Το Ολοκαύτωμα της Μουσιωτίτσας…

Η 25η Ιουλίου είναι μια μέρα πένθους για τη Μουσιωτίτσα. Την  ημέρα αυτή, το 1943, η γερμανική θηριωδία αποδεκάτισε το χωριό, με 152  θύματα, άνδρες και γυναικόπαιδα, πολλοί από τους οποίους υπέστησαν φρικτά βασανιστήρια. Ήταν ημέρα Κυριακή τη μαύρη αυτή χρονιά. Ημέρα που δεν την ξέχασε κανένας, όχι μόνο από όσους επέζησαν απ’ τη συμφορά εκείνη, αλλά και οι νεότεροι δεν ξέχασαν και δεν θέλουν να ξεχάσουν. Για το λόγο αυτό πραγματοποιούν κάθε χρόνο σεμνές τελετές τιμής και μνήμης των νεκρών τους.
Τη χρονιά εκείνη δυσοίωνα έφταναν τα νέα στο χωριό αυτό, αλλά και στα γύρω χωριά, κατά τα οποία Γερμανοί του Στρατηγού Λάντς ξεκίνησαν από τα Γιάννενα, πέρασαν από τα χωριά της Δωδώνης και πλησίασαν στο γειτονικό χωριό, τη Ζώριστα, που τη βρήκαν έρημη από κατοίκους, γιατί πρόλαβαν και κρύφτηκαν τριγύρω. Σειρά όπως είχαν πληροφορηθεί είχε το χωριό τους. ΄Ετσι οι κάτοικοι του  συνοικισμού  Μαχαλά  απομακρύνθηκαν προς τη θέση Σπιθάρι.
Στις 24 Ιουλίου όμως μια φάλαγγα από 50 γερμανικά αυτοκίνητα ξεκίνησε από τα Γιάννενα και  στάθηκε στο χάνι Τερόβου. Την επομένη Κυριακή, 25 Ιουλίου,  στις 9 το πρωί άρχισε  μια γενική επίθεση στο χωριό από τέσσερα σημεία  γύρω του, ώστε να μη μπορεί να ξεφύγει κανένας. Στη φονική αυτή εκστρατεία τον κύριο ρόλο έπαιξε το τμήμα που διοικούσε ο  αρχιδήμιος Γιόζεφ  Ζάλμιγκερ, που ήταν το εκτελεστικό  απόσπασμα των Γερμανών. Το τμήμα αυτό -όπως το έχει καταγράψει η καλή συνάδελφος κ. Γεωργία Αναγνώστου στο 100σέλιδο αξιόλογο πόνημά της με τον τίτλο «Η προσφορά της Μαρτυρικής Μουσιωτίτσας, αφού κατέκαψε αδιάκριτα ανθρώπους και σπίτια στο Μαχαλά και άφησε πίσω του μόνο  στάχτη, συνέχισε  προς το Σπιθάρι, όπου είχαν ανεβεί για ασφάλεια πολλοί χωριανοί.  ΄Οσους  βρήκαν στο δρόμο τους τους σφαγίασαν ή τους εφόνευσαν αδιακρίτως φύλου, ηλικίας κατά τον χειρότερο τρόπο.
Τους πολλούς στο Σπιθάρι τους έβαλαν στη  γραμμή τον έναν δίπλα στον άλλο, 78 άτομα, διάλεξαν 15 γερούς άνδρες για να τους φορτώσουν τα πυρομαχικά τους και τους άλλους, γυναίκες με τα παιδιά στην αγκαλιά, μωρά που δεν είχαν χρονίσει, γέρους και γριές με ρυτίδες και γυρτές ράχες από κούραση και δύο νιόπαντρες γυναίκες, τους ξέκαναν  πολυβολώντας στην κοιλιά. Κάποιοι γλύτωσαν πέφτοντας κάτω από τα σώματα των σκοτωμένων τους. Ένας από αυτούς που γλύτωσε ήταν ένα παιδί 6 χρονών, ο Γιάννης Γκόγκας, που σώθηκε γιατί η μάνα του στη  απόγνωσή της τον έκρυψε κάτω από το  συγκούνι της. Τον βρήκαν την  άλλη μέρα κάτω από τη νεκρή μανούλα του!
Η βαρβαρότητα των ναζί που τελούσαν κάτω από τις διαταγές του Ζάλμιγκερ δεν περιγράφεται. Στη Μουσιωτίτσα έδειξαν στους άμαχους κατοίκους της την απύθμενη σκληράδα της ψυχής τους με κάθε τρόπο. Θα αναφέρουμε ακόμα μια περίπτωση που δεν περιγράφεται. Στη Μουσιωτίτσα σε ένα σπίτι βρήκαν και την Ελένη Γ. ΄Ικκου, σύζυγο του δασκάλου γειτονικού χωριού, που είχε πάει σε φιλική οικογένεια για λίγο γάλα για τραχανά. Την συνέλαβαν, την έδεσαν σφιχτά και της έβαλαν στο στόμα αναμμένο ξύλο και την άφησαν μέχρι να πεθάνει. Τελικά, η Μουσιωτίτσα έχασε συνολικά 152  χωριανούς, όχι μόνο αυτούς που βρήκαν στα σπίτια τους και τους εκτέλεσαν, αλλά  και άλλους που πήραν αιχμαλώτους για να τους μεταφέρουν πυρομαχικά και τους εκτέλεσαν στο Κουκλέσι και στη Βούλιστα.
Η 26η Ιουλίου είναι  ημέρα που το χωριό έχει το πανηγύρι του. Τη μέρα  αυτή όμως όλοι στρέφουν ευλαβικά τη μνήμη τους στα 152 θύματα του ολοκαυτώματος από τους βάρβαρους ναζιστές του Χίτλερ. ΄Ετσι και τη χρονιά αυτή ο Δήμος Δωδώνης και η κοινότητα Μουσιωτίτσας με τους πολιτιστικούς της συλλόγους δεν παραλείπουν, όπως κάθε χρόνο, να στρέψουν ευλαβικά τη μνήμη τους στους 152 αδικοσκοτωμένους  τους  την 26η Ιουλίου 1943.