Η διαχείριση των λυμάτων σε μικρούς οικισμούς…

Για το σημαντικό ζήτημα της διαχείρισης των λυμάτων σε μικρούς οικισμούς γράφει στον «Π.Λ.» ο Δημήτρης Μακρής, Πολιτικός Μηχανικός Τ.Ε. ειδικευμένος σε θέματα Συγκοινωνιακών – Υδραυλικών Έργων Υποδομής, με αφορμή τις πολλές συζητήσεις που γίνονται τελευταία για το θέμα, όσον αφορά στα χωριά της Ηπείρου και ειδικά σε περιοχές του Νομού Ιωαννίνων όπως το Μέτσοβο, η Κόνιτσα και το Ζαγόρι.
***
Ένα θέμα που απασχολεί πολλούς συντοπίτες μας που έχουν κατοικίες στα χωριά του Νομού μας και γενικά της Ηπείρου, είναι τα αστικά λύματα. Όλοι γνωρίζουμε ότι ένα δεύτερο βήμα που απαιτείται για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της οικιστικής ανάπτυξης της Ηπείρου, ιδιαίτερα δε του ορεινού τμήματος και του ευαίσθητου οικοσυστήματος, είναι η διαχείριση των λυμάτων. Το πρώτο βήμα, στην παράκτια  περιοχή μας  έγινε και υλοποιείται από την Περιφέρεια, σε συνεργασία με τους αντίστοιχους Δήμους.
Τα αστικά λύματα είναι τα απόνερα από τη χρησιμοποίηση του νερού για τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες, σε κατοικίες, ξενοδοχεία, εστιατόρια, ιδρύματα, βιομηχανία  κ.λ.π.. και στις περιπτώσεις που αυτά δεν υφίστανται αποτελεσματική επεξεργασία και διάθεση, το περιεχόμενο ρυπαντικό φορτίο προκαλεί σημαντικά προβλήματα στους φυσικούς αποδέκτες.
Η διαχείριση των αστικών λυμάτων σε περιοχές όπου δεν υπάρχει αποχετευτικό δίκτυο αποκτά διαρκώς αυξανόμενη σημασία, λόγω των προβλημάτων ρύπανσης των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων.
Σε επίπεδο εθνικού σχεδιασμού επιχειρήθηκε η αναβάθμιση του ρόλου της Περιφέρειας, με τον «Καποδίστρια» και τον «Καλλικράτη». Παρατηρείται όμως σε επίπεδο αποκεντρωμένων  Δήμων ότι  η διαδικασία υλοποίησης έργων αποχέτευσης υστέρησε σε ευελιξία, ταχύτητα και αποτελεσματικότητα.
Η Περιφέρεια Ηπείρου και ειδικότερα ο Νομός Ιωαννίνων χαρακτηρίζεται από τον ιδιαίτερα μεγάλο αριθμό παραδοσιακών οικισμών, πολλοί από τους οποίους έχουν υποστεί ελάχιστη αλλοίωση. Οι παραδοσιακοί οικισμοί κάθε χρόνο συγκεντρώνουν αρκετούς  τουρίστες, Έλληνες  και ξένους.
Όμως, η τουριστική και η οικιστική ανάπτυξη που συντελέστηκε τα τελευταία χρόνια με γρήγορους ρυθμούς, σε όλους τους οικισμούς της περιοχής Ιωαννίνων, έχει ως συνέπεια να υποβαθμίζεται συστηματικά το περιβάλλον μας. Οι οικισμοί όφειλαν να έχουν ολοκληρώσει, την απαιτούμενη σε κάθε περίπτωση υποδομή συλλογής, επεξεργασίας και διάθεσης των αστικών τους λυμάτων.
