Η Μεγάλη Πέμπτη…

Η Μεγάλη Παρασκευή είναι η ημέρα των Παθών και της Σταυρώσεως του Χριστού.
Ο Όρθρος της Μεγάλης Παρασκευής, που τελείται το Εσπέρας της Μεγάλης Πέμπτης, με τα αντίφωνα, τα καθίσματα, τις δώδεκα ευαγγελικές περικοπές και τη δραματική δομή των ύμνων μας βοηθεί να βυθισθούμε στο βαθύτερο μυστήριο των Παθών και του σταυρικού θανάτου του Λυτρωτού.
Δεσπόζον στοιχείο της βραδιάς η σταυρική θυσία του Χριστού, με την οποία ο Χριστός προσλαμβάνει τον θάνατο του ανθρώπου «απαθανατίζων το πρόσλημμα», σε μια μοναδική στο είδος της παραφορά αγάπης.
Μετά το δ’ αντίφωνο γίνεται η έξοδος του Σταυρού και η τοποθέτησή του στο κέντρο του ναού. Αυτό αποτελεί εξέλιξη της προσκυνήσεως τεμαχίων του Τιμίου Σταυρού, που γινόταν στα Ιεροσόλυμα και την Κων/λη.
Το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής ψέλνονται οι Βασιλικές ή Μεγάλες Ώρες, που συνήθως προηγούνται των Μεγάλων Δεσποτικών Εορτών. Οι Ώρες της Μεγάλης Παρασκευής αναφέρονται στα ιερά γεγονότα της Κ.Δ. από το Πραιτώριο μέχρι το Γολγοθά.
Τα βιβλικά και υμνολογικά κείμενα, η εναλλαγή των μουσικών ήχων και οι ευχές, υπογραμμίζουν τη θυσία του φρικτού Γολγοθά και την «τετελεσμένη» εκεί νίκη κατά του θανάτου, που έφερε την απολύτρωση του ανθρωπίνου γένους.
Μπροστά στη μοναδική θυσία του Γολγοθά, κάθε άλλη θυσία, έστω και «αναίμακτη», δεν έχει λόγο, γι’ αυτό και η Αγία Τράπεζα αυτή την ημέρα σιωπά. Δεν γίνεται ούτε τέλεια Θεία λειτουργία ούτε προηγιασμένη.
Γενικά στην υμνολογία του Εσπερινού της Μεγάλης Παρασκευής δεν αναφέρονται μόνον τα Πάθη, αλλά υποφώσκει και η Ανάσταση: «…δεσμείται ο λύων του Αδάμ της κατάρας… Πιλάτω παρίσταται, ω τρόμω παρίστανται Ουρανών αι Δυνάμεις! Ξύλω κατακρίνεται ο καθαιρέτης του Άδου».
Τα αναγνώσματα από την Παλαιά και Καινή Διαθήκη έχουν αμεσότατη σχέση με το εορτολογικό περιεχόμενο της ημέρας, που επίσης αισθητοποιείται με τη λιτανεία και την τοποθέτηση του Επιταφίου στο κέντρο του ναού.
Η ακολουθία της Μεγάλης Παρασκευής κλείνει με το περίφημο δοξαστικό «Σε τον αναβαλλόμενον το φως ώσπερ ιμάτιον», που είναι ένα από τα υπεροχότερα ποιητικά κείμενα της Εκκλησίας μας.

Το συναξάρι της ημέρας
Τη Αγία και Μεγάλη Παρασκευή τα άγια και σωτήρια και φρικτά Πάθη του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού επιτελούμεν· τους εμπτυσμούς, τα ραπίσματα, τα κολαφίσματα, τας ύβρεις, τους γέλωτας, την πορφυράν χλαίναν, τον κάλαμον, τον σπόγγον, το όξος, τους ήλους, την λόγχην· και προ πάντων τον σταυρόν και τον θάνατον, α δι’ ημάς εκών κατεδέξατο· έτι δε και την του ευγνώμονος ληστού, του συσταυρωθέντος αυτώ, σωτήριον εν τω σταυρώ ομολογίαν.
Στίχοι: Ζων ει Θεός συ, και νεκρωθείς εν ξύλω,
Ω νεκρέ, γυμνέ και Θεού ζώντος Λόγε.
Τη υπερφυεί και περί ημάς παναπείρω σου ευσπλαχνία, Χριστέ ο Θεός, ελέησον ημάς. Αμήν.

Αντιπροσωπευτικός ύμνος της ημέρας
Κείμενο
Σήμερον κρεμάται επί ξύλου ο εν ύδασι την γην κρεμάσας.
Στέφανον εξ ακανθών περιτίθεται ο των αγγέλων Βασιλεύς.
Ψευδή πορφύραν περιβάλλεται ο περιβάλλων τον ουρανόν εν νεφέλαις.
Ράπισμα κατεδέξατο ο εν Ιορδάνη ελευθερώσας τον Αδάμ.
Ήλοις προσηλώθη ο Νυμφίος της Εκκλησίας. Λόγχη εκεντήθη
ο Υιός της Παρθένου. Προσκυνούμεν σου τα Πάθη, Χριστέ.
Δείξον ημίν και την ένδοξόν σου ανάστασιν.

Μετάφραση
Σήμερα κρεμιέται πάνω σε ξύλο Αυτός που στήριξε τη γη
πάνω στα νερά. Ακάνθινο στεφάνι φοράει ο βασιλιάς
των αγγέλων. Ψεύτικη πορφύρα ντύνεται Αυτός που ντύνει
τον ουρανό με τα νέφη. Χειροδικία δέχτηκε Αυτός που
στον Ιορδάνη ελευθέρωσε τον Αδάμ (την ανθρωπότητα).
Με καρφιά καρφώθηκε (στο ξύλο) ο Νυμφίος της Εκκλησίας.
Με λόγχη τρυπήθηκε στην πλευρά ο γιος της Παρθένου.
Προσκυνούμε τα Πάθη Σου, Χριστέ. Δείξε μας και την ένδοξη ανάστασή Σου.