Αναφορά στον αείμνηστο Πρύτανη Δημήτρη Γλάρο…*

ΠΡΟΣΩΠΑ

Του ΧΡΗΣΤΟΥ Β. ΜΑΣΣΑΛΑ, Καθηγητή – πρ. Πρύτανη Παν/μίου Ιωαννίνων

• Η χώρα μας δεν πορεύτηκε, με τις όποιες αδυναμίες της, γιατί λειτούργησε ως σύνολο θεσμών, αλλά γιατί ελάχιστοι από τους πολίτες της έκαναν περισσότερα από όσα τους αναλογούσαν. Ένας τέτοιος πολίτης ήταν και ο πρύτανης Δημήτρης Γλάρος. Το Πανεπιστήμιο δικαιολογημένα τιμά τον άνθρωπό του που ήταν ενεργός πολίτης και έβλεπε πέρα από την εποχή του…
Το Πανεπιστήμιο σήμερα βρίσκεται  σ' ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, καθώς δίνει τη μάχη ανάμεσα στον εκσυγχρονισμό και την επιβίωση. Για τις αναζητήσεις του, ενεργοποιεί τη μνήμη ως πεδίο εμπειρίας, αναλύει το παρόν και προσπαθεί με δυσκολία να φανταστεί το μέλλον ως ορίζοντα προσμονής.
Στις δύσκολες ώρες του…η ανάκληση της πορείας κάποιων μελών της κοινότητάς του που πρόσφεραν περισσότερα από όσα τους αναλογούσαν, δεν αποτελεί μόνο πρότυπο αναφοράς, αλλά χρέος και οφειλόμενη τιμή. Βέβαια, η οφειλόμενη τιμή πρέπει να αποδοθεί με έργα (έργω και δηλούσθαι τας τιμάς...), πράγμα στο οποίο η Πρυτανική Αρχή και η ακαδημαϊκή Κοινότητα στο σύνολό της, παρά τις δυσκολίες, προσπαθεί να ανταποκριθεί.
Ο Δημήτρης Γλάρος ως άνθρωπος είχε ως αρχή «χρήσιμο είναι αποκλειστικά αυτό που κάνει τον κόσμο καλύτερο» και ως δάσκαλος τόνιζε «...η γνώση είναι ένας πλούτος που μπορεί να περάσει στους άλλους χωρίς εσύ να φτωχύνεις». Ο πρύτανης Δημήτρης Γλάρος εξέφραζε το χαμόγελο, την αρχοντιά, το ανοιχτό πνεύμα, την κιβωτό των ιδεών, το διαχειριστή της διαφωνίας, το συμπαραστάτη του Έλληνα της διασποράς και του Άλλου, τη φωνή της ελληνικής συνείδησης...
Βρεθήκαμε δίπλα σαν αντίπαλοι, σαν συνεργάτες, σαν φίλοι. Σαν αντίπαλος σου έδινε μόνο περιθώρια σεβασμού, σαν συνεργάτης σου ενέπνεε σιγουριά και συμπόρευση και σαν φίλος την ανάγκη να τον αγαπήσεις. Για περισσότερο από 15 χρόνια  κρατήσαμε τον ίδιο βηματισμό. Δίπλα του ανέπνευσα τον αέρα της αισιοδοξίας  για έναν καλύτερο κόσμο και μαζί διδάχτηκα ότι δεν πρέπει να μας απασχολεί αν ζήσουμε πολύ, αλλά πώς θα ζήσουμε ικανοποιητικά. Το να ζήσεις πολύ εξαρτάται από τη μοίρα, το να ζήσεις ικανοποιητικά από την ψυχή σου.