«Επεξεργασία» λυμάτων - υγρών αποβλήτων, καλείται οποιαδήποτε τεχνική επεξεργασία, δια της οποίας επιτυγχάνεται η τροποποίηση των χαρακτηριστικών αυτών, προς τον σκοπό της εξαλείψεως ή της μειώσεως των εκ της διαθέσεώς των δυσμενών συνεπειών. Η αποκεντρωμένη διαχείριση των λυμάτων αποτελεί τμήμα της αειφόρου ανάπτυξης. Στα πλαίσιά της θα πρέπει να εξεταστεί και αξιολογηθεί τι είναι προτιμότερο να πραγματοποιηθεί.
Στο πλαίσιο υποβοήθησης των αρμόδιων φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης, η Ειδική Γραμματεία Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, ολοκλήρωσε από το 2012 και έδωσε στη δημοσιότητα το «Κείμενο Κατευθυντήριων Γραμμών» με αντικείμενο τη διαχείριση των λυμάτων από μικρούς οικισμούς.
Στο πλαίσιο των αναφερόμενων στο «Κείμενο», επισημαίνεται ότι περιοχές - οικισμοί με πληθυσμό μικρότερο από 2.000 δεν υποχρεούνται κατά κανόνα στην κατασκευή δικτύου αποχέτευσης. Ωστόσο, η κατάλληλη επεξεργασία των λυμάτων είναι απαραίτητη για λόγους προστασίας των αποδεκτών και του υπόγειου υδροφορέα.
Σύμφωνα με το άρθρο 4, παρ. 1 της Κ.Υ.Α. 5673/400/1997 (...Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες η εγκατάσταση αυτών των δικτύων δεν δικαιολογείται, είτε λόγω του ότι δεν ωφελεί το περιβάλλον, είτε λόγω υπερβολικού κόστους, χρησιμοποιούνται μεμονωμένα συστήματα ή άλλα κατάλληλα συστήματα που επιτυγχάνουν το ίδιο επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος). Με το παραπάνω ισχύον καθεστώς, προκύπτει η αρχική διάκριση / διαχωρισμός των Σταθμών Επεξεργασίας Αστικών Λυμάτων, σε μεμονωμένα συστήματα επεξεργασίας αστικών λυμάτων χωρίς δίκτυο αποχέτευσης (ή Ιδιωτικό Σύστημα) και συστήματα επεξεργασίας αστικών λυμάτων μικρής κλίμακας, σε συνδυασμό με δίκτυο αποχέτευσης.
Ειδικά στις ορεινές περιοχές μας (Ζαγόρια, Πωγώνι, Κόνιτσα, Πράμαντα, Δωδώνη, Ζίτσα, Παρακάλαμος, Μέτσοβο), όπου δεν υπάρχει δυνατότητα διασύνδεσης με ένα πρωτεύον δίκτυο αποχέτευσης μίας πόλης ή κωμόπολης, ώστε τα λύματα απομακρυσμένων και μικρών οικισμών ή και οικιών να οδηγούνται σε μεγάλης κλίμακας κεντρικές εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων, η επεξεργασία και διάθεση των λυμάτων κρίνεται να γίνεται κυρίως με μικρής κλίμακας συστήματα που εξυπηρετούν μία μεμονωμένη κατοικία ή ένα συγκρότημα κατοικιών, ή εναλλακτικώς με συνδυασμό συστημάτων επεξεργασίας για την εξυπηρέτηση μικρών οικισμών.
Σε κάθε περίπτωση (με ή χωρίς δίκτυο αποχέτευσης), βασικό στοιχείο στο σχεδιασμό των έργων αποχέτευσης αποτελεί η επιλογή της κατάλληλης μεθόδου επεξεργασίας, καθώς το πρόβλημα της επιλογής μεθόδων επεξεργασίας, είναι στενά συνυφασμένο με τον τρόπο τελικής διάθεσης.
Κριτήριο επιλογής και ανάλυσης αυτού του θέματος είναι να ενημερωθούμε και να ευαισθητοποιηθούμε στο ζήτημα της διαχείρισης των λυμάτων και των προβλημάτων που δημιουργούνται από αυτά και να συνειδητοποιήσουμε τη σπουδαιότητά του.
