Τα πρώτα αυτοκίνητα και το πρώτο τροχαίο στην Ελλάδα…

ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΕΣ

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΕΜΟΣ•

•  Στις ημέρες μας πλημμυρίζουν τους δρόμους τα αμέτρητα και πάσης φύσεως τροχοφόρα. Οι πεζοί κυκλοφορούν επικινδύνως. Ας κάνουμε νοερά ένα ταξίδι στις αρχές του εικοστού αιώνα, στα πρώτα χρόνια μετά το 1900: Μακάριοι καιροί και ευτυχείς θνητοί. Όλες οι πόλεις της Ελλάδος με τα μόνιππα, τα κάρα και τα γαϊδουράκια. Μοσχοβολούσε ο βασιλικός στις αυλές και τις γλάστρες και τις στόλιζαν οι μαντζουράνες, μικροί καημοί και χαρές.
Οι εύποροι και ξένιαστοι νέοι, οι δανδήδες, συναγωνίζονταν μεταξύ τους, ποιος θα έχει το καλύτερο σε εμφάνιση αμάξι, ποιος θα αγόραζε τα καλύτερα άλογα και ποιος θα είχε τους κομψότερους τροχούς. Στην Αθήνα κυκλοφορούσαν πολυτελέστατα «λαντώ» με βελούδινα καθίσματα, που ολόκληρο το εσωτερικό τους ήταν ντυμένο με πανάκριβο δέρμα.
Έτσι είχαν τα πράγματα, όταν γύρω στα 1905, ο αθηναϊκός Τύπος άρχισε να αφιερώνει στήλες ολόκληρες για μια νέα εφεύρεση: Επρόκειτο για τον Αμερικανό Τζωρτζ Σέλντεν, ο οποίος είχε κατασκευάσει και έδωσε στο εμπόριο το πρώτο αυτοκίνητο, αν και είχε πάρει το προνόμιο της εφευρέσεως δέκα χρόνια πριν. Όπως ήταν επόμενο, η φήμη του έγινε θρύλος στην Αθήνα.
Έτσι, η εμφάνιση του πρώτου αυτοκινήτου στην οδό Σταδίου, έγινε ακριβώς μετά ένα χρόνο. Στις 24 Σεπτεμβρίου 1906. Αλλά ποιος ήταν ο πρώτος Αθηναίος, ο οποίος έσπευσε να επωφεληθεί από την καινούρια αυτή εφεύρεση; Επρόκειτο για τον συγγραφέα και ιδρυτή της «Νέας Σκηνής» του Εθνικού Θεάτρου, τον Κων/τίνο Χρηστομάνο, ο οποίος ήταν συνοδός και δάσκαλος της άτυχης αυτοκράτειρας Ελισάβετ της Αυστρίας που έκτισε το γνωστό ανάκτορο Αχίλλειο στην Κέρκυρα...
Ήταν ένα χοντροκομμένο κατασκεύασμα, όπως ήταν όλα τα πρώτα αυτοκίνητα της εποχής εκείνης, αλλά οι άνθρωποι του καιρού εκείνου το είδαν σαν ένα «αριστουργηματικόν κομψοτέχνημα!». Μία σύγχρονη εφημερίδα έγραφε: «Τοιουτοτρόπως εγνωρίσαμεν το λεγόμενον αυτοκίνητον. Άνευ ίππων, άνευ ατμού και φουγάρων, κινείται μεταφέρον τους επιβάτας του με άνεσιν εις τα ακραία σημεία των Αθηνών. Ευτυχής ο κάτοχός του! Ο κ. Χρηστομάνος μας διευκρίνισεν ότι το εν λόγω αυτοκίνητον διατρέχει την απόστασιν έντεκα χιλιομέτρων εις μίαν ώραν!.. Και υπεσχέθη την επίδειξιν τούτου μίαν των προσεχών Κυριακών εις ανοικτόν χώρον. Βεβαίως το αυτοκίνητον είναι άκρως επικίνδυνον, ουχί μόνον διά τους αναβάτας του, αλλά και διά τους αμερίμνους διαβάτας...
Κατά ποίον, λοιπόν, τρόπον ο κινών (οδηγός) το δαιμονικόν τούτο μηχάνημα θα προλάβη να σταθμεύση εγκαίρως εις περίπτωσιν κατά την οποίαν εν παιδίον ή εις γέρων ευρεθή προ των τροχών του; Ο κ. Χρηστομάνος είναι αισιόδοξος. Είθε να εβγώσι γελασμένοι όσοι διαβλέπουν το μέλλον του αυτοκινήτου δυσοίωνον και μελανόν!..».
Αυτά έγραφε η αθηναϊκή εφημερίδα, η οποία προέβλεπε σκοτεινόν το μέλλον του αυτοκινήτου, προφητεία, η οποία διαψεύστηκε με τον χειρότερο τρόπο...
Πάντως το «δαιμονικόν μηχάνημα» του Χρηστομάνου, έκανε αληθινό πάταγο στην Αθήνα. Ήταν πλέον αδύνατο να κυκλοφορήσει χωρίς να γίνει αντικείμενο υστερισμού... Νέοι, γέροι, γυναίκες, άνδρες, παιδιά, έτρεχαν πίσω του, για να ιδούν το περίφημον «τετράτροχον», όπως ονόμασαν το ιδιωτικό αυτό αμάξι. Χειροκροτήματα, σφυρίγματα και άνθη σκορπούσαν οι Αθηναίοι σε κάθε πέρασμά του. Ο Χρηστομάνος είχε γίνει ο άνθρωπος της ημέρας...
Άρθρα των εφημερίδων αφιερώθηκαν σ’ αυτόν και το καινοφανές τετράτροχόν του, αλλά και χρονογραφήματα, στιγμιότυπα και πολλά επίκαιρα τραγούδια.
Αλλά δεν πέρασε πολύς καιρός και ένας θιασάρχης επιθεωρήσεως ο Λεωνίδας Αρνιώτης έφερε και αυτός από το Παρίσι ένα ιδιωτικό αμάξι. Αυτό ήταν. Ο μεγάλος πυρετός είχε αρχίσει. Πυρετός που εξετόπισε σιγά-σιγά τα «Λαντώ» και τις «Βιτώριες».
Τέσσερις-πέντε ιδιοκτήτες αυτοκινήτων έκαναν την εμφάνισή τους στην Αθήνα, προς μεγάλη στενοχώρια των άλλων νεαρών δανδήδων, που δεν μπορούσαν να διαθέσουν ένα σωρό χρήματα για να αποκτήσουν ένα «ονειρώδες αυτοκίνητον», όπως έλεγαν.
Ο πρώτος διδάσκαλος «οδηγητικής» (σχολή οδηγών) και έμπορος αυτοκινήτων, ήταν ο Μπαχάουερ. Κατά το τέλος του 1907, ο Νικόλαος Σιμόπουλος σκέφτηκε να ιδρύσει εταιρεία εκμεταλλεύσεως αυτοκινήτων και έκανε τη σχετική προεργασία, αλλά τα σχέδιά του εναυάγησαν.
Έφερε, όμως, δικό του αμάξι. Ένα αμάξι σούπερ πολυτελείας. Το κακό ήταν ότι οι Αθηναίοι, που με τόσον ενθουσιασμό είχαν δεχτεί την εμφάνιση του πρώτου εκείνου «τετρατρόχου», όσο τα έβλεπαν να πολλαπλασιάζονται, άρχισαν να δυσπιστούν για την βελτίωση της ζωής τους.
Όπως και αν έχει το ζήτημα, οι Αθηναίοι συνέχισαν να φέρνουν ιδιωτικά αυτοκίνητα, τα οποία δεν άργησαν να... κόβουν κόσμο!..