Με ζεστασιά, και με το ταλέντο της επικοινωνίας σκόρπισε την αγάπη του στον Αλλόφυλο, στον Αλλόθρησκο, στον Αλλοεθνή... Οι δοκιμαζόμενοι από τις γειτονικές χώρες έβρισκαν καταφύγιο στο σπίτι του. Με δική του πρωτοβουλία συνασπίστηκαν οι πρυτάνεις της Χερσονήσου του Αίμου ενάντια στη βαρβαρότητα και οι πρυτάνεις του ελληνικού βορρά προσέφεραν τη βοήθειά τους στις δοκιμαζόμενες ακαδημαϊκές κοινότητες των γειτόνων μας.
Άνοιξε ρωγμές ελπίδας, ζωντάνεψε ελληνικές εστίες και καθιερώθηκε ως ο πρεσβευτής του ελληνισμού. Έγινε το πρόσωπο αναφοράς και ο πατέρας των δοκιμαζόμενων. Το πνεύμα του πλανάται πάνω από τα Βαλκάνια και τη Νοτιο-Ανατολική Ευρώπη...
Θυμάμαι τότε που οι καπνοί των πολέμων σκέπαζαν τις περιοχές αυτές, εκείνος, αψηφώντας τον κίνδυνο, μαζί με τον αξέχαστο Γιάννη Λαγό, ταξίδεψε να σκορπίσει την ελπίδα...Τα όπλα του, η αγάπη για το συνάνθρωπο και την κάθε έκφραση ζωής. Άλλωστε, ο ίδιος εξέφραζε τη ζωή! Αν δεν είχε αναχωρήσει... θα τον αναζητούσαμε τώρα στους καπνούς της Ουκρανίας
Ο Πρύτανης Δημήτρης Γλάρος δε λογάριαζε τον εαυτό του αλλά τον διπλανό του. Τον συγκινούσαν οι καθημερινοί άνθρωποι που ανέδυαν καθαρότητα. Αυτοί οι αγνοί άνθρωποι που με την ακτινοβολία και τον αυθορμητισμό, παρά τις όποιες αδυναμίες, κερδίζουν σεβασμό και αγάπη. Τα φτερά τα είχε κληρονομιά και τα χρησιμοποιούσε για να σκεπάσει τους δοκιμαζόμενους. Την Ήπειρο τη θεωρούσε πατρίδα του…
Άνοιξε τα σύνορα του Πανεπιστημίου της και το καθιέρωσε διεθνώς σαν ένα σύγχρονο πνευματικό Ίδρυμα. Τόνωσε την ακαδημαϊκή ζωή, έδωσε στο Πανεπιστήμιο ευρωπαϊκό προσανατολισμό, το μεγάλωσε, μας ενσωμάτωσε στις διεθνείς  ακαδημαϊκές  κοινότητες, καθιέρωσε  το  διάλογο,  πολέμησε  τους μικροκομματισμούς  και προπαντός διαφύλαξε και τόνωσε το κύρος του ακαδημαϊκού δασκάλου. Και κάτι ακόμη: Αξιοποίησε με υποδειγματικό τρόπο τον ευεργετισμό.
Το Κέντρο Διδασκαλίας της Ελληνικής Γλώσσας είναι ιδέα του Δημήτρη Γλάρου και ευεργεσία του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.  Θυμάμαι το πάθος του να με πείσει και μαζί να πείσουμε το Ίδρυμα για την αναγκαιότητα υλοποίησης της ιδέας του. Μας έπεισε και δικαιώθηκε...
Βαθειά του πίστη ήταν ότι η  κουλτούρα και η παιδεία αποτελούν το αμνιακό υγρό στο οποίο οι ιδέες της δημοκρατίας, της ελευθερίας, της ισότητας, του δικαιώματος στην κριτική, της ανοχής, της αλληλεγγύης, του κοινού καλού, μπορούν να αναπτυχθούν. Για τον πρύτανη Γλάρο το Πανεπιστήμιο έπρεπε να λειτουργεί ως παράγοντας διανοητικής ζύμωσης. Οι συχνές επαφές του με  τους φοιτητές ήταν ένα εργαστήριο άσκησης για προσέγγιση της αλήθειας με βάση τις αρχές: του ενδεχομένου σφάλματος, του έλλογου διαλόγου και της διανοητικής εντιμότητας.
