Οι εμπειρογνώμονες…

Σύμφωνα με τον  ιστορικό των ιδεών Ν. Bobbio,  ο ορισμός του διανοούμενου ταλαντεύεται μεταξύ  εκείνου του σοφού (κατά τον Πλάτωνα: που πρέπει να μπει στην πολιτική για να αναλάβει την εξουσία) και  του συμβούλου του ηγεμόνα.  Η πρώτη εκδοχή καταργεί κάθε διαφορά ανάμεσα στο διανοούμενο και την εξουσία, ενώ η δεύτερη αποδίδει στο διανοούμενο ένα υποτακτικό ρόλο. Υπάρχει και μια τρίτη εκδοχή: ο διανοούμενος ως κριτικός της εξουσίας. Μια κριτική που βρίσκει τη θέση της ανάμεσα στον τομέα της παραγωγής και τον τομέα της απόφασης (το δημόσιο χώρο).
Η άποψη που θέλει το διανοούμενο σύμβουλο του ηγεμόνα, απολαμβάνει μεγάλη εκτίμηση στις μέρες μας. Σήμερα  τον ονομάζουν «εμπειρογνώμονα», έναν ειδικό που θέτει τις γνώσεις του στην υπηρεσία των κυβερνώντων.
Ο εμπειρογνώμονας δεν στρατεύεται σε αξίες, χρησιμοποιεί τις δεξιότητές του για να προσφέρει βοήθεια στην υφιστάμενη εξουσία, χωρίς να παύει να παίζει ρόλο στον ιδεολογικό τομέα. Η εμπειρογνωμοσύνη αποτελεί ένα αποτελεσματικό μέσο για την εξόντωση της κριτικής σκέψης. Η διακηρυσσόμενη ουδετερότητα αποσκοπεί στην πραγματικότητα να εξουδετερώσει τον κριτικό στοχασμό.
Ο εμπειρογνώμονας είναι τεχνικός σύμβουλος  των δομών εξουσίας: εξηγεί πώς κινούνται οι ανταγωνιστικές δυνάμεις και τι πιθανότητες έχουν οι διάφοροι υποψήφιοι  να ανέβουν στην εξουσία μέσα στο πλαίσιο των θεσμών.
Ο εμπειρογνώμονας βρίσκεται στην υπηρεσία εκείνων που αποφασίζουν.
Τι συμβαίνει στην οικονομική κρίση;
Η μεγάλη πλειοψηφία των οικονομολόγων που καλούνται να μας την εξηγήσουν ανήκουν σε ιδρύματα που χρηματοδοτούνται από τους τραπεζίτες και τους χρηματιστηριακούς θεσμούς που την έχουν προκαλέσει.
Το επόμενο σκηνικό…
Εμφανίζονται στα ΜΜΕ, με το βάρος των επιστημονικών τίτλων τους, χωρίς μνεία για τις σχέσεις με τα κέντρα αποφάσεων, ως αθώες περιστερές…
Ειδικός – εμπειρογνώμονας- στον κόσμο της οικονομίας και του χρηματιστηριακού κεφαλαίου-  συμβουλεύει τα κόμματα και τις κυβερνήσεις, παρεμβαίνει στα ΜΜΕ για να αναλύσει την οικονομική κρίση… που δεν είχε δει να έρχεται!
Οι εμπειρογνώμονες και οι δεξαμενές σκέψης (Thinktanks) αναλαμβάνουν να εξουδετερώσουν την κριτική σκέψη και να επεξεργαστούν στρατηγικές εξουσίας.
Η ουσία της κριτικής στην εξουσία έχει απολεστεί και η κριτική σκέψη πρέπει να μάθει να κολυμπά ενάντια στο ρεύμα.
Όπως είναι προφανές, και οι δομές εξουσίας στη χώρα μας αξιοποιούν πραγματογνώμονες και διανοούμενους των ΜΜΕ. Η προσφορά τους θα ήταν σημαντική αν είχε στόχο την αλήθεια, τη λειτουργία των θεσμών και την επεξεργασία, και όχι τη διαμόρφωση, της κοινής γνώμης.
Κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει…
Ο κυρίαρχος ρόλος τους δεν είναι να βρουν τρόπους να υλοποιηθούν οι διακηρυγμένες αξίες που έφεραν ένα κόμμα στην εξουσία, αλλά να βρουν αξίες που να δικαιολογούν τις πράξεις της ηγεσίας τους.
Συνήθως οι διανοούμενοι-σύμβουλοι της εξουσίας, εκτός των τηλεοπτικών πριμαντόνων, είναι αόρατοι. Μήπως αν εκτεθούν στο φως η επίδρασή του θα έχει κάποια θεραπευτική αξία; Μήπως τα βλέμματα των συμπολιτών τους θα ξυπνήσουν συνειδησιακές ευαισθησίες των ίδιων, αλλά και των εργοδοτών τους; Η συνείδηση είναι η εγγυήτρια όλων όσων θεωρούμε ανθρώπινα και πολύτιμα.
Ίσως, αν οι  κυβερνώντες ενδιαφέρονται για την ουσιαστική λειτουργία της δημοκρατίας ή οι πολίτες τούς το υπενθυμίζουν…

✴✴✴
* Ο Καθηγητής κ. Χρήστος Β. Μασσαλάς είναι πρώην Πρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. E-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.