Δημοκρατία και Αριστερά…

- Γράφει ο  ΣΠΥΡΟΣ  ΕΡΓΟΛΑΒΟΣ, Φιλόλογος - Συγγραφέας

Πολύς λόγος γίνεται εδώ και κάμποσο καιρό στη χώρα μας για την Αριστεία, χωρίς όμως η συζήτηση να μπαίνει στην ουσία του θέματος. Πριν από 60 ακριβώς χρόνια στη Βουλή των Ελλήνων, με πρωτοβουλία του Γεωργίου Παπανδρέου -με το γνωστό πάθος του για την Παιδεία- γίνεται συζήτηση για την κατάσταση που επικρατούσε στο χώρο της Παιδείας, στην πατρίδα μας.
Σε μια από τις ιστορικές του αγορεύσεις  "ο Γέρος της Δημοκρατίας", όπως τον αποκαλούσαν οι θαυμαστές του, προσδιόρισε με σαφήνεια τις προϋποθέσεις για να υπάρξει πραγματική Δημοκρατία στη χώρα μας και ξεκαθάρισε πως η πραγματική Δημοκρατία είναι συνάρτηση της Παιδείας που έχει ως κύριο στόχο την ανάδειξη της Αριστείας. Επισήμανε δε ότι: "Η Δημοκρατία τότε μόνον θα είναι πραγματικά Δημοκρατία, όταν η Παιδεία είναι κτήμα του Λαού και όχι προνόμιο του πλούτου. Τότε υπάρχει αληθής δικαίωσις της Δημοκρατίας, όταν δια της αναδείξεως των αρίστων  εκ των κόλπων της, γίνη αληθής Αριστοκρατία. Μόνον τότε η Δημοκρατία ευρίσκει δικαίωσιν, όταν καταστή εις την πράξιν Αριστοκρατία. Όταν οι άριστοι ηγούνται του Λαού. Αλλά τούτο καθίσταται δυνατόν, μόνον όταν όλα τα τάλαντα της Φυλής, βοηθούμενα οικονομικώς από το σύνολον, κατορθώσουν να σταδιοδρομήσουν και να λάβουν την θέσιν, η οποία τους ανήκει, από το "χάρισμα της δωρεάς", με το οποίον ήλθαν εις τον κόσμον".
Και αυτά τα έλεγε, γιατί ήταν βαθύς γνώστης της κλασικής μας παιδείας και είχε συνειδητοποιήσει πως η Δημοκρατία γεννήθηκε στην Ελλάδα, την εποχή που όλες οι μορφές της Πολιτείας, όπως καυχιέται και ο Περικλής στον Επιτάφιό του, ήταν και μορφές παιδείας και ότι βασικό στοιχείο της ανάδειξης ενός πολίτη στα ανάλογα αξιώματα της Πολιτείας, δεν ήταν η καταγωγή του ούτε η συγγενική σχέση με τους κρατούντες, ούτε η κομματική του ιδιότητα, αλλά η ικανότητά του να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του αξιώματος προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. Όσοι τυχόν έχετε διδαχθεί στο σχολείο τον "Επιτάφιο" του Περικλή -γιατί τελευταία, όπως πληροφορήθηκα, σταμάτησε η διδασκαλία του στα σχολεία και αυτό ασφαλώς δεν έγινε τυχαία- θα θυμάστε οπωσδήποτε την Περίκλεια διακήρυξη ότι "ουδείς αφανία κεκώλυται".
Αυτή η πεποίθησή του τον οδήγησε στην απόφαση -όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος στην προσπάθειά του το 1928 να δημιουργήσει Κράτος  και να εδραιώσει τη Δημοκρατία, του ανέθεσε το Υπουργείο Παιδείας- να δημιουργήσει το "Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών", προκειμένου να βοηθήσει την ανάδειξη των αρίστων από τους κόλπους του Λαού και να γίνει η Δημοκρατία" αληθής Αριστοκρατία" και "οι άριστοι να ηγούνται του Λαού".