Είχε το ταλέντο να πείθει... Θυμάμαι τις πολύωρες συζητήσεις με δυναμικές φοιτητικές ομάδες και την προσπάθειά του να τις ηρεμήσει και μαζί να τις εξηγήσει ότι η δημοκρατία τρέφεται από τη διαφωνία, αλλά συστατικό της είναι ο διάλογος. Η βασική του πολιτική αρετή ήταν η πραότητα. Με όπλο αυτή απορροφούσε τους κραδασμούς. Οι φοιτητές έρχονταν στο γραφείο της Πρυτανείας θυμωμένοι και έφευγαν χαμογελώντας. Καθιερώθηκε, δίκαια, ως ο Πρύτανης - Αναμορφωτής, ο Πρύτανης - Πρότυπο, ο Πρύτανης - Οραματιστής, ο Πρύτανης της αισιοδοξίας, ο Πρύτανης με το χαμόγελο.
Από όπου πέρασε όλοι τον θυμούνται και έχουν κάτι καλό να πουν γι' αυτόν. Από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας, από το Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας, από το Ίδρυμα Παλιννοστούντων, τη Σύνοδο Πρυτάνεων (από τους ιδρυτές της), από τον Ερυθρό Σταυρό, την φοιτητική ομάδα Αιμοδοσίας από κάθε γωνιά του Πανεπιστημίου και της Ηπείρου και φυσικά από την εκπαιδευτική του Μονάδα και τις νησίδες Ελλήνων της διασποράς.
Ένα από τα χαρακτηριστικά του ήταν η υπερβολική ηρεμία και η έκφραση ελευθερίας κατά την αναζήτηση λύσης σε δύσκολα προβλήματα. Τόνιζε: δεν είμαστε ελεύθεροι να επιλέξουμε αυτό που μας συμβαίνει, αλλά ελεύθεροι να απαντήσουμε σ’ αυτό που μας συμβαίνει. Το αδογμάτιστο του χαρακτήρα του τον βοηθούσε στη σύνθεση διαφορετικών απόψεων και έδινε την αίσθηση λειτουργίας της δημοκρατίας. Το πανεπιστήμιο στα χρόνια που βρέθηκε στη διοίκησή του (12 χρόνια) γνώρισε την ηρεμία και το διάλογο.
Σκέφτομαι πολλές φορές... Πώς θα ήταν το Πανεπιστήμιό μας σήμερα χωρίς τα βήματά του, χωρίς τους οραματισμούς του! Παντού είναι ζωντανή η παρουσία του. Από το Μοναστήρι, τη Φηγό, τις εκπαιδευτικές μονάδες μέχρι και το τελευταίο Κυλικείο. Εναντιώθηκε στην κομματικοποίηση και την οικογενειοκρατία και κράτησε καθαρή ακαδημαϊκή στάση. Παρόλα αυτά δεν είχε εχθρούς.
Η λεβεντιά του, το ανήσυχο πνεύμα του, η ευγένειά του, η πληθωρικότητά του, το ταλέντο του να προσεγγίζει και να παρασύρει τους γύρω του στους οραματισμούς του, η καθαρότητά του, ο σεβασμός του στη διαφορετική άποψη, η φιλική του διάθεση, η αρχοντιά του.. .είναι η κληρονομιά που μας άφησε. Άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμα του, τη σφραγίδα του, το ολοκληρωμένο χρέος του, πλήρωσε την πεντάρα του κατά το Δημήτρη Χατζή...
