Ο Μέγας Βασίλειος

Μια ζωή, παρ’ ότι μικρή στη διάρκειά της γεμάτη προσφορά στον άνθρωπο έζησε ο Βασίλειος ο αποκληθείς και Μέγας. Γεννημένος στην Kαισάρεια της Kαππαδοκίας το 329 ή 330, γαλουχήθηκε με την παράδοση της Εκκλησίας, τελείωσε γρήγορα, με την οξύνοια που τον διέκρινε, τη στοιχειώδη εκπαίδευση και αργότερα ταξίδεψε στην Κωνσταντινούπολη, όπου μαθήτευσε πλησίον του ρητοροδιδάσκαλου Λιβάνιου. Λίγο αργότερα θα παρακολουθήσει στην Αθήνα με το στενό φίλο του Γρηγόριο Θεολόγο μαθήματα φιλοσοφίας και ακόμη αστρονομία, ιατρική, γεωμετρία και αριθμητική. Κατόπιν θα σπουδάσει το μοναχισμό στην Αλεξάνδρεια και θα ασκητέψει για σειρά ετών, ένα διάστημα μάλιστα μαζί με το Γρηγόριο, θα υπερασπιστεί με τις ρητορικές του ικανότητες φίλους του στο δικαστήριο και το 367, στη διάρκεια μεγάλου λιμού, θα πρωτοστατήσει για τη σωτηρία των φτωχών, ζητώντας τροφές και χρήματα από τους ευπόρους. Είναι η ψυχή στην ανοικοδόμηση της Βασιλειάδας, ενός τεράστιου συγκροτήματος με Ναό, Σχολείο, Ξενώνες, Νοσκομείο και Λεπροκομείο. Τα έντονα όμως προβλήματα υγείας θα του στερήσουν τη ζωή το Δεκέμβριο του 378, σε ηλικία μόλις 49 ετών.
Ο Μέγας Βασίλειος υπήρξε η κορυφαία μορφή της ορθοδοξίας. Τα πρώτα του γράμματα τα έμαθε από τον πατέρα του, που ήταν δάσκαλος της ρητορικής στη Νεοκαισάρεια. Το 347 ο Βασίλειος σπούδασε στην Κωνσταντινούπολη και το 352, σε ηλικία 22 ετών, παρακολούθησε –για 3,5 χρόνια- μαθήματα στην περίφημη Νεοπλατωνική Σχολή των Αθηνών.
Ο πάλαι ποτέ πολίτης (των χρόνων του Επιταφίου) είχε μεταμορφωθεί σε δύσμορφο ιδιώτη. Στον υπήκοο και λάτρη των θεοποιημένων αυτοκρατόρων: του Αυγούστου, λ.χ., και των επιγόνων του… Του Αγίου Κωνσταντίνου και της Αγίας Ελένης, που το 330 την χρονιά γεννήσεως του Μ. Βασιλείου, ίδρυσαν την Κωνσταντινούπολη.
Σε εκείνη την πρώτη «παγκοσμιοποίηση»… της Ρώμης, η παλαιά Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη, με τις απαραίτητες προσαρμογές και τροποποιήσεις, υπηρετούσε το άτομο και το καθεστώς.
Ο Μ. Βασίλειος μετά την αποφοίτησή του από τη Σχολή των Αθηνών, διδάσκει ένα χρόνο ρητορική στην Καισάρεια και το 357 πραγματοποιεί το μεγάλο ταξίδι, στη Συρία, Παλαιστίνη, Μεσοποταμία και Αίγυπτο, για να μαθητεύσει κοντά στους ασκητές της Ερήμου. Το 362 χειροτονήθηκε πρεσβύτερος και το 370 Μητροπολίτης Καισαρείας.
Την άνοιξη του 372 άρχισε η ανοικοδόμηση της Βασιλειάδας. Ο Βασίλειος εργαζόταν για τη συνεννόηση με τους Δυτικούς, από τους οποίους ήταν πολύ απογοητευμένος. Ενδιαφέρεται για τα προσωπικά προβλήματα των ανθρώπων, αλλά και για τα γενικότερα θεσμικά ζητήματα της κοινωνικής ζωής. Συμπαραστέκεται σε φτωχούς και αδυνάτους που χρειάζονται στήριξη, αλλά ενισχύει και δυνατούς που συκοφαντούνται ή αδικούνται.
Με ιδιαίτερη δριμύτητα στρέφεται προς εκείνους που χρησιμοποιούν τον πλούτο τους για να εκμεταλλευτούν συνανθρώπους τους. Καυτηριάζοντας την ακόρεστη επιθυμία του πλουτισμού και τη μανία της τοκογλυφίας, προδιαγράφει τον παραλογισμό της εποχής μας.

Η Λειτουργία του Μ. Βασιλείου
Σειρά μαρτυρίων δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι ο Μ. Βασίλειος είναι ο κύριος συντάκτης της επ’ ονόματί του σωζομένης Λειτουργίας.
Η Λειτουργία του Μ. Βασιλείου αποτέλεσε την κύρια και επίσημη Λειτουργία της Βυζαντινής Εκκλησίας, τουλάχιστον μέχρι το 10ο αι.
Η Βυζαντινή λειτουργία του αποτελεί σήμερα τη μεγάλη και επίσημη ευχαριστιακή προσευχή της Ορθόδοξης Ανατολικής Εκκλησίας.
Η λειτουργία του Μ. Βασιλείου θεωρείται ως η επίσημη λειτουργία της, τελουμένης κατά τις κάτωθι 10 ημέρες του εκκλησιαστικού έτους:
α) Την 1η Ιανουαρίου, επέτειο ημέρα της κοιμήσεως (ταφής) του Αγίου, κατά την οποία και τιμάται η μνήμη του στην Ορθόδοξη Εκκλησία.
β) Τις 5 Κυριακές των Νηστιών της Μ. Τεσσαρακοστής, όχι για το λόγο ότι η λειτουργία αυτή έχει πένθιμο χαρακτήρα, όπως κακώς νομίζουν μερικοί, αλλά διότι τις επίσημες ημέρες του εκκλησιαστικού έτους διατηρήθηκαν τα αρχαϊκότερα στοιχεία της χριστιανικής λατρείας.
γ) Την Μ. Πέμπτη σε τελετουργική συνάρθρωση με τον εσπερινό της ημέρας, αφού κατ’ αυτήν η Εκκλησία εορτάζει την υπό του Κυρίου ίδρυση του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας τη νύχτα του Μυστικού Δείπνου.
δ) Τις παραμονές των τριών μεγάλων δεσποτικών εορτών Πάσχα, Χριστουγέννων και Θεοφανίων κατά την τάξη της Παννύχιας προσευχής στο πλαίσιο της οποίας γινόταν πανηγυρικά και η βάπτιση των κατηχουμένων.
Συμπερασματικά, η Βυζαντινή Λειτουργία του Μ. Βασιλείου αποτελεί σήμερα τη μεγάλη και επίσημη ευχαριστιακή προσευχή της Ορθόδοξης Ανατολικής Εκκλησίας, που αναδεικνύει τον συγγραφέα της ως το λειτουργικότερο των πατέρων της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Απολυτίκιον
• Εις πάσαν την γην εξήλθεν ο φθόγγος σου ως δεξαμένην τον λόγον σου, δι ού θεοπρεπώς εδογμάτισας, την φύσιν των όντων ετράνωσας, τα των ανθρώπων ήθη κατεκόμησας. Βασίλειον ιεράτευμα, Πάτερ όσιε, Χριστόν τον Θεόν ικέτευε, δωρήσασθει ημίν το Μέγα έλεος.