Η αλήθεια και το ψέμα στην πολιτική και στη ζωή…

Ο τόπος μας σήμερα βιώνει μια βαθιά και πολύπλευρη κρίση που δεν είναι μονάχα κρίση οικονομική, αλλά ταυτόχρονα είναι κρίση πολιτική, κοινωνική, πνευματική και ηθική. Με την τελευταία αυτή μορφή της κρίσης, δηλαδή την ηθική, σχετίζονται άμεσα η αλήθεια και το ψέμα.
Αυτή η μορφή της κρίσης έκανε πολύ πιο πριν την εμφάνισή της, αλλά εμείς, όλα αυτά τα  χρόνια, κάναμε πως δεν τη βλέπαμε, λες και ζούσαμε σε άλλους πλανήτες και δεν παίρναμε χαμπάρι από αυτά που συνέβαιναν γύρω μας, τη στιγμή μάλιστα που πολλά από αυτά ήταν τόσο ηχηρά και τόσο προκλητικά που έπρεπε να βρίσκεσαι στο στάδιο της ιδιωτείας για να μην τα αντιλαμβάνεσαι.
Όταν όμως φούντωσε για τα καλά η οικονομική κρίση και δημιούργησε τα γνωστά αδιέξοδα, τότε κι εμείς ξυπνήσαμε από τον λήθαργό μας και αρχίσαμε να ρίχνουμε το λίθο του αναθέματος σ’ αυτούς που έφεραν ομολογουμένως την κύρια ευθύνη και χωρίς κανένα δισταγμό τους αποκαλούσαμε ψεύτες και κλέφτες, γιατί διαψεύδονταν οι ελπίδες που είχαμε στηρίξει σ’ αυτούς, με βάση τις διαβεβαιώσεις τους ότι θα μας βγάλουν από την κρίση και με αυτές υπέκλεψαν την ψήφο μας.
Θυμάστε ασφαλώς την περίπτωση του Γιωργάκη με την προεκλογική του διακήρυξη ότι «λεφτά υπάρχουν», με την οποία παρέσυρε τον ένα στους δύο περίπου πολίτες και ανέλαβε την πρωθυπουργία της χώρας. Όταν όμως, αντί για τα λεφτά που δεν υπήρχαν, μας έφερε το πρώτο Μνημόνιο και το Δ.Ν.Τ., ο χαρακτηρισμός που κυριαρχούσε σε βάρος του ήταν αυτός του ψεύτη.
Θυμάστε επίσης το Ζάππειο ένα και το Ζάππειο δύο του Σαμαρά και την αντιμνημονιακή του πολιτική, με τα οποία και αυτός έγινε πρωθυπουργός, για να μας φέρει το δεύτερο Μνημόνιο και να αναγκαστεί τελικά και υπό το βάρος των καταγγελιών της αντιπολίτευσης, να παραδώσει την εξουσία. Και η κατάσταση συνεχίστηκε με τον ίδιο ρυθμό, όταν αντί για το Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης  βρεθήκαμε στο τρίτο Μνημόνιο, εξίσου οδυνηρό με τα προηγούμενα. Έτσι ως λαός πορευόμαστε χωρίς βασικά να ξέρουμε από πού ξεκινήσαμε και πού θα φτάσουμε.
Το μόνο που απομένει και κυριαρχεί στην πολιτική ζωή του τόπου μας είναι  η λέξη ψέμα. Σ’ αυτό συμβάλλουν κα οι ίδιοι οι πολιτικοί μας που κάθε τόσο αποκαλούν τους πολιτικούς τους αντιπάλους ψεύτες. Συμβάλλει όμως και το γεγονός ότι ο πολύς κόσμος δεν έχει κατανοήσει πόσο δύσκολο είναι για έναν  άνθρωπο  να πει, να γράψει την αλήθεια και προπαντός να κάνει αυτά που λέει. Και αν αυτό συμβαίνει με τους απλούς πολίτες, καταλαβαίνετε πόσο δύσκολο είναι για τους πολιτικούς να λένε την αλήθεια στο λαό, είτε γιατί αυτή δεν αρέσει στο λαό, οπότε δεν υπάρχει περίπτωση να κατακτήσουν την πολυπόθητη εξουσία, είτε γιατί  δεν έχουν φροντίσει ή δεν έχουν μπορέσει να σχηματίσουν μια σαφή εικόνα της πραγματικότητας, η οποία, σκληρή όπως είναι, έρχεται με τη σειρά της και τους διαψεύδει.
Σ’ αυτό το συμπέρασμα κατέληξα, το 1975, διαβάζοντας τα «Πολιτικά Κείμενα» του μεγάλου θεατρικού συγγραφέα, στοχαστή, καλλιτέχνη και πολιτικού, του Μπέρτολτ Μπρέχτ, ο οποίος στο κεφάλαιο «Πέντε δυσκολίες για να γράψει κανείς την αλήθεια», επισημαίνει:
«Όποιος σήμερα θέλει να πολεμήσει την ψευτιά και την αμάθεια και να γράψει την αλήθεια  έχει να ξεπεράσει το λιγότερο πέντε δυσκολίες:
• Πρέπει να έχει το θ ά ρ ρ ο ς να γράψει την αλήθεια, παρόλο που παντού την καταπνίγουν,
• Την ε ξ υ π ν ά δ α  να την αναγνωρίσει παρόλο που τη σκεπάζουν παντού.
• Την τ έ χ ν η να την κάνει ευκολομεταχείριστη σαν όπλο.
• Την κρίση να διαλέξει εκείνους που στα χέρια τους η αλήθεια θα αποχτήσει δύναμη.
• Την π ο ν η ρ ι ά  να τη διαδώσει ανάμεσά τους».
Αυτές τις δυσκολίες τις βλέπει ο Μπρέχτ στους συγγραφείς και στους καλλιτέχνες που θέλουν να γράψουν και να παρουσιάσουν την αλήθεια. Όμως για τον Μπρέχτ η επιστήμη, η τέχνη και η πολιτική ήταν ενωμένες σαν το δάχτυλο του ενός χεριού. Συνεπώς οι ίδιες δυσκολίες παρουσιάζονται και στους πολιτικούς και κυρίως σ’ αυτούς, γιατί δεν μπορούν να πουν την αλήθεια στο λαό. Και η  μεγαλύτερη δυσκολία, στην προκειμένη περίπτωση, είναι η έλλειψη θάρρους στην προσπάθειά τους να καταλάβουν και να διατηρήσουν την εξουσία. Δεν είναι δε τυχαίο το γεγονός ότι ο Μπρέχτ συσχετίζει το ψέμα με την αμάθεια. Αυτήν κυρίως εκμεταλλεύονται οι πολιτικοί και δε λένε την αλήθεια στο λαό. Μας το είπε και ο Θουκυδίδης: «Ούτως αταλαίπωρος τοις πολλοίς η ζήτησις της αληθείας και επί τα ετοίμα μάλλον οι άνθρωποι τρέπονται».
Και τότε τι γίνεται;
Αυτό ακριβώς που επισημαίνει ο Μπρέχτ στα «Πολιτικά Κείμενα»:
«Άκου, λοιπόν -γράφει. Είτε φταις, είτε όχι: Σαν δεν μπορείς άλλο να παλέψεις, θα πεθάνεις». 
Και τι πρέπει να κάνεις;
Να «παλέψεις», κάθε φορά που χρειάζεται, να λέγεται η αλήθεια και να έχεις  το θάρρος και συ να λες την αλήθεια.

ΣΠΥΡΟΣ ΕΡΓΟΛΑΒΟΣ