Η Παμβώτιδα μοιάζει με «Λερναία Ύδρα»!

Ο τουρισμός των λιμνών είναι κυρίαρχος κλάδος της οικονομίας με πολυσχιδή επιρροή στον περίγυρό του. Γαστρονομία, ξενοδοχεία, υπηρεσίες και πολιτισμός, ασκήσεις στο νερό και δίπλα στο νερό, δραστηριότητες και περιποίηση της υγείας στα βιοπάρκα της ζώνης των ακτών, καθορίζουν την αναπτυξιακή πορεία της τοπικής οικονομίας.
Η παρουσίαση εμπειριών από την τουριστική ανάπτυξη άλλων ευρωπαϊκών χωρών με κύριο αναπτυξιακό άξονα τη λίμνη είναι ίσως ο καλύτερος δρόμος για την αφομοίωση του αρχικού σκεπτικού, που θα μπορούσε ενδεχόμενα να φανεί και σε μας χρήσιμο. Σημασία δεν έχει το μέγεθος ή το όνομα μιας λίμνης, όσο η θέληση για την εξυγίαση ενός άρρωστου οικοσυστήματος και ο ρόλος που διαδραματίζει μία υγιής λίμνη για την υγεία μιας κοινωνίας και την τοπική οικονομία.
Εδώ περιγράφεται ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας λίμνης της Γερμανίας με ίδια προβλήματα σαν την δική μας Παμβώτιδα. Είναι μία από τις μεσαίες σε μέγεθος λίμνες. Μικρότερη από την δική μας σε έκταση, μεγαλύτερη όμως σε βάθος και όγκο νερού, γεγονός που μαρτυρά και την δυσκολία του εγχειρήματος.
Το καθαρό τουριστικό εισόδημα που πρέκυψε για την περιοχή μετά την αφαίρεση του ΦΠΑ και τις αγορές από τρίτους για το 2013 ανήλθε στα 212 εκατ. ευρώ περίπου. Αυτό ήταν το αποτέλεσμα της πρωτογενούς τουριστικής δραστηριότητος στην λίμνη για δύο μόνο πολλαπλασιαστικές βαθμίδες. Στον τομέα της απασχόλησης δημιουργηθήκανε 6.310 νέες θέσεις εργασίας στην περιοχή.
Η ευτροφική δική μας Παμβώτιδα έχει επιφάνεια  23  τετραγωνικά χιλιόμετρα, βάθος 3 έως 11 μέτρα, περίμετρο 33 χιλιόμετρα και όγκο νερού  90 εκατ.  κυβικά μέτρα, που σημαίνει μεγαλύτερη ευκολία στο ξεπέρασμα του προβλήματός της.
Η λίμνη του παραδείγματος ήταν επίσης ευτροφική μέχρι το 1965, με άσχημη  ποιότητα νερών. Χάρις στις υπεύθυνες προσπάθειες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης που γνώριζε ότι αυτό που κάνει μιά λίμνη δεν είναι μόνο το νερό, η εξυγίανση προωθήθηκε. Οι εργασίες κρατήσανε περίπου οκτώ χρόνια. Με μοντέλο την αρχιτεκτονική του πρωτοτύπου της  φύσης, η λίμνη ξαναβρήκε τον ρυθμό της. Έγινε ολιγοτροφική και είναι μία από τις καθαρότερες λίμνες της Γερμανίας.
Αναπτύχθηκε σήμερα σε ουσιαστική και δημοφιλή περιοχή διακοπών και ημερήσιων εκδρομών. Χειμώνα και καλοκαίρι πολλοί επισκέπτες περνούν τα Σαββατοκύριακα ή τις διακοπές τους στα ξενοδοχεία της περιοχής, γεύονται τις υπέροχες ψαρολιχουδιές της λίμνης, πίνουν το λευκό κρασί της περιοχής, κωπηλατούν στα καθαρά νερά της και χαλαρώνουν κάνοντας βόλτα ή ποδηλατάδα στις καταπράσινες ακτές της.
Άστοχα πλάνα, πολλές συζητήσεις και πολυτέλεια χρόνου, βοηθήσανε στον δικό μας τόπο, την δική μας λίμνη να γίνει… θηρίο που τρώει το ένα οικοσύστημα μετά το άλλο. Πρώτα τη λίμνη, μετά το Νησί. Τώρα έφτασε και στον Μώλο, στα πόδια της πόλης, με την μορφή των ρυπογόνων αφρών και την έντονη δυσοσμία. Κι ο Γιαννιώτης δεν μπορεί πλέον να δει. Κι είναι φυσικό. Κάποτε η δυσοσμία ήταν φαινόμενο εποχιακό, σήμερα είναι καθημερινό, έγινε μέρος της ζωής του, δεν τον φοβίζει. Ο επισκέπτης όμως βλέπει, μυρίζει, απογοητεύεται και διηγείται. Κι εδώ είναι ο μεγάλος κίνδυνος για τον τόπο! Η αρνητική διαφήμιση!
Γιατί όμως φτάσαμε ως εδώ; Σημαντικό δεν είναι το γιατί στην προκειμένη περίπτωση. Πάντα υπάρχει ένα γιατί και κάποιος ή κάποιοι που φέρουν την ευθύνη. Σημαντική είναι η ανάλυση των υδρογεωλογικών αλλοιώσεων που δημιουργήθηκαν στο οικοσύστημα, η σημερινή του εξέλιξη και η ανάγκη ανάληψης αγώνα για την σωτηρία του. Το γεγονός της μη επανάληψης μιας παρόμοιας και οδυνηρής εμπειρίας είναι θέμα που θα πρέπει να απασχολήσει σοβαρά τους αρμόδιους φορείς.
