Η Κατοχή στην Ελλάδα και η Εθνική Αντίσταση...

- Γράφει ο  ΣΠΥΡΟΣ  ΕΡΓΟΛΑΒΟΣ,
Φιλόλογος-Συγγραφέας

Στις 12 Οκτωβρίου 1944 έγινε η επίσημη λήξη της Κατοχής στη Χώρα μας, με την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων από την Αθήνα. Έληξε έτσι, για λίγο όμως, η πρώτη φάση του δράματος που άρχισε στις 28 Οκτωβρίου 1940 με την κήρυξη του πολέμου, από την Ιταλία, εναντίον της πατρίδας μας. Η δεύτερη φάση του δράματος, πιο οδυνηρή αυτή, αρχίζει με τον καταστρεπτικό για τη χώρα μας Εμφύλιο πόλεμο.  
Για την πλειοψηφία του λαού μας ο πόλεμος της Αλβανίας είχε, απ’ την πρώτη στιγμή, διπλό νόημα: το νόημα ενός πολέμου αντιφασιστικού και πατριωτικού συνάμα.
Κάτω από τις γνωστές τραγικές συνθήκες, ύστερα από λίγους μήνες άρχισε η περίοδος της Κατοχής για τη χώρας μας, που βρήκε το λαό μας ενωμένο, όπως και στον πόλεμο της Αλβανίας. Ολόκληρη η Ελλάδα βρίσκεται κάτω απ’ το σκοτάδι της πικρής σκλαβιάς. Οι αρχές Κατοχής προχώρησαν σε επιτάξεις, αναγκαστικές αγορές και λεηλασίες που οδήγησαν σε καταστροφή την ήδη εξουθενωμένη ελληνική οικονομία. Κύριο γνώρισμα η παράλυση, η μαύρη αγορά και η έλλειψη τροφίμων, ιδιαίτερα στις μεγάλες πόλεις. Μαύρα χρόνια πείνας, αρρώστιας, ληστείας και εκτελέσεων έζησε ο λαός μας. Εκατοντάδες άνθρωποι, καθημερινά, πέθαιναν στους δρόμους απ’ την πείνα και το κρύο. Τα θύματα, απ’ αυτές τις αιτίες, ξεπερνούν τις τετρακόσιες πενήντα χιλιάδες.
Με τον ιδρώτα και με το αίμα πότισε ο λαός μας τη γη του στα δίσεχτα τούτα χρόνια της φασιστικής Κατοχής. Ήταν όμως αποφασισμένος να αντέξει και ν’ αντιταχθεί ως το τέλος. Πολύπαθος και πολύμαθος ο λαός μας δεν είχε πρώτη φορά να κάνει με καταχτητές και με βαρβάρους. Μέσα στα βάσανα και στα πάθη διατήρησε τον πόθο για λευτεριά και ανεξαρτησία. Το έργο που δεν τέλειωσε το 1821, ζήτησε τώρα να το συνεχίσει. Και το πέτυχε κατά τον καλύτερο τρόπο, γράφοντας ένα νέο μεγάλο έπος, αντάξιο με αυτό του ’21, το έπος της Εθνικής μας Αντίστασης.
Απ’ τις πρώτες στιγμές της Κατοχής εμφανίστηκαν, σε όλη τη χώρα, μαζικές αντιστασιακές οργανώσεις. Το Σεπτέμβρη του 1941, πέντε μήνες μετά την επίσημη Κατοχή στη χώρα μας, ιδρύθηκε η πρώτη μαζική αντιστασιακή οργάνωση: το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ).
Παράλληλα ιδρύθηκαν και άλλες οργανώσεις. Ανάμεσα σ’ αυτές ο Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Στρατός (ΕΔΕΣ) που εμφανίστηκε σαν κύριος υποστηριχτής της Βρετανικής πολιτικής στην Ελλάδα. Η δράση των αντιστασιακών οργανώσεων, στην αρχή, ήταν ενιαία. Το αντάρτικο κίνημα εξαπλώθηκε γρήγορα. Ο στρατός των βουνών πλήθαινε μέρα με τη μέρα. Σ’ αυτόν προσχωρούσαν όχι μονάχα χωρικοί, αλλά και άνθρωποι απ’ τις πόλεις, επιστήμονες, φοιτητές και μαθητές κι έτσι το λαϊκό κίνημα απόχτησε πάνδημο χαρακτήρα. Ανάδειξε τη χώρα μας πρωτοπόρα ανάμεσα στ’ απελευθερωτικά κινήματα των λαών και της πρόσφερε άφθαρτη δόξα.
Απ’ αυτόν τον τιτάνιο αγώνα του λαού μας δεν έλειψαν τα νιάτα. Στις 23 Φλεβάρη του 1943, πριν 45 ακριβώς χρόνια, ξημέρωσε μια μέρα ιστορική για τη νεολαία της πατρίδας μας. Τη μέρα αυτή ιδρύθηκε η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (ΕΠΟΝ), που έλαμψε σαν ήλιος ολόλαμπρος και φώτισε ο δρόμο της νεολαίας μας.
Στο δύσκολο αυτό αγώνα λαός και νεολαία δε βρέθηκαν μόνοι. Κοντά τους στάθηκε ένα μεγάλο μέρος της πνευματικής ηγεσίας του τόπου. Οδηγητές φωτεινοί, αγωνιστές ακατάβλητοι, με τη σκέψη και τη δράση, πυρπολούσαν των νέων τις ψυχές κι έδειχναν με το παράδειγμά τους το δρόμο που έπρεπε όλοι να ακολουθήσουν. Λίγες μέρες μετά την ίδρυση της ΕΠΟΝ, στις 27 Φλεβάρη του 1943, η κηδεία του ποιητή Κωστή Παλαμά μετατράπηκε απ’ τους νέους σε εθνικό προσκύνημα.
Στη Μέση Ανατολή σχηματίζεται Κυβέρνηση υπό τον Γ. Παπανδρέου και συγκαλείται συνδιάσκεψη όλων των αντιστασιακών οργανώσεων. Η συνδιάσκεψη του Λιβάνου κατάληξε σε συμφωνία στις 20 Μάη του 1944. Πρόβλεπε το σχηματισμό Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας με βασικό στόχο την Εθνική συμφιλίωση. Το Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου οι δυνάμεις Κατοχής αποσύρθηκαν απ’ την Ελλάδα. Στις 18 Οκτώβρη 1944 η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας αποβιβάστηκε στον Πειραιά και ανάγγειλε επίσημα την απελευθέρωση της χώρας. Μ’ αυτό τον τρόπο τερματιζόταν η Κατοχή στην Πατρίδα μας.
Οι Έλληνες ανάμεσα στ’ άλλα γνωρίσματα, έχουμε και τούτο: κερδίζουμε τον πόλεμο και χάνουμε την Ειρήνη! Η ιστορία μας είναι ιστορία των συμφορών και των θριάμβων, των πτώσεων και των ανατάσεων. Έτσι η δόξα του ’40 – ’44 θα σβήσει μέσα στον αλληλοσπαραγμό του Εμφύλιου που σύντομα θα ξεσπάσει. "Μετά την ηρωική δράση και το ψυχικό μεγαλείο της Αντίστασης, επέπεσε η κακή καταιγίδα, η λαίλαπα του Εμφύλιου".
Στον προγραμματικό του λόγο, στις 18 Οκτώβρη 1944, ο πρωθυπουργός της απελευθέρωσης Γ. Παπανδρέου έκανε τις παρακάτω διακηρύξεις:
"Ο λαός μας με τους απαραμίλλους αγώνας και τας σκληροτάτας θυσίας κατέκτησε το δικαίωμα να του ανήκει το μέλλον. Κατά την σκοτεινήν περίοδον της δουλείας του Έθνους, ο λαός μας υπήρξεν αξιοθαύμαστος. Έδωκεν απαράμιλλα παραδείγματα ιδεαλισμού και αυτοθυσίας. Αλλά υπήρξε κρίσις της ηγεσίας. Η ηγέτις τάξις, κατά μέγα μέρος, δεν απεδείχθη αξία του λαού. Το κράτος Δικαίου δεν ημπορεί να θεμελιωθεί δια το μέλλον, εάν δεν έχει συντελεσθεί η ηθική κάθαρσις του παρελθόντος".
Και ο Γ. Σιάντος, κύρια μορφή στην πολιτική επιτροπή της Εθνικής Απελευθέρωσης, τόνιζε:
"Σήμερα είμαστε ελεύθεροι· το έργο μας όμως δεν τελείωσε. Θα χρειαστούν ακόμα πολλοί και σκληροί αγώνες για να κατοχυρωθούν οι λαϊκές καταχτήσεις και τα κυριαρχικά δικαιώματα του λαού μας".  
"Αγωνιζόμαστε να μπούμε πραγματικά στον ομαλό πολιτικό βίο και την πραγματική ανοικοδόμηση της Ελλάδας".
Η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, που έγινε με ενθουσιασμό δεχτή, φάνηκε πως θα σήμαινε το τέλος της εθνικής ταλαιπωρίας και διάσπασης. Γρήγορα όμως άρχισε να προβάλει η σκληρή πραγματικότητα στη χώρα μας. Το έργο της ανασυγκρότησης ήταν τεράστιο. Τα σχέδια γι’ αυτό αποδείχτηκαν ανεπαρκή. Υπήρχαν προβλήματα βασικά που απαιτούσαν άμεση και αποτελεσματική λύση: Πρώτα η οικονομική αποκατάσταση. Έπειτα η επιβολή της τάξης. Τέλος η τιμωρία των συνεργατών του εχθρού. Αρχικά επήλθε συμφωνία να αφοπλιστούν όλες οι αντιστασιακές ομάδες και να συγκροτηθεί νέος εθνικός στρατός. Στην αρχή φάνηκε πως επιτεύχτηκε συμφωνία. Οι διαπραγματεύσεις όμως για τον αφοπλισμό διακόπηκαν. Τα πνεύματα άρχισαν να οξύνονται. Η κατάσταση ολοένα και χειροτερεύει, με τραγική κατάληξη τα γεγονότα του Δεκέμβρη 1944 (τα Δεκεμβριανά) που οδήγησαν σε νέο εθνικό διχασμό.
Η κατάσταση από τότε καθημερινά χειροτερεύει. Ο δρόμος για τον Εμφύλιο, που ακολούθησε, ήταν ήδη ανοιχτός.