Το νέο ΕΣΠΑ και η ευκαιρία για προστασία του περιβάλλοντος!

➤  Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΑΚΡΗ*

  Το νέο ΕΣΠΑ είναι ένα  καινοτόμο πρόγραμμα, με σκοπό τον αναπτυξιακό σχεδιασμό της χώρας μέχρι το 2020. Οι βασικοί στόχοι του είναι η ανάκαμψη της οικονομίας, η ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και η επιστροφή της Ελλάδας σε σταθερή τροχιά ανάκαμψης, δίνοντας έμφαση στην ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, στην καινοτομία, στην βελτίωση της αποτελεσματικότητας της Δημόσιας Διοίκησης, στην ολοκλήρωση βασικών υποδομών, σε μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος, στην αγροτική ανάπτυξη, στην αλιεία και θάλασσα,  στην  εκπαίδευση - κατάρτιση   και  στην  δημιουργία θέσεων εργασίας. Η Περιφερειακή πολιτική της Ε.Ε. αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο κονδύλιο του προϋπολογισμού της, για την περίοδο 2014 - 20 και αποτελεί το κυριότερο επενδυτικό εργαλείο της Ένωσης. Είναι μια πολιτική στρατηγικών επενδύσεων σε όλες τις Περιφέρειες και τις Πόλεις της Ε.Ε., η οποία αποσκοπεί στην τόνωση της οικονομικής τους ανάπτυξης και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων και πρέπει να βρεθούν  όλοι ωφελημένοι. Σε κάθε Περιφέρεια θα δοθούν χρήματα από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο για τα προγράμματα κοινωνικής συνοχής, ενώ για συγκεκριμένες Περιφέρειες λιγότερο αναπτυγμένες, όπως της Ηπείρου θα υπάρξει μεγαλύτερη ευαισθησία. Θα δοθεί έμφαση σε αναπτυξιακά έργα και επιχειρηματικότητα, σε κοινωνικές δράσεις, σε πολυτομεακά και πολυταμειακά προγράμματα, αλλά και σε έργα και δράσεις του περιβάλλοντος, όπως η διαχείριση ρύπων (στερεών, υγρών, αερίων).
Η Περιφέρεια Ηπείρου (Ν. Ιωαννίνων, Άρτας, Πρέβεζας, Θεσπρωτίας) χαρακτηρίζεται από το ορεινό ανάγλυφο και την αφθονία των επιφανειακών υδάτων, με αποτέλεσμα το αξιόλογο φυσικό περιβάλλον της.  Για την προστασία του περιβάλλοντος από την περίοδο 2007 - 13 υλοποιούνται έργα διαχείρισης των στερεών απορριμμάτων και υγρών αποβλήτων, τα οποία όμως παρουσίασαν μεγάλες δυσχέρειες, αφήνοντας σημαντικές εκκρεμότητες σε ό,τι αφορά στην κάλυψη ανειλημμένων υποχρεώσεων βάσει των Κοινοτικών Οδηγιών.
Ειδικότερα, υπάρχει ένας σημαντικός αριθμός περιβαλλοντικά ευαίσθητων και προστατευόμενων περιοχών, με υψηλή οικολογική και αισθητική αξία που την καθιστούν ιδιαίτερα προνομιούχο από την άποψη του φυσικού περιβάλλοντος. Ανάμεσα στα τοπία φυσικού κάλους, βρίσκονται διάσπαρτα ιστορικά και πολιτιστικά μνημεία. Ως προς τη φυσική και πολιτισμική κληρονομιά, τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί ουσιαστική πρόοδος σε ότι αφορά ενέργειες προστασίας και ανάδειξής της. Οι προσπάθειες αυτές δημιούργησαν μια καλή βάση, επιβάλλεται όμως η συνέχισή τους, με στόχο την προώθηση ολοκληρωμένων παρεμβάσεων σε έργα και δράσεις του περιβάλλοντος, όπως η διαχείριση ρύπων (στερεών, υγρών, αερίων) για την ανάδειξη του πολιτιστικού και φυσικού αποθέματος, ως πόλο έλξης επισκεπτών.
Στον τομέα της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων, έχει ολοκληρωθεί το δίκτυο των τεσσάρων ΧΥΤΑ που προβλέπονται από τον εν ισχύ Περιφερειακό Σχεδιασμό Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΠΕΣΔΑ) και έχει ολοκληρωθεί η αποκατάσταση του συνόλου των ΧΑΔΑ. Η Αναθεώρηση του ΠΕΣΔΑ της Περιφέρειας, οριστικοποιείται σε συνέχεια του νέου Εθνικού Σχεδιασμού για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων και η κατάσταση είναι ικανοποιητική.