Η ίδια πεποίθηση τον οδήγησε στην απόφαση, το 1964, που ως Αρχηγός της Ενώσεως Κέντρου έγινε Πρωθυπουργός της χώρας μας, να αναλάβει ο ίδιος  το Υπουργείο Παιδείας και με άμεσο συνεργάτη του τον Ευάγγελο Παπανούτσο και με ένα εκλεκτό εκπαιδευτικό επιτελείο από διακεκριμένους επιστήμονες, να προχωρήσει στη γνωστή -και τελευταία- Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση, με την οποία έμπαιναν τα θεμέλια για την ανόρθωση της εγκληματικά μέχρι τότε παραμελημένης Παιδείας μας. Είχε δημιουργηθεί το απαραίτητο κλίμα για την ευδοκίμηση μιας νέας εκπαιδευτικής πολιτικής, πράγμα το οποίο είχε διαγνώσει η τότε Κυβέρνηση η οποία είχε τη θέληση αλλά και τη γνώση να την υλοποιήσει.
Ποιο ήταν το όραμα αυτής της πολιτικής; Το προσδιόριζε με σαφήνεια η εισηγητική έκθεση του σχετικού νομοσχεδίου στην οποία αναφερόταν: "Έναν τύπο ανθρώπου, τον πολίτη της Ελληνικής Δημοκρατίας φιλοδοξεί να διαπλάσει η σημερινή Κυβέρνηση με το εκπαιδευτικό της σύστημα. Έναν πολίτη ελεύθερο που θα κατακτά μόνος του κάθε στιγμή την ελευθερία του. Την ελευθερία του από την αμάθεια, από τις προλήψεις και από τις πλάνες. Έναν άνθρωπο  ηθικά αυθύπαρκτο που μπορεί και πρέπει να είναι και πολιτικά ελεύθερος".
Αυτό και μόνο ήταν αρκετό να ξεσηκώσει  το οπισθοδρομικό κατεστημένο της πατρίδας μας που με το δικό του εκπαιδευτικό  σύστημα  επιδίωκε  να κάνει τους νέους μας "ραγιάδες καχεκτικούς βουτηγμένους στον ψευτορομαντισμό της εποχής τους", όπως είχε διακηρύξει από τις αρχές του εικοστού αιώνα, ο Αλέξανδρος Δελμούζος. Πύρινα άρθρα με παχείς και εντυπωσιακούς τίτλους, δημοσιεύονταν στις αντιπολιτευόμενες εφημερίδες "εναντίον της αντεθνικής και ανίερης συνωμοσίας των απάτριδων και άθεων ανατροπέων της Εθνικής μας Παιδείας". Έτσι, άρχισαν, πολύ ενωρίς μάλιστα οι υπόγειες διεργασίες με τις οποίες το κατεστημένο που έβλεπε τη χώρα μας ως προτεκτοράτο, έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι του για να καταργήσει και τυπικά την εύθραυστη Δημοκρατία μας, ξεκινώντας από την αποστασία και καταλήγοντας στη δικτατορία, με όλες τις ανυπολόγιστες εθνικές συνέπειες. Ήξερε  πολύ καλά μάλιστα, πως μια τέτοια ουσιαστική Παιδεία θα συνέβαλε αποφασιστικά στην εδραίωση της αληθινής Δημοκρατίας. Και αυτό ήταν το πρόβλημά του.