Οι αποκεντρωμένοι Δήμοι μας  απαρτίζονται από  πρώην διάσπαρτες κοινότητες, γεγονός το οποίο μας οδηγεί να εξετάσουμε τη λύση της αποκεντρωμένης διαχείρισης των υγρών αποβλήτων, χωρίς όμως να αποκλείουμε και τη συγκεντρωτική διαχείριση που εφαρμόζεται μέχρι σήμερα με κεντρικά συστήματα.
Σύμφωνα με αρκετές μελέτες,  πολλές μικρές μονάδες κατασκευασμένες μέσα στα όρια ενός ή μιας ομάδας οικισμών μπορούν να εξυπηρετήσουν μια μεγαλύτερη γεωγραφικά περιοχή. Οι επιμέρους μικρές μονάδες είναι ικανές να πετυχαίνουν υψηλή ποιότητα επεξεργασμένων αποβλήτων, κατάλληλη για διάθεση και στον πιο δύσκολο αποδέκτη, όσο και την επαναχρησιμοποίηση των λυμάτων.
Η αποκεντρωμένη διαχείριση αστικών υγρών αποβλήτων αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι της διαχείρισης λυμάτων στη χώρα μας. Το μεγάλο πλεονέκτημα της αποκεντρωμένης διαχείρισης των υγρών αποβλήτων είναι ότι το νερό μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί με αρκετούς τρόπους. Η σωστή διαχείριση των υγρών αποβλήτων και των βρόχινων νερών, ως όργανα προστασίας των υδάτινων πόρων, αποτελούν κεντρικά στοιχεία μιας αειφόρου οικονομίας ύδατος. Στα πλαίσια της αειφόρου ανάπτυξης, θα πρέπει να εξεταστεί και αξιολογηθεί τι είναι προτιμότερο να πραγματοποιηθεί.
 Μια σωστή και ολοκληρωμένη πρόταση απαιτεί επιτόπιες επισκέψεις στους δήμους και στην περιοχή, συναντήσεις με τους αρμόδιους φορείς (και τους ιδιοκτήτες κατοικιών και επιχειρήσεων),  για την ακριβή συλλογή στοιχείων υποδομής, με καταγραφή της δυναμικότητάς τους και τη συγκέντρωση διαφόρων άλλων πληροφοριών για τη δημιουργία μιας ολοκληρωμένης εικόνας της εξεταζόμενης περιοχής.
Η επιλογή της κατάλληλης μεθόδου και τεχνολογίας για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων πρέπει να είναι απλή στη λειτουργία, σύμφωνη με τις προδιαγραφές που καθορίζονται για την διάθεση των λυμάτων, να είναι περιβαλλοντικά αποδεκτή, να απαιτεί μικρό χρόνο κατασκευής και να έχει χαμηλό κόστος κατασκευής, λειτουργίας και συντήρησης.
Το «Κείμενο Κατευθυντήριων Γραμμών» με αντικείμενο τη διαχείριση των λυμάτων από μικρούς οικισμούς ελπίζω να μελετηθεί κατάλληλα και να βοηθήσει τους αρμόδιους φορείς, στην εξαγωγή σαφών συμπερασμάτων και ειδικότερα στην επακριβή ιεράρχηση των εναλλακτικών δυνατοτήτων που προσφέρονται για τη διαχείριση των λυμάτων στους μικρούς οικισμούς,  με την διατύπωση συγκεκριμένων προτάσεων με την μορφή ενός απλουστευτικού οδηγού επιλογής ώστε η τελική επιλογή να παραμένει στη διακριτική ευχέρεια του εκάστοτε αρμόδιου φορέα και ιδιώτη.
(Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, «Κείμενο Κατευθυντήριων Γραμμών» με αντικείμενο τη διαχείριση των λυμάτων από μικρούς οικισμούς)
http://www.ypeka.gr/LinkClick.aspx?fileticket=0yUWZWCWi3s%3d&tabid=251&language=el-GR

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΑΚΡΗΣ