Η Ελληνική, γλώσσα ιδεών και επιστημών!..

• Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΕΜΟΣ

 Πριν αρκετά χρόνια, ένας γνωστός μου, που πήγε να σπουδάσει στην Αγγλία, μου είπε ότι πήρε την απόφαση αυτή όταν διάβασε ένα φυλλάδιο που διαφήμιζε τις σπουδές στην συγκεκριμένη χώρα.
Στο φυλλάδιο αυτό αναφέρονται, μεταξύ άλλων, οι σπουδαιότερες επιστήμες και ειδικότητες που μπορούν να σπουδάσουν οι Έλληνες νέοι, σε διακόσια περίπου κολέγια και Πανεπιστήμια της Αγγλίας. Εκείνο που κάνει εντύπωση είναι το γεγονός ότι για να καταλάβει κανείς ποιες είναι οι διδασκόμενες επιστήμες στα αγγλικά κολέγια και τα πανεπιστήμια, δεν χρειάζεται να γνωρίζει την αγγλική γλώσσα, γιατί σχεδόν όλες έχουν…ελληνικά ονόματα!
Έτσι, έχουμε την Αστρόνομυ, την Αστροφύζικς, την Κέμιστρυ (Χημεία), την Τοπόγκραφυ, Οσεονόγκραφυ (ωκεανογραφία), τη σκέτη Φύζικς, τη Μετεορόλοτζυ, την Αρκιτέκτιουρ, την Ηλεκτρόνικς (και Μάικρο-ηλεκτρόνικς), τα Μαθεμάτικς και άλλες πολλές θετικές επιστήμες.
Στους θεωρητικούς κλάδους υπάρχει, βέβαια, η Αρκεόλοτζυ, το Ντράμα (Δράμα), η Χίστορυ (το χι είναι η δασεία που εμείς καταργήσαμε!), η Φιλόζοφυ, η Πόλιτικς και πολλά άλλα.
Εκεί, όμως, που τα ελληνογενή ονόματα σπάζουν ρεκόρ είναι η Ιατρική και οι Βιολογικοί κλάδοι: Ακούστικς, Ανάτομυ, Αντρωπόλοτζυ, Μπαϊοκέμιστρυ (Βιοχημεία), Μπαϊόλοτζυ (Βιολογία), Μπαϊοτεκνόλοτζυ, Μπότανυ (Βοτανική), Κιροπράκτικ (χειροπρακτική), Ντέντιστρι (Οδοντιατρική), Νταϊαγκνόστικ (Διαγνωστική), Ραντιόγκραφυ, Εντομόλοτζυ, Τζενέτικς (Γενετική), Χαϊματόλοτζυ (Αιματολογία: και εδώ η δασεία, το αι έγινε χαϊ), Κοσμέτικς, Μαϊκρο-μπαϊόλοτζυ, Όπτικς (και Οφθάλμικ, Όπτικς), Παθόλοτζυ, Φαρμακόλοτζυ, Φυζιοθέραπυ (και ένα σωρό άλλες θέραπυ), Φιζιόλοτζυ, Ποντιάτρυ (Ιατρική των ποδιών), Σαϊκόλοτζυ (ψυχολογία), Ζοόλοτζυ κλπ.
Αλλά, ακόμα και όταν οι ρίζες δεν είναι ελληνικές, η κατάληξη (-ολοτζυ ή –γκραφυ) είναι σχεδόν πάντα, ελληνική. Και αναρωτιέται κανείς με ποιο θαύμα ένας μικρός λαός, περιβαλλόμενος από βαρβαρικά πολεμικά έθνη, μπόρεσε πρίν από δυόμιση με τρείς χιλιάδες χρόνια να δημιουργήσει τις πρώτες επιστήμες και να τους δώσει ονόματα που ισχύουν ακόμα και σήμερα!
Είναι γνωστό ότι στη Δυτική Ευρώπη κατά τον 4ο και 5ο αιώνα μ.Χ. έχουμε τη μετανάστευση και εισβολή των βαρβάρων λαών, Ούννων, Γότθων, Οστρογότθων, Βησιγότθων κλπ. Ακολούθησε η «μεγάλη μεσαιωνική νύχτα» στην Δυτική Ευρώπη, όπου τα πάντα εκινδυνεύσαν να σβήσουν. Έτσι, η Δυτική Ευρώπη έζησε πραγματικό σκοτεινό Μεσαίωνα.
Την ώρα που οι Ευρωπαίοι ζούσαν ημιβάρβαρο βίο μέσα σε παχυλή αμάθεια και σκοτεινή δεισιδαιμονία, ο Ελληνισμός με νέα μορφή συνέχιζε να στέλνει τα φώτα του από το νέο κέντρο του. Στη Βασιλεύουσα και στις Ελληνικές Πόλεις της Ανατολής, η ζωή κυλούσε μέσα στις λεπτότερες καλλιτεχνικές απολαύσεις και τις υψηλότερες πνευματικές πτήσεις.
Την ίδια ώρα οι μεγάλες σημερινές Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, είτε δεν υπήρχαν καθόλου, όπως το Βερολίνο, είτε ήταν ελεεινά χωριά, όπως το Παρίσι και το Λονδίνο. Στο διάστημα αυτό η Κων/πολη ήταν η αληθινή «Ευρωπαϊκή μεγαλούπολη», που μέσα στα τείχη της περιέκλειε περισσότερα βιβλία και αριστουργήματα τέχνης, από όσα ολόκληρη η άλλη οικουμένη. Όταν «η Πόλις εάλω», την ευεργετική της επίδραση την αισθανθήκαν όλοι οι λαοί και πρώτη η Δυτική Ευρώπη, η οποία φωτίστηκε από το φως της Αναγεννήσεως, που δεν ήταν άλλο από το φως του Βυζαντίου. Με την άλωση της Πόλης αρχίζει η μεγάλη έξοδος των πνευματικών ανθρώπων του Βυζαντίου προς τη Δύση, όπου και μετέφεραν τους πνευματικούς θησαυρούς που δημιούργησε επί χίλια χρόνια ο Ελληνισμός της μεγάλης αυτοκρατορίας του Βυζαντίου.
Όλοι αυτοί μετέφεραν και τον πνευματικό θησαυρό των αρχαίων μας προγόνων. Το Βυζάντιο διέσωσε τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό φροντίζοντας να πολλαπλασιάσει τα κείμενα. Τα μοναστήρια, καταφύγια θεόπνευστης ειρήνης, αναδείχτηκαν σε εκδοτικούς οίκους έκδοσης των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων. Έγιναν εργαστήρια καλλιτεχνικών ανατυπώσεων και συνδυασμών του ελληνικού αλφαβήτου. Το αρχαίο Ελληνικό Πνεύμα, όχι μόνον δεν διώχθηκε, όπως ισχυρίζονται κάποιοι, αλλά αντίθετα αποτέλεσε την βάση της παιδείας στο Βυζάντιο.
Επομένως, η Αναγέννηση στην Δυτική Ευρώπη έχει ως αφετηρία το Βυζάντιο και μαζί το αρχαίο ελληνικό πνεύμα που μετέφεραν εκεί οι λόγιοι του Βυζαντίου. Άρχισε τότε η συστηματική μελέτη των έργων των μεγάλων συγγραφέων της Αρχαίας Ελλάδας.
Προέκυψε τότε ένα πρόβλημα. Το πρόβλημα ανάγνωσης του ελληνικού αλφαβήτου. Είχαν συνηθίσει με το λατινικό αλφάβητο που «ό,τι γράφεις διαβάζεις». Στα ελληνικά έχουμε τις διφθόγγους, έχουμε η, ι, υ κλπ. Στο πρόβλημα αυτό έδωσε λύση ο μεγάλος Ουμανιστής (ανθρωπιστής) και θερμός φιλέλληνας Έρασμος, ο οποίος έλεγε για την γλώσσα των Ελλήνων: «Αν εξαφανιστεί η Ελληνική Γλώσσα, θα φτωχύνει η παγκόσμια διανόηση».
Έρασμος (1.467-1.536), Ολλανδός λόγιος από το Ρόττερνταμ, ο γνωστός με το εξελληνισμένο όνομά του Έρασμος. Ήταν προορισμένος για το ιερατικό στάδιο. Στράφηκε, όμως, στα κλασικά γράμματα και την μελέτη των αρχαίων ελληνικών συγγραμμάτων. Με την εξαιρετική του ευφυΐα έγινε ακριβέστατος γνώστης των αρχαίων. Έγραφε την ελληνική γλώσσα (αρχαία και νέα) και ήθελε να την προφέρει όπως οι σύγχρονοι του Ισοκράτους.
