Ένα fast track γεγονός την εποχή της μεγαλύτερης κρίσης του Ελληνισμού...

- Γράφει ο ΚΩΝ/ΝΟΣ ΧΡ. ΚΩΣΤΟΥΛΑΣ

 Στην εποχή αυτή, της οικονομικής κρίσης που περνούμε, ακούστηκε και γράφτηκε πολλές φορές και αυτό το αγγλόφωνο  fast  track, που μεταφράζεται στα λεξικά ως  πορεία ταχείας ανάπτυξης.
Ο χρόνος θα δείξει πόσο αυτή η έννοια και η περιγραφή θα αποδώσει και πόσο θα άρει τις συνέπειες της κρίσης. Από τις έρευνές μου για το Πωγώνι, και όσα έχω γράψει κατά καιρούς στην εφημερίδα μου «Η ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΠΩΓΩΝΙΟΥ»  και σε άλλες εκδόσεις μου, ανασύρω και θα περιγράψω ένα γεγονός, που επικαιροποιείται,  σαν ένα fast track μιας άλλης εποχής κρίσης, τη μεγαλύτερη στην χώρα μας τον περασμένο αιώνα.
Προέρχεται από το χρονικό της ιδρύσεως του Γυμνασίου Βοστίνας το 1924, και το οποίο συνεχίζει να λειτουργεί ακόμη από τότε.
Χρονολογικά τα γεγονότα καταγράφονται ως εξής:
Τον Αύγουστο του 1922 συμβαίνει η αποκαλούμενη Μικρασιατική καταστροφή, η οποία σαν σημαντικότερη συνέπεια είχε τη δραματική προσφυγική κρίση, με το μεγάλο κύμα προσφύγων από την Ιωνία, τον Πόντο και την Πόλη.
Το κύμα αυτών των προσφύγων κλήθηκε τότε να υποδεχθεί και να περιθάλψει η Πολιτεία και να το διασπείρει σε όλη την επικράτεια.
Έφθασαν τότε και στην Ήπειρο πρόσφυγες και είναι γνωστοί οι οικισμοί που δημιουργήθηκαν.
Μέσα στους πρόσφυγες ήταν και πολλά προσφυγόπουλα ορφανά ή απροστάτευτα, τα οποία οι υπηρεσίες του τότε Υπουργείου Υγιεινής Πρόνοιας και Αντιλήψεως προσπαθούσε να φιλοξενήσει σε δομές Πρόνοιας που υπήρχαν ή σε νέες που δημιούργησε με επείγουσες ενέργειες και διαδικασίες.
Στην Πωγωνιανή, τότε Βοστίνα, υπήρχε ένα κτίριο, το παλιό Διοικητήριο της Οθωμανικής  Επαρχίας Πωγωνίου, και με διάταγμα που υπογράφεται από τον Βασιλέα Γεώργιο Β και τον τότε Υπουργό Υγιεινής κλπ Α. Δοξιάδη:
«Αποφασίσαμεν και διατάσσομεν Ιδρύομεν εν Βοστίνη της επαρχίας Πωγωνίου  Οικοτροφείον αρρένων υπό την επωνυμίαν «Εθνικόν Οικοτροφείον Αρρένων Πωγωνίου»
Στο ίδιο διάταγμα ορίζονται και τα της Διοικήσεως του Ιδρύματος.
Το Οικοτροφείο αρχίζει αμέσως να οργανώνεται και λειτουργεί τον ίδιο χρόνο με τρόφιμους, προσφυγόπουλα από την Ιωνία, τον Πόντο, αλλά και προσφυγόπουλα ορφανά από την Βόρειο Ήπειρο. Όλοι οι τρόφιμοι φοιτούν στο Δημοτικό και στο Ελληνικό Σχολείο  Βοστίνας.
Όμως, τους αρμόδιους των υπηρεσιών Πρόνοιας, απασχολεί το γεγονός ότι τα παιδιά ήταν μεγάλα, και δεν προβλεπόταν η μετά τη φοίτηση στα σχολεία τύχη τους.
Στις 12 Ιουνίου 1924, το Υπουργείο Υγιεινής Πρόνοιας και Αντιλήψεως,   με επείγον έγγραφο (αρ. Πρωτ: 59707) προς την Γενική Διοίκηση Ηπείρου, ανακοινώνει τα εξής αποσπασματικά:
«Έχομεν την τιμήν  να ανακοινώσωμεν υμίν ότι το Υπουργείον Παιδείας κατόπιν επανειλημμένων διαβημάτων μας, ανεγνώρισεν την ανάγκην της συστάσεως πρώτης Γυμνασιακής Τάξεως εν Βοστίνη, τόσον προς διευκόλυνσιν των σπουδών των μαθητών της κωμοπόλεως Βοστίνης, όσον και διά την συνέχισιν των σπουδών των μαθητών του εκεί Οικοτροφείου.