Όπως καθε λίμνη έτσι και η δική μας Παμβώτιδα έχει ένα… τέρας που φώλιαζε μέσα της  ακίνδυνο, ώσπου ξύπνησε και θέριεψε. Αιτία οι ανθρώπινες παρεμβάσεις.
1. Με την κατασκευή των αναχωμάτων στην Αμφιθέα, στο Ντουραχάν, στην Ανατολή, στην Κατσικά και τα κρηπιδώματα, διαπράχτηκε ένα έγκλημα ελλειπτικής γνώσης που κατέστρεψε τα πάντα. Η λίμνη πληγώθηκε στο πιο ευαίσθητο σημείο της, στην καρδιά της. Ο μηχανισμός των πηγών και οι καταβόθρες της Καστρίτσας, οι αρτηρίες και οι φλέβες του συστήματος, κλονίστηκαν και τα νερά των καναλιών, οι αποπλύσεις των χωραφιών και τα απόβλητα πήραν τη θέση τους.
 2. Η ζώνη των ακτών με τα καλάμια και τα υδρόβια φυτά, τις ρηχές υγρολιβαδικές εκτάσεις και ο μηχανισμός καθαρισμού των νερών,  οι πνεύμονες δηλαδή και τα νεφρά του οικοσυστήματος, καταστράφηκανε. Οι  βάλτοι, οι περιοχές του γόνου, της επώασης και της τροφής των οργανισμών, γίναν οικόπεδα και γήπεδα. Πού και πώς θα μπορούσε να στεργιώσει η ζωή;
3. Αλλά και στο κύριο σώμα των νερών, το φυτοπλαγκτόν παρουσιάζει επικίνδυνες εξάρσεις. Ο τροφικός κύκλος αλλοιώθηκε, τροφογέννηση και τροφόλυση δεν ισορροπούν, η τοξική λάσπη στο βυθό μειώνει την αναπνοή της. Αμμώνιο, μεθάνιο και υδρόθειο μολύνουν νερά και ατμόσφαιρα. Έλλειψη του οξυγόνου και αύξηση της αμμωνίας εξαφάνισαν τη ζωή. Ψάρια νεκρά, ρυπογόνοι αφροί και ένταση της δυσοσμίας γίναν μόνιμοι επισκέπτες στα νερά.
Πριν από χρόνια σε συνέντευξη δημοτικού συμβούλου στον «Η.Α.» ειπώθηκε η φράση: «χωρίς λίμνη δεν επιβιώνει η πόλη». Η εκτίμηση είναι σωστή. Το πρόβλημα «Παμβώτιδα» είναι αρκετά σοβαρό. Η σοβαρότητά του δεν επιτρέπει άλλους ερασιτεχνισμούς και καταστροφικές περιοριστικές επεμβάσεις στις ακτές του. Αφήστε την λίμνη να διαμορφώσει τις ακτές της. Είναι ουτοπία να πιστεύουμε ότι ο άνθρωπος θα μπορούσε να γίνει καλύτερος αρχιτέκτονας από τον δάσκαλό του, όταν η σοφία πηγάζει από την φύση!
Το SOS που εκπέμπεται σήμερα από τη λίμνη είναι κάλεσμα συνειδησιακό προς όλους μας. Στις δύσκολες αυτές στιγμές θα πρέπει να δείξουμε ότι η Παμβώτιδα δεν είναι μόνη της.
Και λύσεις υπάρχουν και δυνατότητες υπάρχουν  και  όλοι μαζί μπορούμε, αρκεί να συνειδητοποιήσουμε εμείς την αξία της λίμνης για την πόλη και τον κόσμο της, να δούμε το πρόβλημά της  και να αγωνιστούμε για τη σωτηρία της. Η Παμβώτιδα ήταν πάντα πλούσια σε παροχές προς τη γιαννιώτικη κοινωνία. Το έδειξε στα χρόνια του πολέμου, αλλά και μετά, μέχρι που μοίρα σκληρή την ζήλεψε.  Δεν είναι αχάριστη! Κι έχει πολλά ακόμη να μας δώσει!  Στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Βραζιλίας τα δικά μας παιδιά, οι κωπηλάτες μας, απέδειξαν πόσο σπουδαίο είναι να αγωνίζεται κανείς για κάτι μεγάλο και ωραίο.
Και δεν υπάρχει για μας τους Γιαννιώτες τίποτα πιο ωραίο από το να δημιουργήσουμε έναν δικό μας όμορφο κόσμο ευημερίας, γεμάτο υγεία και προκοπή. Ένα δικό μας όραμα για την λίμνη, τα Γιάννενα και την Ήπειρο. Παμβώτιδα και Γιάννενα έχουν την δυνατότητα να εξελιχθούν σ’ έναν έξοχο συνδυασμό υγείας και εναλλακτικών λιμνικών προσφορών, με στόχο τον επηρεασμό επιλεγμένων πλούσιων τουριστικών ομάδων της Ελλάδας και του εξωτερικού.
Ίσως την εξέλιξη του κόσμου να μην μπορούμε να την σταματήσουμε, μπορούμε  όμως τη δική μας λίμνη να την διαμορφώσουμε έτσι, που να γίνει ιδανικό κέντρο τουρισμού.

* Ο κ. Βασίλης Ασωνίτης, Ηπειρωτικής καταγωγής, είναι οικονομολόγος με σπουδές ως υπότροφος στη Γερμανία.