«Η Ιερή Μεταλαβιά της δημιουργικής ανάπτυξης»

Αλληλεγγύη είναι το ηθικόν καθήκον της αλληλοβοήθειας, της συνεργασίας και της ανταλλαγής απόψεων.
Με την κρίση που περνά η χώρα μας μόνο η αλληλεγγύη μπορεί να μας γλυτώσει από την παγίδα των αγρίων θηρευτών (των αθλίων κυνηγών του παράνομου πλούτου). Ακόμη μπορεί να μας γλυτώσει από λόγο διχαστικό και αλληλοσπαρακτικό.
Με την αλληλοβοήθεια, τη συνεργασία και την ανταλλαγή απόψεων θα απομακρύνουμε τα ποικίλα κακά που μας επιτίθενται και θα εξουδετερώσουμε τις μάστιγες της ανεργίας και της πείνας που μας έχουν περικυκλώσει.
Με την αλληλοβοήθεια και τη συνεργασία θα ξαναφέρουμε στις μικρές μας κοινότητες τον άνθρωπο. Σ’ αυτόν τον κόσμο που ολοένα στενεύει, ο καθένας μας χρειάζεται όλους τους άλλους. Γι’ αυτό πρέπει να αναζητήσουμε τον άνθρωπο, όπου κι αν βρίσκεται.
Όταν στο δρόμο της Θήβας ο Οιδίπους συνάντησε τη Σφίγγα κι αυτή του έθεσε το αίνιγμά της, η απάντηση που πήρε, ήταν η λέξη άνθρωπος. Αυτή η απλή λέξη χάλασε το τέρας.
Σήμερα το τέρας της βαθιάς οικονομικής και αξιακής κρίσης μπορεί να χαλαστεί, μπορεί να γκρεμιστεί μόνο με τη συνάθροιση, τη συνεισφορά και τη συνεργασία πολλών ανθρώπων.
Όταν μια κοινωνία φτάνει στο σημείο να συνειδητοποιεί και να αποτιμά το μέγεθος μιας οικονομικής κρίσης, αυτή την κρίση, ούτε να την ξεπεράσει μπορεί με ένα άλμα, ούτε να καταργήσει με διατάγματα τις συνέπειές της.
Μπορεί όμως μια ομάδα ανθρώπων αποφασιστικών που γνωρίζουν από ανάπτυξη, να ασχοληθεί με τρόπο μεθοδικό προκειμένου να εντοπίσει, να αποτυπώσει και να ταξινομήσει τα αίτια της κρίσης. Μετά να σχεδιάσει μια συγκεκριμένη παρέμβαση, η οποία θα είναι συνάρτηση των παραγωγικών δυνατοτήτων του τόπου. Η παρέμβαση αυτή πρέπει να περιλαμβάνει ενέργειες άμεσες, βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες.
 Άμεση παρέμβαση, μπορεί να γίνει στον πρωτογενή τομέα.
Παρέμβαση που θα αποδώσει σε μικρό χρονικό διάστημα (βραχυπρόθεσμη) είναι η τυποποίηση αγροτικών προϊόντων και παρέμβαση, που θα απαιτηθεί χρόνος να οργανωθεί (μακροπρόθεσμη) είναι το εμπόριο των προϊόντων της πρωτογενούς παραγωγής.
Για το σχεδιασμό και την υλοποίηση των τριών αυτών σωτηρίων βημάτων θα χρειαστούμε τη συμπαράσταση και την επιστημονική γνώση του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, των ΤΕΙ φυτικής και ζωικής παραγωγής Ηπείρου, της Γεωπονικής Σχολής Αθηνών, της Δασοπονικής Σχολής Θεσσαλονίκης και γιατί όχι και της Αμερικάνικης Γεωργικής Σχολής Θεσσαλονίκης.
Διάβασα πριν από χρόνια μια μελέτη της Δασοπονικής Σχολής Θεσσαλονίκης σύμφωνα με την οποία 1.000.000 δένδρα αγριοκερασιάς είναι αυτοφυή από τη Μουργκάνα μέχρι το Γράμμο.