Επειδή όμως η απόφασις του εκπαιδευτικού Συμβουλίου δέον να στηρίζεται επί προτάσεως του κ. Γενικού Επιθεωρητού Μέσης Εκπαιδεύσεως, λαμβάνομεν την τιμήν  να παρακαλέσωμεν υμάς όπως συνεννοηθείτε μετ αυτού όπως υποβάλη επειγόντως την σχετικήν γνωμοδότησιν ίνα καταστεί δυνατή η λειτουργία της πρώτης τάξεως του Γυμνασίου από την 1η Σεπτεμβρίου προσεχούς σχολικού έτους.
Όσον αφορά τον αριθμόν των μαθητών ουδεμία αμφιβολία υπάρχει ότι θα υπερβή τον απαιτούμενον εφ’ όσον έχομεν την ευχέρειαν να μεταφέρωμεν και εξ άλλων περιφερειών υποτρόφους»
Οι ενέργειες που ακολουθούν, από τις αρμόδιες υπηρεσίες της Γενικής Διοικήσεως Ηπείρου και των Υπουργείων, αποτελούν ένα ενδιαφέρον δείγμα υπεύθυνης λειτουργίας και εντυπωσιακής ταχύτητας διεκπεραίωσης των διαδικασιών.
Αποτελεί μια μορφή fast track ενεργειών, όπως θα λέγαμε σήμερα,  μιας πορείας ταχείας ανάπτυξης, με πρωταγωνιστή τον τηλέγραφο, το χειρόγραφο έγγραφο, χωρίς φαξ  e-mail και τηλεδιάσκεψη, και με διάσωση όλου του αρχειακού υλικού στα Γ.Α.Κ.
Η χρονολογική απαρίθμηση των ενεργειών δίνει την εκτίμηση της ταχύτητας και του αποτελέσματος.
- Στις 17 Ιουνίου 1924, φθάνει αυτό το έγγραφο στην Γενική Διοίκηση Ηπείρου.
- Στις 17 Ιουνίου 1924 (αυθημερόν) ο Νομάρχης Ιωαννίνων αναπληρωτής Γ.Δ.Η,  παραγγέλει προς τον Γενικό Επιθεωρητή Μέσης Εκπαιδεύσεως, την επίσπευση της προτάσεως για την λειτουργία του Γυμνασίου.
- Στις 17 Ιουνίου 1924 (αυθημερόν) ενημερώνεται η Υποδιοίκησις Πωγωνίου.
-  Στις 7-7-1924, λόγω καθυστερήσεως, το Υπουργείο κάνει τηλεγραφική υπόμνηση.
- Στις 7-7-1924  παραγγέλεται στον Γενικό Επιθεωρητή όπως μεταβεί στη Βοστίνα  προς γνωμάτευσιν περί της ανάγκης της συστάσεως εν Βοστίνη πρώτης Γυμνασιακής Τάξεως.
Περί ενεργειών σας, θέλετε υποβάλλη ημίν λεπτομερή και αιτιολογημένην από πάσης απόψεως έκθεσι, προσανατολιζομένη ουχί προς ωρισμένας απόψεις, ήτοι εξευρέσεως οικημάτων του διδακτικού προσωπικού αλλά προς τα γενικότερα συμφέροντα της Δημόσιας εκπαιδεύσεως και την εν γένει σκοπιμότητα δι εκτιμήσεως των ιδιαιτέρων κατά τόπους ποικίλων συνθηκών.
- Συγχρόνως ενημερώνεται τηλεγραφικώς το Υπουργείο Υγιεινής.
- Ο επιθεωρητής μεταβαίνει στη Βοστίνα στις 13 Ιουλίου 1924, Κυριακή,  ενημερώνει τους τοπικούς άρχοντες για το λόγο της επίσκεψης και την πρόθεση του Υπουργείου να ιδρύσει τάξεις του Γυμνασίου, και παρακολουθεί έκτακτη συνεδρίαση του Κοινοτικού Συμβουλίου (μάλλον λαϊκή συνέλευση), κατά την οποία συντάσσεται  Πρακτικό Συνεδριάσεως Κοινοτικού Συμβουλίου, το οποίο επιδίδεται στον Επιθεωρητή.
- Στις 14-7-1924 (Δευτέρα), ο Γενικός Επιθεωρητής Γ. Στεργίου, υποβάλλει προς την Σεβαστή Διοίκηση Ηπείρου την έκθεση, περί «Συστάσεως πρώτης Γυμνασιακής Τάξεως εν Βοστίνη».