Και όταν αποφάσισαν να "αποκαταστήσουν" τη Δημοκρατία, πάλι στα μέτρα τους την έφτιαξαν. Έτσι φτάσαμε στη λεγόμενη "μεταπολίτευση". Και είναι αλήθεια πως στην αρχή αυτής της περιόδου εμφανίστηκαν δυο ισχυροί πολιτικοί άντρες με τις γνωστές προσωνυμίες του "εθνάρχη" και του "χαρισματικού ηγέτη", που πήραν κάποιες γενναίες αποφάσεις, τις οποίες επέβαλαν οι συνθήκες της εποχής και ήταν και απαίτηση λαϊκή. Όμως, μέτρα ριζοσπαστικά για την εδραίωση ουσιαστικής Δημοκρατίας και δημιουργία ενός σύγχρονου -ευρωπαϊκού- Κράτους δεν πήραν. Το κομματικό και πελατειακό Κράτος εξακολούθησε να ζει και να βασιλεύει, με συνέπεια να ευτελίζεται και να γελοιοποιείται επί των διαδόχων τους και να φτάσουμε έτσι στη σημερινή τραγική κατάσταση. Και γιατί συνέβη αυτό; Απλούστατα γιατί δεν φρόντισαν να στηρίξουν τη Δημοκρατία στην Παιδεία και μέσω αυτής να προωθήσουν τους άριστους, που θα γίνονταν στη συνέχεια οι ηγέτες του Λαού. Στις θέσεις των αρίστων επιστρατεύονταν τα κομματόσκυλα εναλλάξ από τα γαλάζια και από τα πράσινα στρατόπεδα.
Θυμάμαι τον Κωνσταντίνο -όχι τον Κωστάκη- Καραμανλή ως πρωθυπουργό, λίγο πριν ξεκινήσει τις γνωστές διαδικασίες για να αποσυρθεί στην Προεδρία της Δημοκρατίας, να δηλώνει στην Άρτα πως "η κατάσταση της δημόσιας διοίκησης υπονομεύει τα θεμέλια του Έθνους". Και αυτά τα έλεγε ο άνθρωπος που επί δεκατρία χρόνια ήταν πρωθυπουργός της χώρας, άρα υπεύθυνος για την κατάσταση της δημόσιας διοίκησης. Θυμάμαι επίσης τον Ανδρέα Παπανδρέου, ύστερα από δέκα χρόνια πρωθυπουργίας να δηλώνει πως "ή το Έθνος θα εξαφανίσει το δημόσιο χρέος ή το δημόσιο χρέος θα εξαφανίσει το Έθνος" και τελικά συνέβη το δεύτερο.
Δεν αναφέρομαι σ' αυτούς που στη συνέχεια  ανέλαβαν να μας κυβερνήσουν. Γι' αυτούς ισχύει η άποψη του Κατσιφάρα: Αν δεν είχαν αναρριχηθεί στην εξουσία είτε ως "αχθοφόροι του οικογενειακού ονόματος" είτε ως παιδιά του κομματικού σωλήνα, αυτοί  κατά τον Κατσιφάρα, θα ήταν άγνωστοι και στο θυρωρό της πολυκατοικίας τους. Είναι όλα, όπως βλέπετε, θέμα βαθιάς καλλιέργειας και ουσιαστικής Παιδείας.
Φέρτε επίσης στο μυαλό σας όσους όλα αυτά τα χρόνια ανέλαβαν να διοικήσουν την Παιδεία. Κατά κανόνα επιβεβαιώνουν το Ροΐδη που αποφάνθηκε ότι "οι πιο άσχετοι και οι πιο αγράμματοι αναλαμβάνουν κάθε τόσο το Υπουργείο Παιδείας". Αν συμφωνήσουμε με το Γεώργιο Παπανδρέου -δεν εννοώ το Γιωργάκη που με το ΚΙΔΗΣΟ του έχει κάνει την επανεμφάνισή του στον ίδιο χώρο- αυτοί οι αγράμματοι και οι άσχετοι με την Παιδεία είναι εξίσου άσχετοι  με την Αριστεία και με την αληθινή Δημοκρατία. Έτσι δεν είναι παράξενο να τους ακούμε να δηλώνουν ότι "η αριστεία είναι ρετσινιά". Ούτε πάλι ότι "η καριέρα είναι χολέρα".
