«ΠΑΛΙΟΓΕΦΥΡΟ» ΤΥΡΙΑΣ, ένα μνημείο που…χάνεται στον χρόνο!

Παρουσιάσεις

   Του ΜΙΧΑΛΗ ΧΡ. ΠΑΝΤΟΥΛΑ, Φιλολόγου-Ερευνητή-πρ. Βουλευτή Ιωαννίνων

• Το πέτρινο αυτό γεφύρι της Τύριας, παραπόταμου του Καλαμά, ήταν χτισμένο διακόσια, περίπου, μέτρα ανάντη της νέας τσιμεντένιας γέφυρας επί της παλαιάς εθνικής οδού Ιωαννίνων – Ηγουμενίτσας, λίγο πριν από τη στροφή αριστερά προς το Πολύδωρο και τα υπόλοιπα χωριά της Ντουσκάρας. Ανήκει στα διοικητικά όρια της Τοπικής Κοινότητας Γκριμπόβου. Οι κάτοικοι της περιοχής το ονομάζουν «Παλιογέφυρο», γεγονός που δείχνει ότι χτίστηκε σε αρκετά μακρινούς χρόνους από σήμερα. Η ακριβής χρονολογία της κατασκευής του, το όνομα του πρωτομάστορα, αν ήταν δημόσιο έργο ή δωρεά ιδιώτη, όλα αυτά μέχρι στιγμής μάς είναι άγνωστα. Οι προφορικές μαρτυρίες παραπέμπουν στο β’ μισό του 18ου αιώνα.
Το γεφύρι ήταν δίτοξο. Η κεντρική βάση των τόξων στηρίζονταν σε φυσικό βράχο. Αυτός είναι και ο λόγος που κατάφερε και άντεξε στο χρόνο, καθώς το υπόλοιπο τμήμα του παρασύρθηκε από τη δύναμη των νερών της Τύριας. Από μια πρώτη εκτίμηση φαίνεται ότι το γεφύρι είχε μήκος πενήντα, περίπου, μέτρα. Με βάση τα στοιχεία που απέμειναν έγινε σχεδιαστική αποτύπωσή του από το σπουδαίο ζωγράφο και φίλο της περιοχής Γ. Μήτση, το 2012.
Από τη μελέτη της γεωμορφολογίας της περιοχής γίνεται φανερή η σκοπιμότητα της κατασκευής του γεφυριού. Αποτελούσε το μόνο ασφαλή τρόπο επικοινωνίας των χωριών της Ντουσκάρας -και όχι μόνο- με την εκείθεν της Τύριας περιοχή και το αντίστροφο. Πρώτα – πρώτα με το Γκρίμποβο, όπου όλο το χρόνο οι δύο νερόμυλοί του εξυπηρετούσαν τους καλλιεργητές για το άλεσμα του γεννήματος. Κι ύστερα με τα Κούρεντα και τη Ζίτσα, ως ενδιάμεσα διοικητικά κέντρα στο δρόμο προς τα Ιωάννινα. Εξυπηρετούσε, επίσης, και τους καλλιεργητές του Γκριμπόβου, εκείνους που τα χωράφια τους βρίσκονταν εκείθεν του παραπόταμου της Τύριας, προς τη μεριά του Πολυδώρου.
Το «Παλιογέφυρο» ήταν το τέταρτο στη σειρά πέτρινο γεφύρι της Τύριας, με αφετηρία τις πηγές στην Ολύτσικα έως τη συμβολή με τον ποταμό Καλαμά. Τα άλλα τρία σώζονται ολόκληρα μέχρι σήμερα. Βρίσκονται κοντά στην περιοχή που διέρχεται η Εγνατία Οδός και τον παλαιό καιρό εξυπηρετούσαν τους κατοίκους του Σενίκου με τους συνοικισμούς του, της Κερασέας με τις διπλανές κοινότητες, της Κουμαριάς, του Αγ. Νικολάου (Ζαραβούτσι), του Ανθοχωρίου (Κόπρα) κ.α.
Κοντά στο «Παλιογέφυρο», στην περιοχή «Λάβδες» που είναι τόπος Πολυδωρίτικος, έως το 1929 γίνονταν μεγάλο πανηγύρι την ημέρα της Αναλήψεως. Οι γυναίκες των χωριών της περιοχής συνδύαζαν το πανηγύρι με τη συγκέντρωση καλής ποιότητας πηλού (π’λου), που τον χρησιμοποιούσαν, αντί σαπουνιού, για το λούσιμο των μαλλιών τους. Εξ αυτού του λόγου το πανηγύρι ήταν γνωστό με την ονομασία «πανηγύρι του π’λου». Σταμάτησε τη χρονιά, που αναφέρθηκε παραπάνω, λόγω ενός δυσάρεστου γεγονότος. Δύο νέοι από το Πολύδωρο (Μάζι), ο Χριστόφορος Καραμπελάς και ο Θεόδωρος Σκορδάς, πνίγηκαν εκείνη την ημέρα κολυμπώντας σε οβίρα (βαθιά γούρνα νερού) της Τύριας, λίγο πιο πάνω από το χώρο του πανηγυριού. Λέγεται, μάλιστα, πως το κακό μαθεύτηκε την ώρα που η μάνα του Χριστόφορου Καραμπελά έσερνε πρώτη το χορό. Την επόμενη χρονιά οι Γκριμποβίτες μετέφεραν το πανηγύρι στον Αη Ταξιάρχη κι αργότερα οι Πολυδωρίτες στον Αη Γιώργη, πάνω από το χωριό, αλλά με τον καιρό ατόνησαν και τελικά καταργήθηκαν και τα δύο.