Η μορφογένεση της Δύσης...

ΑΛΛΟΤΕ  ΚΑΙ  ΤΩΡΑ

(Από το « Για μια Εφικτή Δημοκρατία»)*

- Για τους αρχαίους Έλληνες η αρχή και η ιδέα της δημοκρατίας δεν είναι καθόλου αυτό που νομίζουμε εμείς σήμερα, δηλαδή οι εκλογές. Από τον Ηρόδοτο μέχρι και τον Αριστοτέλη θεωρούσαν ότι οι εκλογές είναι θεσμός αριστοκρατικός. Οι σύγχρονες δημοκρατίες είναι στην πραγματικότητα αριστοκρατικές, αν θεωρήσουμε ότι κυβερνώνται από την elite των ικανότερων πολιτών, ή ολιγαρχίες, αν κρίνουμε ότι κυβερνώνται από τη μειοψηφία των πιο εύπορων ή των «αποφασιζόντων» που προέρχονται από τον επιχειρηματικό κόσμο. Οι σύγχρονες δημοκρατίες θα μπορούσαν να οριστούν ως «τεχνο-δημοκρατίες» στενάελεγχόμενες από μια οικονομική ολιγαρχία. Κατά τον Karl Popper οι «δημοκρατίες» μας δεν διαφέρουν πολύ από πλειοψηφικές δικτατορίες.
Οι ιδέες του αρχαίου κόσμου μετά από περιπέτειες εμπότισαν κυρίως το δυτικό κόσμο στον οποίο ξεπήδησαν πολιτεύματα, στα οποία οι δυσαρεστημένοι από μια διακυβέρνηση αντί να πάρουν τα όπλα μπορούσαν να περιμένουν και να προετοιμάσουν ειρηνικά μια εναλλακτική λύση χωρίς να είναι εκτεθειμένοι στην αναρχία.
Ο δυτικός πολιτισμός μπορεί να οριστεί, σε πρώτη προσέγγιση, με βάση το κράτος δικαίου, τη δημοκρατία, τις πνευματικές ελευθερίες, τον κριτικό ορθολογισμό, την επιστήμη και την ελεύθερη οικονομία που στηρίζεται στην ατομική ιδιοκτησία. Αυτές οι αξίες και οι θεσμοί είναι ο καρπός μιας μακρόχρονης ιστορικής οικοδόμησης.
Η μορφογένεση της Δύσης οφείλεται: α) στην επινόηση της πόλης, της έννομης ελευθερίας, της επιστήμης και του σχολείου από τους Έλληνες, β) στην επινόηση του δικαίου, της ατομικής ιδιοκτησίας, της έννοιας του προσώπου και του ουμανισμού από τη Ρώμη, γ) στην ηθική και εσχατολογική επανάσταση της Βίβλου, (την αγάπη, η οποία υπερβαίνει τη δικαιοσύνη), δ) στην παπική επανάσταση που πέτυχε την πρώτη πραγματική σύνθεση μεταξύ Αθήνας-Ρώμης-Ιερουσαλήμ και ε) στην προώθηση της φιλελεύθερης δημοκρατίας.
Οι κυριότερες διαφορές της αρχαίας Αθηναϊκής δημοκρατίας από τις σύγχρονες δυτικές δημοκρατίες είναι: α) εκείνη άμεση, οι σημερινές συμμετοχικές (αντιπροσωπευτικές), β) ο δήμος τότε ήλεγχε την εξουσία, ο λαός σήμερα όχι, γ) τότε δεν υπήρχε διάκριση των εξουσιών, σήμερα υπάρχει, δ) η ιδιότητα του πολίτη τότε ερμηνευόταν ως ενεργός συμμετοχή στα κοινά, σήμερα ο πολίτης είναι, μάλλον, «ιδιώτης», ε) τότε υπήρχαν αστικά δικαιώματα, τώρα υπάρχουν και ανθρώπινα δικαιώματα και στ) τότε δεν υπήρχε κοινωνικό κράτος, τώρα σιγά-σιγά χάνεται.
***
Σχόλιο: Η «υπό παρατήρηση δημοκρατία» συνιστά ένα καθεστώς συνεχούς ελέγχου της δημοκρατίας και των πεπραγμένων της. Δεν είναι ανταγωνιστική της αντιπροσωπευτικής και εμφανίζεται στη σκηνή όταν οι κοινοβουλευτικοί θεσμοί δυσλειτουργούν με σκοπό την αναστήλωση του κύρους τους.
• Από το «Για μια Εφικτή Δημοκρατία: Χρήστου Β. Μασσαλά- Βασιλικής Διάφα-Καμπουρίδη». Έκδοση Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, 2014.