Δέσμιοι της αλαζονείας της εξουσίας δεν ξέρουν τι λένε. Το πρόβλημα όμως δεν είναι αυτοί. Το πρόβλημα είμαστε εμείς ως Λαός και ως Έθνος. Και αυτό διότι οι άριστοι της πατρίδας μας που δεν ανέχονται να ζουν σε μια χώρα στην οποία "η αριστεία θεωρείται ρετσινιά" και "η καριέρα -δηλαδή η ανοδική και εξελικτική πορεία προς την επαγγελματική και κοινωνική καταξίωση, με βάση τα προσόντα- είναι χολέρα", εγκαταλείπουν τούτο το δύσμοιρο τόπο -που τον κυβέρνησαν και τον κυβερνάνε οι αγράμματοι και οι άσχετοι- και αριστεύουν στα ξένα καταδικάζοντας τη χώρα, στην οποία επί αιώνες ίσχυε η παρακαταθήκη του "αιέν αριστεύειν" και με αυτή αξιώθηκε να καθιερωθεί, σε παγκόσμια κλίμακα, ως η χώρα που δημιούργησε τον πολιτισμό και εδραίωσε τη Δημοκρατία.
Την απάντηση σ' αυτούς τους άσχετους έδωσε τις προάλλες η πρώτη των πρώτων των Πανελλαδικών Εξετάσεων η οποία δήλωσε: "Τίποτα δεν κερδίζεται εύκολα. Χρειάζεται επιμέλεια και συνέπεια, η δε αριστεία πρέπει να συνδυάζεται με τη σεμνότητα". Πού να συλλάβουν όμως τέτοια μηνύματα οι βολεμένοι της κομματικής ευκολίας, κύριο γνώρισμα σε τούτο τον έρμο τον τόπο εδώ και πολλά χρόνια που προσφέρει αξιώματα σε ανθρώπους, τα οποία δεν θα έβλεπαν ούτε στον ύπνο τους.
Εδώ ακριβώς βρίσκεται το πρόβλημα που δυστυχώς μας αφήνει αδιάφορους. Αν πράγματι φιλοδοξούμε κάποτε να υπάρξει αληθινή Δημοκρατία σε τούτο το δύσμοιρο τόπο, που είναι η γεννήτρα της Δημοκρατίας, δεν έχουμε παρά να ενστερνιστούμε και να αγωνιστούμε να γίνουν  πράξη τα λόγια που ειπώθηκαν, πριν από 60 ολόκληρα χρόνια, μέσα στο Ναό της Δημοκρατίας -όπως έπρεπε να είναι το Κοινοβούλιο- και διατηρούν στο ακέραιο την επικαιρότητά τους: "Τότε μόνο θα υπάρξει αληθής δικαίωσις της Δημοκρατίας, όταν δια της αναδείξεως των αρίστων εκ των κόλπων της, γίνη αληθής Αριστοκρατία, και οι άριστοι θα ηγούνται του Λαού".
Κάτι τέτοιο βέβαια εξαρτάται, κατά κύριο λόγο, από την ουσιαστική Παιδεία. Αυτό που ζήσαμε, όλα αυτά τα χρόνια, και αυτό που ζούμε σήμερα είναι μια απλή καρικατούρα της Δημοκρατίας. Εγώ τουλάχιστον έτσι την κατάλαβα ήδη από τα φοιτητικά μου χρόνια.
Και αυτό -ας μην το ξεχνάμε- οφείλεται στην έλλειψη της Παιδείας που χαρακτηρίζει, δεκαετίες ολόκληρες, σε βαθμό ανησυχητικό, εμάς τους πολίτες, ιδιαίτερα δε την πολιτική ηγεσία της χώρας μας, η οποία, για να ξαναθυμηθούμε τον Ελύτη, "σε θέματα βαθιάς καλλιέργειας και ουσιαστικής Παιδείας βρίσκεται σε άγρια μεσάνυχτα". Οι ελάχιστες εξαιρέσεις -όπου και αν υπάρχουν- δεν αναιρούν τον κανόνα.