Αλήθεια, πόσα κιλά αγριοκέρασα θα μπορούσε να μαζέψει μια ομάδα νέων, φιλόδοξων, τολμηρών ανέργων επιστημόνων που κατοικούν ή δεν κατοικούν στην περιοχή μας και πόσα είδη θα μπορούσαν να παραχθούν από την πρώτη αυτή ύλη;
Αυτό που χρειάζεται σήμερα κάθε Δήμος της Περιφέρειας της Ηπείρου είναι:
• Απογραφή των νέων από 18 – 30 ετών πτυχιούχων Πανεπιστημίου, ΤΕΙ και ΙΕΚ που κατοικούν στον κάθε Δήμο. Καταγραφή αν έχουν κάποια γη από τους γονείς τους, σπίτι, χωράφι, ζωντανά, εμπειρία εργασιακή
• Μέτρηση όλων των γαιών που καλλιεργούνται και καταγραφή των ειδών που ευδοκιμούν σ’ αυτές
• Εντοπισμός και μέτρηση των βοσκοτόπων
• Απογραφή όλων των οπωροφόρων δένδρων (αμπέλια, πορτοκαλιές, ακτινίδια, κερασιές, αχλαδιές, μηλιές κλπ)
• Φρούτα του δάσους
• Είδη αγρίων εδωδίμων λαχανικών
• Μανιταρότοποι
• Άγρια πανίδα
• Ερειπωμένα και εγκαταλελειμμένα χωριά
• Απογραφή των Εκκλησιαστικών κτημάτων και καταγραφή των ειδών που ευδοκιμούν σ΄αυτά
• Απογραφή των κτημάτων (της γης του Ελληνικού Δημοσίου) που ανήκουν στο Δήμο Κεντρικού Ζαγορίου, συστηματική χαρτογράφηση καλλιεργησίμων εκτάσεων, δασικών εκτάσεων και καταγραφή όλης της χλωρίδας και πανίδας της περιοχής.
Στο σημείο αυτό ανοίγω μια παρένθεση: «Με τον τρόπο αυτό θα μπορούσαμε να υλοποιήσουμε ένα μεγάλο όραμα του Ηπειρωτολάτρη Στέφανου Φούσα». Είναι το όραμα των Νέων Ακριτών.  Σύμφωνα με το όραμα των Νέων Ακριτών, παραχωρεί το κράτος μια έκταση 500 στρεμμάτων  Δημόσιας γης, σε νέους επιστήμονες και ιδιαίτερα σε όσους έχουν γνώσεις από φυσική, ζωική παραγωγή και από οικονομία.
Κτίζονται σύμφωνα με την αρχιτεκτονική της κάθε περιοχής πέτρινα βιοκλιματικά σπίτια σε  μικρούς οικισμούς, οι οποίοι θα αναπτυχθούν δίπλα σε οδικούς άξονες ή αγροτικούς δρόμους.  Σε κάθε 10 οικισμούς κτίζεται ένα σύγχρονο Δημοτικό Σχολείο και σε κάθε 20 οικισμούς ένα σύγχρονο Γυμνάσιο – Λύκειο μαζί και ένα Κέντρο Επιμόρφωσης των Νέων Ακριτών.
Η παραχώρηση της γης και των σπιτιών γίνεται για 49 χρόνια υπό την αναγκαία συνθήκη ότι ο αποδέκτης θα κατοικεί μόνιμα στο σπίτι που του παραχωρήθηκε.  Σε περίπτωση που θέλει να μείνει σε άλλη πόλη (Ηγουμενίτσα, Πάργα, Παραμυθιά, Γιάννενα, Πρέβεζα, Άρτα) θα χάνει το σπίτι και το κτήμα των 500 στρεμμάτων.  Για να παραδοθεί το κτήμα των 500 στρεμμάτων και το σπίτι στους απογόνους του Νέου Ακρίτα, πρέπει οι απόγονοι, να συνεχίσουν το έργο των προγόνων τους.
Εννοείται πως οι ειδικότητες που χρειάζονται για την επιτυχή ανάπτυξη του προγράμματος Νέοι Ακρίτες, θα οριστούν από τα Πανεπιστήμια που θα πραγματοποιήσουν τη μελέτη.
Προσωπικά όταν στις συζητήσεις που κάναμε με το Στέφανο Φούσα, πρωτοάκουσα το πρόγραμμα αυτό ενθουσιάστηκα.  Από τότε ρίζωσε μέσα μου η μεγάλη αυτή ιδέα και πιστεύω πως η υλοποίησή της με κριτήρια επιστημονικά μπορεί να αναγεννήσει τον ευλογημένο μας τόπο.
Ο κατάλογος αυτός με τα 11 σημεία που σας ανέφερα παραπάνω θα αποτελέσει το βασικό υλικό για την πραγματοποίηση μιας μελέτης απαραίτητης για ενέργειες και δράσεις σωτηρίας για τον τόπο μας. Γι΄ αυτό θα πρέπει να είναι ανοιχτός. Και θα πρέπει να είναι ανοιχτός, γιατί η Ήπειρος αποτελεί μια γεωγραφική ενότητα που έχει τη δική της ταυτότητα, τα ιδιαίτερα δικά της επιχειρηματικά, πολιτιστικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά.
Αυτά τα ιδιαίτερα γνωρίσματα συνθέτουν μια επιχειρηματική οντότητα, η οποία χρήζει ιδιαίτερης ανάλυσης, ταξινόμησης και αξιοποίησης. Είναι μια περιφέρεια που το ανθρώπινο δυναμικό της χρειάζεται μια ειδικού προσανατολισμού ενεργοποίηση. Και η ενεργοποίηση αυτή μπορεί να πραγματοποιηθεί με μια καλοσχεδιασμένη μελέτη, η οποία μπορεί να γίνει μόνο από τα Πανεπιστήμιά μας.
Σ’ αυτόν το σχεδιασμό θα συνεργαστούν καθηγητές με ομάδες φοιτητών. Τέτοιες συνεργασίες μπορεί και πρέπει να υποστηριχθούν από τους τοπικούς οικονομικούς και πολιτιστικούς παράγοντες και από Ευρωπαϊκά προγράμματα. Με μια ολοκληρωμένη μελέτη στα χέρια της, η τοπική Αυτοδιοίκηση θα μπορέσει να κάνει το πρώτο αναπτυξιακό βήμα, που είναι η εκπαίδευση των νέων που θέλουν ν’ ασχοληθούν με τον πρωτογενή τομέα, την τυποποίηση και το εμπόριο.
Ήρθε η ώρα να αναγνωρίσουμε, να δεχθούμε και να υποστηρίξουμε τον προορισμό των  Πανεπιστημίων μας. Τα Πανεπιστήμια είναι πηγή και τράπεζα γνώσης. Αυτή η επιστημονική γνώση θα αποτελέσει την «ιερή μεταλαβιά» της δημιουργικής ανάπτυξης.
Ας δούμε με διάθεση ερευνητική και ας αντιγράψουμε δύο μοντέλα ανάπτυξης που έχουμε στην Ήπειρο: Το Μέτσοβο και το Δολό.
Φανταστείτε την ώρα που οι οπωρώνες της Βελλάς θα ξαναγεμίζουν την αγορά των Ιωαννίνων με μήλα και αχλάδια. Δεν θα ξεχάσω τα κυδώνια που κάθε φθινόπωρο σκόρπιζαν το άρωμά τους λίγο πιο κάτω από τις πηγές της Βελλάς. Δεν θα ξεχάσω τα σπαράγγια και τις τσατσαμάρες λίγο πριν και μετά το Πάσχα. Δεν θα ξεχάσω τα βατόμουρα και τα μύρτιλα της περιοχής, τις φακές και τα σιτάρια που σπέρναμε λίγο πιο πέρα από το κέντρο του Φαϊτά και τα καλαμπόκια που σπέρναμε στον κάμπο του Καλαμά.
Έζησα στον ευλογημένο τόπο της Βελλάς εφτά ολόκληρα, δημιουργικά και μοναδικά χρόνια. Η Βελλά ήταν μια ιδανική κυψέλη. Ήταν μια κοινωνία Δημιουργίας, Αξιών και Γνώσης. Αυτή την κοινωνία μπορούμε με τη βοήθεια των Πανεπιστημίων να την αναστήσουμε.
Έτσι μόνο θα ωφελήσουμε ευρέως το  γένος των Ηπειρωτών.
Έρχομαι τώρα στο Δήμο Κεντρικού Ζαγορίου όπου τα χωριά του αποτελούν πόλο έλξης για τουρίστες Έλληνες, Κύπριους, Ισραηλίτες, Ολλανδούς κ.α
Πρόταση πρώτη: Σε κάθε χωριό το Σαββατοκύριακο να υπάρχουν ξεναγοί που θα κάνουν έναν περίπατο με τους επισκέπτες κάθε ξενώνας θα πληροφορεί τους επισκέπτες ότι αύριο θα γίνουν δύο ξεναγήσεις.  Μια ξενάγηση μεταξύ 9:00 – 12:00 το μεσημέρι και μία ανάλογα με την εποχή 17:00 – 19:00 το χειμώνα και 19:00 – 21:00 το καλοκαίρι.
