Προσφορά στην Παμβώτιδα η ελπίδα!

Από τους αρχαιοτάτους χρόνους είναι γνωστό, ότι το νερό δεν καθαρίζει μόνο το σώμα αλλά και το πνεύμα και την ψυχή. Η συσσώρρευση ενέργειας είναι προϊόν της φύσης και των νερών.  Και η λίμνη των Ιωαννίνων διέθετε κάποτε τις ίδιες ιδιότητες.
Η φυσική λειτουργία του τροφικού κύκλου της Παμβώτιδας ήτανε εγγύηση της αρμονίας και της υγείας για το λεκανοπέδιο. Τώρα όμως;
1. Με τον άνθρωπο η ιστορία της άλλαξε. Το μορφολογικό της ανάγλυφο αλλοιώθηκε. Ο μηχανισμός πηγών του Μιτσικελιού και των χωνευτρών της Καστρίτσας έπαψε να λειτουργεί. Τα φίλτρα καθαρισμού αχρηστεύτηκαν και οι βιότοποι γίνανε αναχώματα και γήπεδα ποδοσφαίρου στην Ανατολή.
«Στέρεψε των ψαριών το βιός κι ο πλούτος του Μαγιού στους βάλτους .
Χωράφι άσπαρτο η λίμνη! Μηδέ αλέτρι κι όργωμα, μηδέ σοδιά!» ( VasAs )
2. Την θέση τους πήραν Λαγκάτσες, υδατοφράχτες, φορτία φωσφόρου καί αζωτούχων ενώσεων. Η εξαφάνιση του οξυγόνου στο εσωτερικό των νερών ανέτρεψε τις ισορροπίες, επιτάχυνε την συσώρρευση της οργανικής λάσπης καί την δημιουργία τοξικών αερίων όπως αμμώνιο, υδρόθειο και μεθάνιο στα νερά. Νερά και ατμόσφαιρα μολύνονται. Η λίμνη πρασίνισε και η μυρωδιά του κλούβιου αυγού,  παραλύει σταδιακά την επιθυμία των επισκέψεων στην πόλη και στο νησί. Οι πανηγυρισμοί για κάποιες αναλαμπές πληρότητας των ξενοδοχείων στις διακοπές και στις  γιορτές είναι  ευδαιμονία, σε μια δύσκολη τουριστική πορεία με μειωμένους αυξητικούς ρυθμούς .
3. Η απελευθέρωση φωσφόρου και από την ιζηματική παγίδα, ενισχύει τις αυξημένες συγκεντρώσεις αμμωνίας σκοτώνοντας την ζωή. Η φυσική αναπαραγωγή ψαριών όπως το χέλι, το γλίνι, το μαρίτσι, τα κυπρίνια και οι καραβίδες χάθηκε. Προγράμματα εμπλουτισμού με είδη ξένα προς το οικοσύστημα απέτυχαν. Ο αριθμός των ειδών μειώθηκε και όσα είδη έμειναν γιγάντωσαν. Είναι χαρακτηριστικό της ευτροφίας.
4. Η τροφοδοσία νερών στην λίμνη, με την βοήθεια αντλιών στο ανάχωμα της Αμφιθέας, η χρήση μεταλλικών αγωγών τροφοδοσίας  στο Ντουραχάν και  η προσπάθεια προώθησης των μολυσμένων λιμνικών υδάτων στο εσωτερικό του Μιτσικελιού, μαρτυρούν την έλλειψη εξειδίκευσης.
Ο ρόλος της  εξισορροπητικής λειτουργίας εσταβελλών και καρστικών δεξαμενών του Μιτσικελιού, στην διακίνηση ομογενών υδάτων παρεξηγήθηκε και έγινε μέθοδος απόκρυψης και προώθησης μολυσμένων υδάτων από την λίμνη προς τις δεξαμενές, με κίνδυνο τη μόλυνση των αποθεμάτων του Μιτσικελιού.
