Η Ναυμαχία του Ναυαρίνου…

Συμπληρώνονται εκατόν ογδόντα οχτώ χρόνια από την ιστορική ναυμαχία του Ναυαρίνου, η οποία, όπως είναι γνωστό, εθεμελίωσε την ανεξαρτησία της Ελλάδος και εσήμανε το τέλος της Ελληνικής Επαναστάσεως.
Είναι αλήθεια ότι η ιστορική μνήμη αναφέρεται σε σημαντικά ιστορικά γεγονότα, που σε κρίσιμες στιγμές, ανέκοψαν τον αφανισμό του Ελληνισμού και του επέτρεψαν να συνεχίσει την πολιτιστική του πορεία. Ανάμεσα στα ιστορικά αυτά γεγονότα πρωταρχική θέση
έχουν δύο αξιομνημόνευτες ναυμαχίες. Η πρώτη είναι η ναυμαχία της Σαλαμίνας που έγινε στις 22 Σεπτεμβρίου του 480 π.Χ. που έσωσε την Ελλάδα από τους Πέρσες, οι οποίοι μετά τη μάχη των Θερμοπυλών, είχαν καταλάβει αρκετό χώρο στη Βοιωτία και Αττική.
Η δεύτερη είναι η ναυμαχία που έγινε στο λιμάνι της Πύλου, στο Ναυαρίνο, πριν από εκατόν ογδόντα οχτώ χρόνια στις 8/20 Οκτωβρίου 1827. Η ναυμαχία του Ναυαρίνου έκρινε την οριστική κατάλυση της τουρκικής κυριαρχίας και εσήμανε τη δικαίωση της Επανάστασης.
Είναι γνωστό πως η Τουρκία, αφού δεν μπόρεσε με τον Ομέρ Βρυώνη, τον Δράμαλη και τον Κιουταχή να καταπνίξει την Επανάσταση, το 1824 κάλεσε σε βοήθεια τον υποτελή της αντιβασιλέα της Αιγύπτου Μωχάμετ Άλυ. Αυτός απέστειλε τον γιο του Ιμπραήμ Πασά, ο οποίος με καλά οργανωμένο στρατό και στόλο, χωρίς καμιά αντίσταση αποβιβάστηκε τον Φεβρουάριο του 1825 στη Μεθώνη και γρήγορα κατέλαβε και άλλα δύο φρούρια, την Κορώνη και το Νεόκαστρο και άρχισε τις δηώσεις και καταστροφικές επιδρομές. Τότε κινδύνεψε η επανάσταση. Ο Αρχιστράτηγος των Ελλήνων ο Γέρος του Μωριά, χωρίς να δίνει καμιά μάχη κατά παράταξη, άρχισε κλεφτοπόλεμο, που φάνηκε επίκαιρος σ’ αυτή την περίσταση, με αποτέλεσμα τον συνεχή αποδεκατισμό των Αιγυπτίων.
Τα χρόνια μετά την άφιξη του Ιμπραήμ ήταν άτυχα για τους επαναστατημένους Έλληνες. Η πτώση του Μεσολογγίου, η κατάπνιξη της Επανάστασης στη Δυτική Ελλάδα, έφερε σε δεινή θέση την Ελληνική Διοίκηση.
Είναι ακόμη γνωστό πως, από την έναρξη της Επανάστασης, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ασκούσαν φανερά φιλοτουρκική πολιτική, ακολουθώντας τις αποφάσεις της ιεράς Συμμαχίας. Ένα παρήγορο σημάδι εκπορεύτηκε από την Αγγλία, χάρη στα φιλελληνικά αισθήματα των κομιτάτων, που σιγά – σιγά μετέβαλαν υπέρ της Ελλάδας την κοινή γνώμη και στην φιλελληνική διάθεση του πρωθυπουργού Γεωργίου Κάννιγκ.
Με πρωτοβουλία του Κάννιγκ υπογράφτηκε στην Πετρούπολη, τον Απρίλιο του 1826, Πρωτόκολλο μεταξύ Αγγλίας και Ρωσίας, στο οποίο προσχώρησε και η Γαλλία, το οποίο παρείχε στην Ελλάδα το δικαίωμα να ζητήσει από την Τουρκία αυτονομία. Το πρωτόκολλο αυτό το απέρριψε η Τουρκία γιατί το θεώρησε ως ανάμιξη και επέμβαση στα εσωτερικά του κράτους. Μετά από την απόρριψη αυτή οι τρεις Δυνάμεις υπέγραψαν στο Λονδίνο (24 Ιουνίου / 7 Ιουλίου 1827) νέα συνθήκη, στην οποία πρόσφεραν την μεσολάβησή τους για κατάπαυση των εχθροπραξιών και δημιουργία αυτόνομου κράτους.