Σε σχέση όμως με τους υδατικούς πόρους η κατάσταση μπορεί να χαρακτηριστεί ως ικανοποιητική; Το Υδατικό διαμέρισμα Ηπείρου (το πλέον πλεονασματικό της χώρας), αντιμετωπίζει κατά τόπους ποσοτικά και ποιοτικά προβλήματα. Σύμφωνα με το Σχέδιο Διαχείρισης Υδάτων που έχει εκπονηθεί σε εφαρμογή της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα, η Ήπειρος διαθέτει 106 επιφανειακά υδάτινα σώματα. Κύρια προβλήματα εντοπίζουν οι Λίμνες (ειδικά η Παμβώτιδα), αλλά και η παράκτια ζώνη. Αντίστοιχη κατάσταση εμφανίζουν και τα υπόγεια συστήματα, με αυτά της παράκτιας ζώνης να θεωρούνται περισσότερο επιβαρημένα.
 Το Σχέδιο Διαχείρισης Υδάτων περιλαμβάνει διαχειριστικά και τεχνικά μέτρα τα οποία στοχεύουν στην μείωση των απωλειών από ύδρευση / άρδευση, την επεξεργασία, την υδρονομία και την διαχείριση του αποθέματος, τη βελτίωση της ποιότητας και της ποσότητας του πόσιμου νερού, αλλά και τη μείωση των απωλειών λόγω παλαιότητας, ανακατασκευή και βελτίωση των δικτύων ύδρευσης.
Στον τομέα της διαχείρισης λυμάτων, η κατάσταση χαρακτηρίζεται ως ικανοποιητική; Στην Περιφέρεια Ηπείρου έχουν κατασκευασθεί και συνεχίζουν να κατασκευάζονται οι εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων και τα δίκτυα αποχέτευσης που απαιτούνται για την κάλυψη των προτεραιοτήτων της Οδηγίας 91/271/ ΕΟΚ. Λειτουργούν επτά Εγκαταστάσεις Επεξεργασίας Λυμάτων, οι οποίες εξυπηρετούν το σύνολο των οικισμών Α και Β προτεραιότητας, καταγράφονται επίσης 15 οικισμοί Γ’ προτεραιότητας (2009) από τους οποίους οι έξι καλύπτουν τις υποχρεώσεις της Οδηγίας. Στην περίοδο 2007 – 13 χρηματοδοτήθηκαν και υλοποιούνται 10 έργα που αφορούν τους οικισμούς Γ’ προτεραιότητας. Για τους μικρότερους οικισμούς (με πληθυσμό αιχμής < 2.000 ΜΙΠ) όμως τι γίνεται;
Στον αστικό ιστό της Ηπείρου, με κύριο πόλο ανάπτυξης την πόλη των Ιωαννίνων και δευτερεύοντες την Άρτα, Πρέβεζα και Ηγουμενίτσα, παρά τις σημαντικές παρεμβάσεις που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια στον τομέα των περιβαλλοντικών έργων, οι ανάγκες για περιβαλλοντικές παρεμβάσεις θα συνεχίσουν να αυξάνουν.
Με βάση την υφιστάμενη κατάσταση, τις εμπειρίες του παρελθόντος, τις επισημάνσεις της Ε.Ε., καθώς και τους στόχους που τίθενται σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, η Περιφέρεια Ηπείρου καλείται να διαφοροποιήσει τη στρατηγική για την προστασία του περιβάλλοντος, προσπαθώντας να συνταχθεί μαζί με όλους τους οικονομικούς και κοινωνικούς παράγοντες, οι οποίοι μπορούν να συμβάλουν στην προστασία του.
Προτεραιότητα, αποτελεί η υλοποίηση των έργων υψηλής περιβαλλοντικής σημασίας που άπτονται του κοινοτικού κεκτημένου και των υποχρεώσεων τήρησης των Ευρωπαϊκών Οδηγιών και οι οποίες, δεν κατέστη δυνατόν να ολοκληρωθούν εντός της προγραμματικής περιόδου 2007-13.
Ως προς το Περιβάλλον, βασική επιδίωξη του νέου ΕΣΠΑ θα πρέπει να αποτελέσει η προστασία του και η γενικότερη μετάβαση σε μια οικονομία φιλική στο περιβάλλον, με αποδοτική χρήση των πόρων και χαμηλά επίπεδα εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, με διαχείριση και πρόληψη των κινδύνων από τους υγρούς ρύπους και με ολοκληρωμένη διαχείριση των στερεών αποβλήτων.

* Ο Δημήτρης Μακρής είναι Πολιτικός Μηχανικός Τ.Ε. Συγκοινωνιακών – Υδραυλικών Έργων Υποδομής.