5. Η  απομυθοποίηση του αμφίδρομου ρόλλου των εσταβελλών γίνεται με τον παραλληλισμό της λειτουργίας των πηγών της Ντραμπάτοβας καί της Αμφιθέας που ξεπηδούν στο ίδιο ύψος. Με τον τεχνικό καθορισμό της στάθμης των νερών στη λίμνη, η πηγή της Ντραμπάτοβας πλημύρρισε από τα μολυσμένα  νερά. Η πηγή της Αμφιθέας με την ποσότητα των καθαρών νερών να αναβλύζει απροβλημάτιστα αχρηστεύθηκε, με  την προώθηση των νερών στο κανάλι αποβλήτων της Λαψίστας, παρακάπτοντας τη λίμνη με το ανάχωμα.
Η εγκληματική αχρήστευση των πηγών με τα οξυγονωμένα νερά του Μιτσικελιού αποδεικνύει την άγνοια του  ανθρώπου για την επικινδυνότητα που κρύβεται στη μειωμένη επαφή του με την φύση και το νερό, αλλά και την αδιαφορία της κοινωνίας για το μέλλον της Παμβώτιδας και της πόλης.
Επικίνδυνες για την ορεινή παρθενικότητα είναι και  οι σκέψεις που θέλουν τον εμπλουτισμό της λίμνης με ποτάμια νερά ορεινών  οικοσυστημάτων. Η εμπειρία ευρωπαϊκών λιμνών διδάσκει , ότι ακόμη και λίμνες που τροφοδοτούνται από μεγάλους και μικρότερους ποταμούς δεν μπορέσανε να αποφύγουνε το φαινόμενο του ευτροφισμού.
Το πρόβλημα της δικής μας λίμνης δεν είναι πρόβλημα μειωμένων ποσοτήτων καθαρών νερών ή απόπλυσης της λεκάνης της. Είναι πρόβλημα εισροών, τροφογεννητικής και τροφολυτικής ανισορροπίας στα νερά, αλλά κυρίως έλλειψης εξειδικευμένης συνταγής επαναφοράς του οικοσυστήματος στην κατάσταση της υγείας.
6. Η απουσία συγκεκριμένου σχεδίου θεραπείας γιά την λίμνη, γίνεται εμφανής στην διαφορετικότητα των θέσεων και στις απλές ερμηνείες πολύπλοκων υδροχημικών συμπλέξεων πού ανακοινώνονται η γράφονται κατά καιρούς. Ακόμη και οι ερμηνείες για την εμφάνιση του αφρίσματος και της κακοσμίας των νερών της λίμνης τον Φεβρουάριο, τον Μάρτιο και τον Απρίλιο του 2016 δείχνουν βερμπαλιστική παράθεση και αδυναμία συγκεκριμενοποιημένης διάγνωσης, που θα μπορούσε να βοηθήσει στην διαφώτιση των αιτίων. Αλλά και το γενικό ενδιαφέρον για την λίμνη εντοπίζεται σε υποθετικές αναφορές επεμβάσεων, συσκέψεις και μηρυκασμούς παλαιοτέρων συζητήσεων. Καμία νέα πρόταση και κανένα βήμα που να δημιουργεί ελπίδα για λύση του προβλήματος.
Πολλές οι ερμηνείες των αιτίων και οι προτάσεις. Πότε η τοξικότητα των κυανοβακτηρίων και τα λύματα της πόλης και πότε οι ιδιαίτερες καιρικές συνθήκες και οι ανακατατάξεις, πότε τ’αναχώματα καί η ανάγκη απομάκρυνσής τους, και πότε η επαναφορά τους ως θεμέλιο επιμήκυνσης του ποδηλατοδρόμου, πότε ο τονισμός της σοφίας της φύσης και πότε τα Master Plan και οι λίμνες καθίζησης. Μιας τεχνολογίας του 1950 εμπειρικά αναποτελεσματικής που εντείνει το πρόβλημα. Η πραγματικότητα του ανατομικού διαχωρισμού της Παμβώτιδας από την Λαψίστα, όξυνε τις ενδολιμνικές υπερτροφικές συνέπειες των νερών και ευνόησε την επέκταση τους στο σύνολο των οικοσυστημάτων του λεκανοπεδίου μολύνοντας τα νερά και την ατμόσφαιρα τους. Μόνον όποιος δεν μπορεί να γνωρίζει την υδροχημική πολυπλοκότητα, ή δεν θέλει να γνωρίζει το μέγεθος της πραγματικότητας δεν θα καταλάβει ποτέ την σοβαρότητα του προβλήματος της Παμβώτιδας. Ο χρόνος περνάει, το πρόβλημα θεριώνει και γίνεται κάθε μέρα οξύτερο, άλυτο και επικίνδυνο.
