την ζωή των μοναχών της ορθόδοξης Εκκλησίας. Ιδιαίτερα σημαντική είναι και η πραγματεία του προς τους νέους, για το πώς θα ωφελούνται από τα Ελληνικά Γράμματα.
***
Ο Γρηγόριος Θεολόγος σπούδασε στις ξακουστές φιλοσοφικές Σχολές της Καισάρειας, της Παλαιστίνης, της Αλεξάνδρειας (Αιγύπτου) και της Αθήνας. Όταν ο Μέγας Βασίλειος έγινε Επίσκοπος Καισαρείας, ο Γρηγόριος ο Θεολόγος ανέλαβε Επίσκοπος στα Σάσιμα (372). Το 379 κατά παράκληση των ορθοδόξων της Κων/πολης ανέλαβε τον αγώνα κατά των αρειανών. Στην Κων/πολη φαίνεται ότι εκφώνησε τους πέντε θεολογικούς λόγους, που του έδωσαν το όνομα «Θεολόγος».
Το 380 ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος ο Μέγας τον ανακήρυξε Πατριάρχη Κων/πολης, όμως ο Γρηγόριος παραιτήθηκε γιατί τον κατηγόρησαν ότι η εκλογή του ήταν αντικανονική. Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος ήταν σπουδαίος Ιεράρχης και πολύ αξιόλογος εκκλησιαστικός ρήτορας και άφησε ιδιαίτερα σημαντικό έργο.
***
Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος ακολούθησε θεολογικές σπουδές στη Θεολογική Σχολή της Αντιόχειας και διετέλεσε 12 χρόνια Ιεροκήρυκας με πλούσια κοινωνική δράση. Μετά το θάνατο του Πατριάρχη Κων/πολης Νεκταρίου (397), χειροτονήθηκε ο Ιωάννης. Ο νέος Ιεράρχης επιδόθηκε με ζήλο στο πολύπλευρο έργο του, το οποίο περιλάμβανε ιεραποστολική δράση, διοργάνωση της Κοινωνικής Πρόνοιας, αναμόρφωση της λατρευτικής ζωής, καυτηρίαση των καταχρήσεων και των παρεκτροπών του κλήρου και αγώνα κάθαρσης της Εκκλησίας. Όμως το πολύπλευρο αυτό έργο δημιούργησε πολλούς εχθρούς και δυστυχώς καθαιρέθηκε και εξορίστηκε.
Τα πολυάριθμα έργα του Ιωάννη του Χρυσοστόμου διακρίνονται για τη λιτότητα του ύφους και είναι: α)Πραγματείες, β)Ομιλίες και Λόγοι, γ) Επιστολές και δ) Λειτουργικά.
***
Δίκαια λοιπόν οι τρείς Ιεράρχες τιμώνται (30 Ιανουαρίου) ως προστάτες της Ελληνικής Παιδείας και των Γραμμάτων και εμείς «Τους τρείς μεγίστους φωστήρας… ύμνοις τιμήσωμεν, αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσι».