Η ιδεολογία και η πραγματικότητα…

Ζούμε σε εποχή σύγχυσης, παραλογισμού και προπαγάνδας ή για να εντοπίσουμε το θέμα μας στα δικά μας εθνικά δεδομένα, σε εποχή βαθιάς και πολύπλευρης κρίσης. Μιλάμε έτσι για  κρίση αξιών και ιδεών. Με δεδομένο δε ότι, σύμφωνα με έναν από τους ορισμούς, ιδεολογία είναι το σύνολο ιδεών και συμβόλων, που συχνά παίρνουν τη μορφή ασαφών δοξασιών και παραστάσεων με τις οποίες μας συνδέουν συναισθηματικά ή ωφελιμιστικά κίνητρα, παρά γνωστικά- επιστημονικά, δεν είναι παράξενο το γεγονός ότι ακούμε ορισμένους να μιλάνε για κρίση ιδεολογιών ή ακόμα για το τέλος των ιδεολογιών.
Βασικός λόγος το γεγονός  ότι  στον τόπο μας αλλά και σε ευρύτερη κλίμακα τα πολιτικά συστήματα χρησιμοποιούν την ιδεολογία ως το κατ' εξοχήν μέσο της προπαγάνδας, με την οποία  επιδιώκουν να έχουν με το μέρος τους τούς λαούς, να κατακτήσουν και να παραμείνουν στην εξουσία. Έτσι όμως μαζί με την πολιτική φθείρεται και εξαχρειώνεται και η ιδεολογία. Και ναι μεν ο άνθρωπος θεώρησε πως το ύψιστο αγαθό στη ζωή του είναι η ελευθερία -ηθική και πολιτική- και πως πρέπει να είναι ελεύθερος από όλα, εκτός από ένα και μοναδικό: και αυτό είναι ο Λόγος (με κεφαλαίο).
Μιλάμε λοιπόν για ιδεολογία και την εννοούμε όπως ακριβώς την προσδιόρισε, τον περασμένο αιώνα στη χώρα μας, ο ιδεολόγος παιδαγωγός και πολιτικός, ο Δημήτρης Γληνός, ως "πηγή φωτός ασίγητα αναβρυστική και ζωοδότρα, ως άσβεστο πάθος για μια ανώτερη κοινωνία και για μια αξιοπρεπή και ελεύθερη ανθρωπότητα. Αυτή έχει ως αφετηρία την πραγματικότητα γύρω από την οποία αποκτά σωστή και αληθινή γνώση, που προστατεύει τη συνείδηση του ανθρώπου από το να παρασύρεται από κάθε είδους απάτες και αυταπάτες και να γεμίζει με ψευτιές". Όποιος βέβαια αποφασίσει να διαθέσει τη ζωή του στην υπηρεσία της ιδεολογίας πρέπει να τρέφεται ισόβια από το πικρό ψωμί της Φιλοσοφίας, της Κοινωνιολογίας και της Ιστορίας.
Με τη Φιλοσοφία αποκτάει την ικανότητα να σκέφτεται προσωπικά και υπεύθυνα. Από την Κοινωνιολογία παίρνει το υλικό και τα εφόδια για να διεξάγει τον αγώνα με τον οποίο θα απαλλάξει την Κοινωνία από τα εμπόδια που φράζουν το δρόμο προς την ευημερία και την πρόοδο. Από την Ιστορία θα μαθαίνει τις  αξίες του πολιτισμού, πώς δημιουργήθηκαν, πώς επέζησαν και πώς θα μετουσιωθούν και θα γίνουν σπέρματα ζωής.
Ένα τέτοιο ιδεολογικό οικοδόμημα, όπως το οραματίστηκε  ο Γληνός για  να οικδομηθεί χρειάζεται απαραίτητα ως υλικά την αλήθεια και την ελευθερία, υλικά στενά δεμένα μεταξύ τους, όπως ακριβώς επιβεβαιώνεται από τη φράση: "η ελευθερία είναι αληθινή, όταν η αλήθεια είναι ελεύθερη". Ελευθερία όμως από τί και προς τί; Ελευθερία (=απαλλαγή) από την αμάθεια, από τη στέρηση, από την εκμετάλλευση, από την αδικία και την καταπίεση. Ελευθερία επίσης προς τη δημιουργία και προς την ολοκλήρωση του ανθρώπου.
Εκτός όμως από τα υλικά χρειάζεται και τους κατάλληλους αρχιτέκτονες. Και αυτοί δεν είναι άλλοι από τον ιδεολόγο πολιτικό και τον ιδεολόγο παιδαγωγό, ανάμεσα στους οποίους -πρέπει να- υπάρχει η κατά τον Γκαίτε εκλεκτική συγγένεια: Αυτό σημαίνει πως ο ιδεολόγος πολιτικός είναι ταυτόχρονα και παιδαγωγός, όπως επίσης ο καλός παιδαγωγός είναι και σωστός πολιτικός.
Ο κάθε πολιτικός ως κυβερνήτης ψηφίζει τους νόμους και διοικεί, οργανώνει το κοινωνικό σύστημα και βάζει σε λειτουργία τους μηχανισμούς του, ώστε μέσα σ' αυτό να διαμορφώνονται ελεύθεροι και υπεύθυνοι πολίτες. Έτσι η πολιτική αποβαίνει η αναγκαία απόληξη κάθε γνήσιας ηθικής πράξης. Όμως η πολιτική, όπως ασκήθηκε και ασκείται στον κόσμο και εδώ, κατά κανόνα απέχει πολύ από την ηθική. Αλλά αυτό είναι το προσωπείο της πολιτικής όχι το αληθινό πρόσωπό της. Κατά συνέπεια. παύει να είναι παιδαγωγός και παίρνει δικαιωματικά διαζύγιο από τη ιδεολογία.
Και το ερώτημα: Γιατί συμβαίνει αυτό; Συμβαίνει, απλά, γιατί οι πολιτικοί  ελάχιστα κινούνται στη σφαίρα της αλήθειας. Δε λένε την αλήθεια στο λαό. Η μεγάλη και διαχρονική ζημιά έχει σχέση με την κρίση και την απαξίωση της ιδεολογίας που αναπόφευκτα συμβαίνει όταν αυτή συγκρούεται με την πραγματικότητα, εξαιτίας μιας ανίκανης ή άσχετης πολιτικής ηγεσίας, για την οποία κάνει λόγο στη μοναδική πολιτική του συνέντευξη ο Οδυσσέας Ελύτης, επισημαίνοντας με έμφαση πως "η πολιτική ηγεσία του τόπου μας βρίσκεται σε άγρια μεσάνυχτα, περνάει μια μακροχρόνια και ζοφερή νύχτα".

ΣΠΥΡΟΣ ΕΡΓΟΛΑΒΟΣ