Η αποφυγή περαιτέρω πειραμάτων και η εφαρμογή εξειδικευμένης και δοκιμασμένης τεχνολογίας γίνεται υπαρξιακή ανάγκη για την Παμβώτιδα. Η Λαψίστα χάθηκε. Και χάθηκε από την ίδια αρρώστια που κινδυνεύει να χαθεί και η Παμβώτιδα. Από τον προστατευτισμό του δόγματος της εσωστρεφικής πολυγνωσίας και την πολυτέλεια του ατελείωτου χρόνου.
Η ιστορική ανασκόπηση της υδρολογικής εξέλιξης και οι κατά καιρούς εμφανίσεις  στην λίμνη, όπως πρασίνισμα των νερών, δυσοσμία , συγκέντρωση και σχηματισμός στρωματώσεων κυανοβακτηρίων, άνθιση των νερών, έλλειψη οξυγόνου, νεκρά ψάρια, εξαφάνιση της ζωής, παραγωγή τοξικών αερίων στον βυθό με μόλυνση των νερών και της ατμόσφαιρας, αφροί στην επιφάνεια, μείωση των επισκέψεων στο νησί και την πόλη είναι δείκτες  της επικίνδυνης εξέλιξης στην Παμβώτιδα. Οι παραπάνω φωτογραφίες αίναι αρκετά ζωντανές για να πάρει κανείς μια εικόνα για την τραγική κατάσταση της Παμβώτιδας και να αγωνιστεί για την αλλαγή της .
7.  Σημαντικό στοιχείο για την αποκατάσταση της ισορροπίας της είναι και παραμένει η λεπτομερής ερμηνεία των υδροφυσιοχημικών μηχανισμών της λίμνης και των αιτίων που εξακολουθούν να μπλοκάρουν την θεραπεία της ως και η επιλογή συνταγής που να εγγυάται την αναγέννηση της Παμβώτιδας.  Κάλυψη αποτυχιών και  ωραιοποίηση  αρνητικών εξελίξεων είναι αδυναμίες που αποπροσανατολίζουν από την αποτελεσματική διάγνωση των αιτίων. Η διάγνωση δεν είναι Δωδωναίος χρησμός.
Είναι έρευνα, γνώση, εμπειρική εφαρμογή  και οδηγός συγκεκριμένης θεραπευτικής αγωγής για την λίμνη.
8. Και βεβαίως υπάρχουν και αποτελεσματικές συνταγές, αλλά εφαρμόζονται  εκεί  όπου το όραμα για τον τόπο στέκει πάνω από σκοπιμότητες και εγωκεντρικές επιλογές. Η θεραπευτική αξία των νερών της Παμβώτιδας, που δεν γνώρισαν ποτέ οι νέοι και η αξιοποίηση της  δυναμικής τους είναι το ζωντανό κύτταρο που χρειάζονται τα Γιάννενα για μια οικονομία ιδιαιτεροτήτων.
Η σύσκεψη  «Συνένωση  δυνάμεων για την σωτηρία της λίμνης» στις 31 Μαϊου 2016 στην Περιφέρεια με την παρουσία του Περιφερειάρχη και του Δημάρχου Ιωαννίνων είναι κίνηση που χαιρετίστηκε με τονισμένη αισιοδοξία όχι μόνον απο τα Γιάννενα, αλλά και από  κάθε Έλληνα του εξωτερικού που είναι δεμένος με τον τόπο που γεννήθηκε. Είθε  το δέντρο της ελπίδας που φυτεύτηκε ετούτη την ημέρα καρπούς μεγάλους  να καρπίσει, για το καλό της γιαννιώτικης κοινωνίας και την αναγνώριση από την κοινωνία του ευεργετικού αγώνα των υπευθύνων!

* Ο κ. Βασίλης Ασωνίτης, Ηπειρωτικής καταγωγής, είναι οικονομολόγος με σπουδές ως υπότροφος στη Γερμανία