Τα πρώτα τροχαία δυστυχήματα
Ο πρώτος Αθηναίος, ο οποίος είχε την άτυχη δόξα να τραυματιστεί θανάσιμα από αυτοκίνητο, ήταν ο Γεώργιος Παυλίδης, ανώτερος υπάλληλος του Υπουργείου Εξωτερικών. Ήταν θύμα του αυτοκινήτου του Ν. Σιμόπουλου. Χτυπήθηκε στη λεωφόρο Συγγρού και έμεινε στον τόπο, περισσότερο ίσως από τον τρόμο που δοκίμασε από το πρωτοφανές για τον τόπο αυτό γεγονός. Και η πρώτη σύγκρουση (πριν από αυτή της Συγγρού) έγινε στην όδο Προαστείων (η σημερινή οδός Εμμανουήλ Μπενάκη, παράλληλος της Ιπποκράτους, τότε λεγότανε Προαστείων). Με τη σύγκρουση αυτή υπήρξαν τρία θύματα: Ο οδηγός του πρώτου αυτοκινήτου Ευάγγελος Καρυστινός, που σκοτώθηκε και οι δύο κυρίες, που τραυματίστηκαν ελαφρά.
Το δυστύχημα αυτό έγινε αφορμή να αρχίσουν πάλι οι εφημερίδες να αρθρογραφούν εναντίον όλων εκείνων που είχαν αμάξια. Τους αποκαλούσαν «σκοτώστρες», έκαναν διαβήματα στον τότε Πρωθυπουργό και ζητούσαν να απαγορεύσει την... κυκλοφορία τους.
Φυσικά, όλα αυτά ήταν μάταια. Η πρόοδος προχωρούσε γρήγορα. Και ακόμη πιο γρήγορα, οι ρόδες των αυτοκινήτων...
«Τω καιρώ εκείνω η βενζίνη γαρ είχεν οκτώ δραχμάς ο τενεκές!».
Με τα παραπάνω βλέπουμε και πως σκέπτονταν οι άνθρωποι στις αρχές του 20ού αιώνα. Πού να φανταζόταν ότι σήμερα τα αυτοκίνητα που κυκλοφορούν στους δρόμους είναι περισσότερα από τους ανθρώπους. Έμεναν έκπληκτοι από την ταχύτητα των έντεκα χιλιομέτρων την ώρα...
Γι’ αυτό είναι καλή η αναδρομή στο παρελθόν να γίνεται καμιά φορά. Κάτι διδασκόμαστε...