Αυτοί που έρχονται πρέπει να σκύψουν στην πορεία του για να αντλήσουν οράματα, ήθος και εμπειρίες για έναν καλύτερο κόσμο. Έχουν πρότυπο για να ταυτιστούν! Εγώ πήρα δίπλα του πάρα πολλά... και προπαντός με έμαθε να αγαπάω τους ανθρώπους, στάθηκα μακριά του γιατί πετούσε...και τον θαύμαζα! Με έστειλε στα πανεπιστήμια του Βοσπόρου και του Cork να εκπαιδευτώ στη διοίκηση πανεπιστημίων και μαζί ταξιδέψαμε στο Λονδίνο, το Παρίσι, τις Βρυξέλλες, τη Νέα Υόρκη για να κάνουμε γνωστό το περιφερειακό μας Πανεπιστήμιο. Όπου βρισκόταν κάλυπτε το χώρο…άνοιγε το δρόμο και σου έδινε την ευκαιρία να δημιουργήσεις. Οι μικρότητες ήταν ξένες γι’ αυτόν.
Ο Πρύτανης Δημήτρης Γλάρος αγαπήθηκε και αγάπησε όσο ελάχιστοι. Ταυτίστηκε με την προσφορά και την ανιδιοτέλεια. Η Ήπειρος βρήκε στο πρόσωπό του το μεγάλο της σύμμαχο, το γνήσιο Ηπειρώτη! Η διαδρομή του στο Πανεπιστήμιο και την Ήπειρο θα μείνει ως η διαδρομή των ονείρων! Η ενέργεια της Πρυτανικής Αρχής να δώσει το όνομα του στην κεντρική αίθουσα του Νιάρχειου αποτελεί πράξη που τιμά την ίδια την Πρυτανική Αρχή γιατί θυμάται, αξιολογεί και αναδεικνύει πρότυπες διαδρομές. Αλλά «ανδρών επιφανών έργω γενομένων, έργω και δηλούσθαι τας τιμάς...».
Οι σημερινές συνθήκες στη χώρα μας είναι λίαν προβληματικές.
Όμως, η αξιοποίηση της τεχνολογίας και της επιστήμης και η αυτοκριτική και αυτό - διόρθωση της μέχρι τώρα πορείας μας θα αποτελέσουν την αρχή της καινούργιας ιστορικής μας περιπέτειας. Δεν ξεριζώθηκε όλη η ηθική και πολιτική μας κληρονομιά,   γιατί   παραμένουν   ακόμη   φωνές   και  ταλέντο   που   μπορούν   να   αναγεννήσουν   τη   χώρα   και  τα πανεπιστήμιά της. Η κρίση είναι ευκαιρία ανα - στοχασμού, είναι η ευκαιρία να δούμε τα πράγματα από την αρχή και να δώσουμε χώρο στην ελπίδα. Η διαδρομή ανθρώπων, όπως του Δημήτρη Γλάρου, μπορούν να μας δείξουν το δρόμο για να κάνουμε τις επιλογές μας, όχι με βάση την επιθυμία να ελέγξουμε το μέλλον, αλλά με βάση την απροθυμία να το υποθηκεύσουμε.
Ο Δημήτρης Γλάρος ήταν φτιαγμένος από το υλικό που πλέκονται τα όνειρα.  Το κυνήγι του ονείρου κάνει τον άνθρωπο γεμάτο, θέτει βάσεις, χτίζει το οικοδόμημά του για να ατενίσει μακριά, δέχεται την κριτική, προσαρμόζει την πορεία του, στριμώχνει πολλή ζωή σε λίγο χρόνο. Αλήθεια, ο Δημήτρης Γλάρος στρίμωξε τη ζωή του σε λίγο χρόνο, αλλά αν και δεν ήταν πολλή ήταν πλήρης!
Στάθηκε δίπλα στους νέους και τους βοηθούσε να βρουν το δικό τους μονοπάτι προς την ολοκλήρωση: με ενθουσιασμό και φαντασία. Υπηρέτησε τον ακαδημαϊκό χώρο και την ιδέα άνθρωπος…

* Το παραπάνω κείμενο αποτελεί την ομιλία που εκφώνησε ο Χρήστος Μασσαλάς κατά την πρόσφατη τιμητική εκδήλωση στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων για τον Δημήτρη Γλάρο.