Από το Πρακτικό του Κοινοτικού Συμβουλίου Βοστίνης καταχωρούμε την τελική απόφαση που έχει ιδιαίτερο ιστορικό ενδιαφέρον:
Αποφασίζει
1ον Εκφράζει την αμέριστον  ευγνωμοσύνην προς την Σεβαστήν Εθνικήν Κυβέρνησιν δια το στοργικόν  ενδιαφέρον μεθ’ ου περιβάλλει την τε Περιφέρειαν Πωγωνίου, το Οικοτροφείον, ως και την δύστηνον Ελληνικοτάτην Βόρειον Ήπειρον, εις ην παρέχει ούτω τρανά δείγματα συνοχής μετά της μητρός Ελλάδος και λυσιτελή μέσα προς διατήρησιν ακμαιοτάτου του Ελληνικού φρονήματός της.
2ον Αναλαμβάνει την εξεύρεσιν και συντήρησιν οικήματος καταλλήλου δια Γυμνάσιον, όπερ και θα έχει κατά πάντα έτοιμον προς λειτουργίαν την 1ην Σεπτεμβρίου, ως και την παροχήν των δυνατών ευκολιών εις το διορισθησόμενον προσωπικόν αποδεχομένου παρά του Σεβαστού  Υπουργείου Παιδείας και Γενικού Επιθεωρητού εκπαιδεύσεως ΙΒης εκπαιδευτικής περιφερείας, τον διορισμόν και καταλλήλου προσωπικού προς επίτευξιν των πολλαπλών σκοπών του ιδρυθησομένου Γυμνασίου.
3ον Ανατίθημι τω κ. προέδρω  του Κοινοτικού Συμβουλίου την μέριμναν όπως αντίγραφον του παρόντος ψηφίσμστος αποστείλει τω  κ.  Γεν. Επιθεωρητή ΙΒ’εκπαιδευτικής περιφερείας διά την υποβολήν τη Σεβαστή Κυβερνήσει
Εγένετο και υπογράφεται ως έπεται
Ο πρόεδρος του Κοινοτικού Συμβουλίου  Ματθ. Κιτσώνας
Τα μέλη του Συμβουλίου Βοστίνης Χ. Ζαμπέλας
Περ. Βασιλειάδης
Παν. Ευθ. Κυρούσης
Γιαχγιά Μουσταφάς
Έπονται υπογραφαί παρόντων
- Την 21-7-1924 ο Γεν. Διοικητής Ηπείρου αποστέλλει την γνωμάτευση του Γεν Επιθεωρητού στο Υπουργείο Υγιεινής.
- Στις 16 Αυγούστου 1924 με την υπ’αριθ. 1027 απόφασιν  το Εκπαιδευτικόν Συμβούλιον Μέσης Εκπαιδεύσεως, αποφασίζει να προτείνει την ίδρυσιν Α’ τάξεως  4/ταξίου Γυμνασίου εν Βοστίνη
- Στις 16  Σεπτεμβρίου 1924 εν Ύδρα υπογράφεται το Διάταγμα
Περί ιδρύσεως σχολείου  Μέσης Εκπαιδεύσεως εν Βοστίνη Πωγωνίου από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας
ΠΑΥΛΟΝ ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΝ
που προσυπογράφεται από το Υπουργικό Συμβούλιο με πρόεδρο τον Θ. Σοφούλην.    
Το γεγονός αναγγέλεται τηλεγραφικώς στον Γενικό Διοικητή Ηπείρου στις 22  Σεπτεμβρίου 1924.
Και η Γενική Διοίκηση Ηπείρου ενημερώνει την Κοινότητα Βοστίνης  τηλεγραφικώς στις 24-9-1924.

***
Η όλη διαδικασία αποτελεί μια περίπτωση fast track ταχείας πορείας ανάπτυξης, και να λειτουργήσει σε τρεις μήνες το Γυμνάσιο εν Βοστίνη, θα λέγαμε «εκ του μηδενός», ενώ παράλληλα η Κοινότητα και οι υπηρεσίες της Υποδιοίκησης Πωγωνίου, προωθούσαν τις διαδικασίες ανευρέσεως κατάλληλου οικήματος για το νέο Γυμνάσιο από τα ανταλλάξιμα κτήματα των οθωμανών που είχαν φύγει, εκδιδόταν οι σχετικές αποφάσεις, και υλοποιήθηκαν όλες οι δεσμεύσεις του πρακτικού της κοινότητας της 13-7-1924 για την εξεύρεση καταλλήλου για το Γυμνάσιο οικήματος, για οικήματα καθηγητών, επισκευές, έπιπλα κλπ., ώστε το Γυμνάσιο να αρχίσει να λειτουργεί από το σχολικό έτος 1924-25.
Και συμβαίνουν όλα αυτά, σε μια εποχή που η χώρα αντιμετωπίζει τις συνέπειες του πολέμου και μια τραγωδία με το προσφυγικό θέμα να είναι το μεγαλύτερο που δοκιμάζει ο Ελληνισμός.  
Την ίδια περίοδο και η Ήπειρος υφίσταται όλες αυτές τις συνέπειες, ευρισκόμενη  και σε μία φάση, λίγα χρόνια μετά την απελευθέρωση, να προσπαθεί η Δημόσια Διοίκηση να εφαρμόσει και να λειτουργήσει και να ενταχθεί μέσα στα πλαίσια των νόμων και των κανόνων του Ελληνικού Κράτους.
Το Πωγώνι, μέσα σε αυτό το περιβάλλον, έχει πρόσθετα προβλήματα που προέκυψαν, με τα γεγονότα του Αυτονομιακού αγώνα 1914, τη χάραξη των συνόρων με το νέο Αλβανικό κράτος,  την αποκοπή επτά χωριών του Πωγωνίου και την υπαγωγή στην Αλβανική επικράτεια, το κλείσιμο των Ελληνικών σχολείων στην Ελληνική Μειονότητα, και ένα κύμα προσφύγων που συνεχώς εισρέει από τη Βόρειο Ήπειρο.
Πλέον αυτών,  διατηρεί ακόμη και την πικρή ανάμνηση μιας εξαμήνου Ιταλικής κατοχής του 1917,  κατά την οποία οι Ιταλοί είχαν εγκαταστήσει στο Δελβινάκι και Ιταλικές δομές δημόσιων λειτουργιών.
Το ψήφισμα της Κοινότητας Βοστίνας,  στις 13-7-1924 αποτελεί ένα σημαντικό έγγραφο, τόσο για την συμβολή της Κοινότητας στην ίδρυση του Γυμνασίου, όσον και για όσα περιλαμβάνει για την Βόρειο Ήπειρο και την εκπαίδευση στην περιοχή του Πωγωνίου.
Κατά τον χρόνο που εξελισσόταν η διαδικασία για την ίδρυση του Γυμνασίου, οι άνθρωποι της Βοστίνας,  βλέποντας ότι το νέο Γυμνάσιο έπρεπε να βοηθηθεί, κάτι που εκδηλώνεται και στο Πρακτικό με σχετικές πρωτοβουλίες που δηλοποιούν, προώθησαν και την ιδέα και πρωτοβουλία για την ίδρυση ενός Φιλεκπαιδευτικού Φορέα, του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Πωγωνίου, και πολύ σύντομα, σε δύο μήνες,  τα ιδρυτικά μέλη, έχουν έτοιμο το καταστατικό του Συλλόγου, και στις 7 Δεκεμβρίου 1924, σε Γενική Συνέλευση, εγκρίνεται το καταστατικό και ιδρύεται ο Σύλλογος, και τίθεται στην υπηρεσία του νεοϊδρυθέντος Γυμνασίου Βοστίνης.
Είναι και αυτή η ενέργεια μια fast track διαδικασία, με την οποία ιδρύθηκε και ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Πωγωνίου με έδρα τη Βοστίνα, και  με ένα καταστατικό που περιέχει διατάξεις προωθημένες για την εποχή, και με προβλέψεις και διαδικασίες που οι περισσότερες ισχύουν ακόμη και σήμερα.
Από τις διατάξεις των σκοπών του άρθρου 2 του Καταστατικού, ξεχωρίζουν μερικές που αποτέλεσαν  κυρίαρχο  κανόνα στην πορεία του Συλλόγου:
«β’. η περίθαλψις προς επικούρησιν των εν Πωγωνιανή σπουδαζόντων ορφανών, πενήτων, προσφύγων εκ Βορείου Ηπείρου, και εξαιρετικήν προς τα γράμματα εχόντων επίδοσιν Ηπειρωτοπαίδων.
γ'. η ίδρυσις Οικοτροφείου υπό την επωνυμίαν «Γυμνασιακόν Οικοτροφείον Αρρένων» εν τω οποίω να ενδιαιτώνται και να διαπαιδαγωγούνται οι εν τω  Γυμνασίω Πωγωνιανής μαθηταί ή άλλης παρεμφερούς Σχολής ιδρυθησομένης εν Πωγωνιανή.
στ'. η επιδίωξις ανεγέρσεως διδακτηρίων. 
***
Το 1924 στην Πωγωνιανή, τότε Βοστίνα, η Πολιτεία  και οι κάτοικοι του χωριού, με fast track διαδικασίες, ενέργειες και διαδικασίες,  θεμελιώνουν, μια ανάπτυξη και μια πορεία που αφήνει δείγματα και ίχνη ακόμη και σήμερα.
Το χρονικό καταγράφει έτσι, μια fast track πορεία, σε μια άλλη εποχή, μιας άλλης κρίσης, της μεγαλύτερης του Ελληνισμού.