Οι τρεις δυνάμεις για να ξεπεράσουν την τουρκική άρνηση υπέγραψαν και απόρρητο άρθρο, το οποίο προέβλεπε ότι, εάν μέσα σε έναν μήνα, δεν γινόταν δεκτή η μεσολάβησή τους, τότε από κοινού θα χρησιμοποιούνταν όλα τα δυνατά μέσα για την επιτέλεση του σκοπού της συνθήκης. Και πάλι η Τουρκία απέρριψε και τη συνθήκη αυτή. Αντίγραφα της συνθήκης έστειλαν και στους ναυάρχους των Δυνάμεων, που βρίσκονταν στη Μεσόγειο, με εντολή να καταβάλουν προσπάθειες για την εφαρμογή της. Ναύαρχοι ήταν ο Εδουάρδ Κόδριγκτον (1772-1851) της Αγγλίας, ο Χένρι – Ντάνιελ Δερυγνύ (1782-1835) της Γαλλίας και ο Λόνγκουϊλ Πέτροβιτς (1772-1840) της Ρωσίας. Την εφαρμογή πια της συνθήκης την ανέλαβαν οι ναύαρχοι, οι οποίοι κοινοποίησαν τις ειρηνευτικές τους διαθέσεις στον Ιμπραήμ και στην ελληνική κυβέρνηση. Η ανακοίνωση των Δυνάμεων για κατάπαυση των εχθροπραξιών θεωρήθηκε από την Ελλάδα, στην αποκαμωμένη κατάσταση που βρισκόταν μετά από επτά χρόνια άνισο πόλεμο, θείο δώρο και αμέσως έγινε αποδεκτή.
Ο Ιμπραήμ που είχε τον στόλο του συγκεντρωμένο στο Ναυαρίνο σκεπτόταν, παρά τη ρητή γραπτή ανακοίνωση των Δυνάμεων για κατάπαυση των εχθροπραξιών, την καταστροφή της Ύδρας και γι’ αυτό ξεκίνησε μια μοίρα του στόλου για την Ύδρα. Ο Κόδριγκτον την μοίρα αυτή του στόλου του Ιμπραήμ την ανάγκασε να επιστρέψει. Στις αρχές Σεπτεμβρίου συναντήθηκε ο Ιμπραήμ με τον Κόδριγκτον και τον Δερυγνύ και υποσχέθηκε κατάπαυση κάθε εχθροπραξίας. Όμως και πάλι παρασπόνδησε και έστειλε μια μοίρα του στόλου να μπει στον Κορινθιακό Κόλπο. Και αυτή τη μοίρα ο Κόδριγκτον την ανάγκασε να επιστρέψει. Για να αποφευχθούν νέα επεισόδια κατέπλευσε στην είσοδο του Ναυαρίνου. Από την αποτυχία αυτή θύμωσε πολύ ο Ιμπραήμ και προέβη σε φοβερές καταστροφές και ιδιαίτερα στο κάψιμο και στο ξερίζωμα των καρποφόρων δέντρων. Στα τέλη Σεπτεμβρίου έφτασε και ο ρωσικός στόλος με τον Χέυδεν. Η αρχιστρατηγία ανατέθηκε στον Κόδριγκτον. Τον συμμαχικό στόλο τον αποτελούσαν τρεις μοίρες: Η αγγλική μοίρα, η γαλλική και η ρωσική.
Ο στόλος του Ιμπραήμ από Τουρκικά, Αιγυπτιακά πλοία, με αρχιναύαρχο τον Τούρκο Ταχίρ Πασά και δύο ναυάρχους, τον Καπετάμπεη για τα Τουρκικά και τον Μουχαρέμπεη για τα αιγυπτιακά, ήταν παρατεταγμένα στον μυχό του λιμανιού και απέναντι από την είσοδο σε σχήμα ημισελήνου.
Ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος ήταν σημαντικά ανώτερος από τον συμμαχικό. Στις 8/20 Οκτωβρίου άρχισε σκληρή και ανελέητη η ναυμαχία. Ύστερα από τρεις περίπου ώρες τελείωσε με συντρίμμια και ναυάγια από τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο. Τα συντρίμμια σκέπαζαν το λιμάνι του Ναυαρίνου. Οι νικητές ναύαρχοι παρήγγειλαν ότι θα καταστρέψουν και τα υπόλοιπα εάν δεν γίνει αποδεκτή αμέσως η προσπάθεια ανακωχής. Περίλυπος ο Ταχίρ Πασάς ανέβηκε στη ναυαρχίδα των συμμαχικών Δυνάμεων και δέχτηκε τις εντολές των ναυάρχων, οπότε ο στόλος τους αποχώρησε. Ο αγγλικός και ο ρωσικός στόλος έπλευσαν στην Μάλτα, ενώ ο γαλλικός στην Τουλώνα για επισκευές. Το έργο τους είχε τελειώσει.
Ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος στην ναυμαχία αυτή είχε περίπου τέσσερις χιλιάδες νεκρούς και περισσότερους τραυματίες. Ο συμμαχικός στόλος είχε 195 νεκρούς (70 Άγγλοι, 66 Γάλλοι, 59 Ρώσοι) και 504 τραυματίες (180 Άγγλοι, 185 Γάλλοι, 139 Ρώσοι). Η Χριστιανοσύνη, μετά το αίσιο αποτέλεσμα της ναυμαχίας, ανέπνευσε και ο πολιτισμένος κόσμος χάρηκε.
Να δυο λόγια, για το πώς το άκουσαν, πώς το είδαν και τι είπαν οι Έλληνες, μετά τη θριαμβευτική νίκη του συμμαχικού στόλου στο Ναυαρίνο…
- Από τον Αλμυρό (9 Οκτωβρίου 1827) ο ανιψιός του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, Νικήτας Σταματελόπουλος, του έστειλε επιστολή, στην οποία μεταξύ των άλλων του γράφει:
«Σεβαστέ μου θείε προσκυνώ,
Δεν αμφιβάλλω ότι επληροφορήθητε την μάχην των φιλανθρώπων και φιλελλήνων κραταιών Δυνάμεων, μετά του ασπόνδου μας Ιμπραήμ, ήτις ηκολούθησεν εχθές το δειλινόν και μέχρι τούδε δεν έπαυσε και ελπίζομεν, ότι ο στόλος του εχθρού να επήρε τέλος, διο να χαίρετε, ότι σήμερον ανεστήθη η πολλού παθούσα φίλη μας Πατρίς Ελλάς και τα αφόρητα δεινά αυτής παύουν…».
- Ο Νικ. Σπηλιάδης από την Αίγινα (19 Οκτωβρίου 1827) έστειλε στον Θ. Κολοκοτρώνη επιστολή, στην οποία γράφει και τα εξής:
«Προς τον σεβαστό πατριώτην Θεόδ. Κολοκοτρώνην,
Χθες εψάλλομεν δοξολογίαν δια το καύσιμον των εχθρικών στόλων… Μανθάνομεν προς τούτοις, ότι ο Ιμπραήμ έλαβε διορίαν είκοσιν ημερών, δια να αναχωρήση από την πατρίδα μας, ώστε, τούτου δοθέντος, παύει πλέον ο πόλεμος εις την Πελοπόννησον, διότι και οι εντόπιοι Τούρκοι πρέπει να φύγουν παρατούντες όλα τα φρούρια».
- Χαρακτηριστική είναι η διαταγή που έστειλε για συντονισμό των ενεργειών ο Θεόδ. Κολοκοτρώνης, που γράφει μεταξύ των άλλων: «Αι σημαίαι μας απεδείχθη τρανότατα, ότι προστατεύονται από τον παντοδύναμον Σωτήρα των εθνών. Τουρκικός στόλος ήδη δεν υπάρχει. Οι αήττητοι στόλοι των φιλανθρώπων συμμάχων τον κατέκαυσαν. Ανάγκη να κινηθώμεν και ημείς, αναλόγως του εθνικού χαρακτήρος μας, δια να φανώμεν άξιοι, των δι’ ημάς μεγάλων σκέψεων των χριστιανών βασιλέων και της περιμενομένης τύχης…
Τη 24 Οκτωβρίου 1827 Βαλτισινίκος
Ο Γενικός αρχηγός των Πελοποννησιακών στρατευμάτων
Θ. Κολοκοτρώνης»
- Ο Θεόδ. Κολοκοτρώνης στις 27 Οκτωβρίου 1827 – Καρύταινα, απέστειλε ευχαριστήριο προς τους ναυάρχους των τριών Δυνάμεων. Μεταξύ άλλων γράφει: «Επληροφορήθημεν την αξιοθαύμαστον Ναυμαχίαν και πυρπόλησιν του τουρκοαιγυπτιακού στόλου ήτις ησφάλισε την ευτυχίαν της επί επταετίαν αγωνιζομένης πατρίδος μας… Οι Έλληνες άπαντες ευγνωμονούντες, ευχόμεθα εις τον ύψιστον Θεόν και υψώνομεν καθ’ εκάστην τας φωνάς μας προς τον ουρανόν, δια να διαφυλάττη τους ευεργέτες μας και να χαρίζη συνεχώς παρομοίους θριάμβους της Χριστιανοσύνης κατά του Μωαμεθανισμού και του πολιτισμού κατά της βαρβαρότητας…
Γενικό Στρατόπεδον
Ο ταπεινός δούλος Σας
Γενικός Αρχηγός
Θεόδ. Κολοκοτρώνης»
* * *
Ορθά ειπώθηκε ότι η ναυμαχία του Ναυαρίνου εσήμανε οριστικά το τέλος της Επανάστασης και την ανεξαρτησία της Ελλάδος. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις κάποια δικά τους συμφέροντα είχαν στο νου τους, αλλά αυτό δεν μειώνει την απόφασή τους. Η Ελλάδα οφείλει σεβασμό και ευγνωμοσύνη στους συντελεστές της νίκης του Ναυαρίνου.