Αυτός ακολούθησε την γνωστή προφορά που φέρει το όνομά του. Ερασμιακή (ή Ερασμική) προφορά, λέγεται η προταθείσα από τον Έρασμο προφορά για την ανάγνωση των αρχαίων ελληνικών κειμένων. Σε ιδιαίτερο σύγγραμμά του συμπύκνωσε τις σοφές γνώσεις των αρχαίων και τις εκλαΐκευσε για να είναι κατανοητές από όλους σε ειδικά εγχειρίδια. Όλοι οι αναγνώστες του διάβαζαν με ευχαρίστηση τους λίβελους και τις σάτιρες του. Η ονομαστότερη από αυτές είναι «Ο Έπαινος της μωρίας». Στο βιβλίο του αυτό σατιρίζει όλα τα είδη της ανθρώπινης μωρίας και την σχολαστικότητα και την αμάθεια των μεσαιωνικών Πανεπιστήμιων.
Το 1528 έγραψε το βιβλίο του, όπου αναπτύσσει τις απόψεις του για την ανάγνωση των ελληνικών κειμένων, των αρχαίων ελληνικών. Από τον 16ο αιώνα η ανάγνωση αυτή εισήχθη στα σχολεία της Δύσης και ισχύει μέχρι σήμερα.
Μερικά σημεία της Ερασμιακής προφοράς:
Για παράδειγμα, το η
προφέρεται σαν δύο ε εε
Το υ προφέρεται όπως το γαλλικό u
Οι δίφθογγοι: αι, οι, ει, ευ, ηυ
προφέρονται χωριστά όπως:
αϊ, οϊ, εϊ, εϋ, ηϋ κλπ.
Το 1508 ο Έρασμος πήγε στην Βενετία. Την εποχή αυτή η Βενετία είχε πλημμυρίσει από Έλληνες λογίους που κατέφυγαν εκεί. Πολλοί μελετητές του αρχαίου κόσμου συγκεντρώθηκαν στη «Νύμφη της Αδριατικής». Η Βενετία με τα Ελληνικά της τυπογραφεία και το πλήθος των μορφωμένων Ελλήνων υπηκόων και φιλοξενουμένων της ήταν η καταλληλότερη για την παραγωγή των μέσων της διδασκαλίας της Ελληνικής.
Ο καθηγητής του πανεπιστημίου του Ιλλινόϊ Κων. Γιαννακόπουλος στο βιβλίο του «Έλληνες λόγιοι στη Βενετία», αφιερώνει ένα κεφάλαιο στην εννεάμηνη παραμονή του Εράσμου στην Βενετία. Από τον Ιανουάριο μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1.508. Κατά το διάστημα αυτό, γράφει ο Γιαννακόπουλος, ο βόρειος αυτός λόγιος διεύρυνε σημαντικά την κλασσική του μόρφωση μέσα στον κύκλο της «Νεοακαδημίας» του Μανουτίου. Εκεί είχε για πρώτη φορά την ευκαιρία να γνωρίσει από κοντά τους Έλληνες λογίους, που θεωρούνταν ύπατες αυθεντίες σε θέματα ερμηνείας των κειμένων. Εκεί βρήκε ο Έρασμος την πλουσιότατη βιβλιοθήκη ανέκδοτων και άγνωστων στην υπόλοιπη Δύση χειρογράφων του Μανουτίου και εκεί ασφαλώς θα άκουσε τον Άλδο Μανούτιο και ίσως τον Αλεάνδρο να επικρίνουν την προφορά της Ελληνικής των Βυζαντινών συναδέλφων τους. Εκεί τέλος με την βοήθεια των άλλων Ελληνιστών εξέδωσε το «Adages», δηλαδή συλλογή ελληνικών και λατινικών ρητών με σχόλια. Η ευρύτατη κυκλοφορία τους του εξασφάλισε την αναγνώριση σαν τον επιφανέστερο Ελληνιστή της Δύσης.
Όπως είδαμε η ελληνική γλώσσα βρίσκεται μέσα στις άλλες  με λέξεις υψηλού επιπέδου και επιβεβαιώνεται το αξίωμα ότι η Ελληνική είναι γλώσσα ιδεών και επιστημών. Είδαμε όμως, και κάτι άλλο: Η Δυτική Ευρώπη έζησε πραγματικά σκοτεινό μεσαίωνα. Και το φως ήρθε πάλι από την Ελληνική Ανατολή. Οι Έλληνες λόγιοι έγιναν οι φωτεινές λαμπάδες που μετέφεραν από το Βυζάντιο το ανέσπερο ελληνορθόδοξο φως που έδωσε στην Ευρώπη νέα ζωή: την ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ.
Είδαμε επίσης, τον μεγάλο ουμανιστή και θερμό φιλέλληνα Έρασμο, ο οποίος με την ομώνυμη προφορά του, βοήθησε τους Ευρωπαίους στην ανάγνωση των αρχαίων ελληνικών κειμένων.