Οι ξεναγοί θα είναι φοιτητές του Λαογραφικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και θα ομιλούν Αγγλικά.
Σας αναφέρω ένα παράδειγμα. Την περασμένη εβδομάδα είχα κάνει τον καθιερωμένο περίπατό μου προς την Αγία Παρασκευή Μονοδενδρίου.  Την ημέρα, αυτή Σάββατο 28 Οκτωβρίου, στο Μονοδένδρι πρέπει να ήταν περισσότεροι από 1.000 επισκέπτες.  Δεν γνωρίζω την πληρότητα των ξενώνων.
Στη διαδρομή προς την Αγία Παρασκευή ήταν περισσότεροι από 150 επισκέπτες.  Στην έξοδό μου από το Μοναστήρι είδα μια ομάδα 10 – 15 νέων που μου φάνηκαν φοιτητές.  Πήρα το θάρρος και τους μίλησα.  Τους είπα πως κάνω μια έρευνα για να δω πόσοι από τους επισκέπτες γνωρίζουν τι είναι αυτό το κυκλικό πλακόστρωτο και ποια ήταν η χρήση του. Αν θέλετε, τους είπα, μου λέτε και την ιδιότητά σας. Μου απάντησαν ότι είναι φοιτητές στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.  Τους έδειχνα το αλώνι. Κανείς δεν το γνώριζε.  Άρχισα να τους λέω το τραγούδι «Ένας λεβέντης χόρευε σε μαρμαρένιο αλώνι».
Όταν άρχισα να τους ομιλώ για το αλώνι, το αλώνισμα του σιταριού ή της βρώμης με τη βοήθεια αλόγων που έρχονταν γύρω γύρω στο αλώνι, για το στροΐρα (στρόφαλος), το λίχνισμα  με την  κρησάρα και ότι η λέξη κρησάρα μας έρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «κρησέρα», άρχισαν να χειροκροτούν.
Εν τω μεταξύ το αλώνι γέμισε από κόσμο και όλοι έδειχναν ενθουσιασμένοι.  Ακολούθησαν διάφορες ερωτήσεις, όπως: που εύρισκαν το σιτάρι, που το άλεθαν, πότε σταμάτησε να λειτουργεί το αλώνι….
Μια ομάδα απ’ αυτούς με πλησίασε και μου είπε: Πόσο ωραία θα ήταν να υπήρχαν ξεναγοί σε κάθε χωριό.  Στο ανέβασμα προσπάθησα να δω αν γνώριζαν τις ονομασίες των δένδρων.  Είχαν άγνοια, αλλά και μεγάλη επιθυμία να γνωρίζουν τα ονόματα των φυτών που καλύπτουν τις πλαγιές.
Τη βαθιά αυτή επιθυμία να γνωρίζει ο επισκέπτης χλωρίδα, πανίδα και τα είδη των πετρωμάτων, τη διαπιστώνω κάθε φορά που ξεναγώ μαθητές μου στα Ζαγοροχώρια. Και αν ο Δήμος σας θέλει μπορούμε να εκπαιδεύσουμε ανθρώπους για να ξεναγούν Σχολεία τα οποία επισκέπτονται τα Ζαγοροχώρια.  Μια τέτοια δυνατότητα θα ανέβαζε τον αριθμό διανυκτερεύσεων ενδιάμεσα της εβδομάδας που οι περισσότεροι ξενώνες δεν έχουν πελάτες.
Επίσης δύο ακόμη ιδέες.
Μια ομάδα ξενοδόχων να πραγματοποιήσει μια επίσκεψη στην Κύπρο και μία στο Ισραήλ και με τη βοήθεια των εκεί Πρεσβειών μας να επισκεφθούν τα Υπουργεία που ασχολούνται με τον τουρισμό να εκφράσουν τις ευχαριστίες τους για τη μεγάλη τιμή που τους κάνουν Κύπριοι και Ισραηλίτες να επισκέπτονται τα χωριά μας.
Το ίδιο θα μπορούσε να γίνει και με την Ολλανδία και ενδεχομένως με τη Ρωσία.
Δεύτερη πρόταση:
Να αξιοποιηθούν τα εκθέματα των Μουσείων που υπάρχουν στα χωριά μας.  Και ερωτώ μήπως στη Λαμπριάδειο Σχολή που έκλεισε μπορεί να γίνει μια κοινή έκθεση και να βγει κι ένα φυλλάδιο που θα αποτελεί κατά έναν τρόπο ένα είδος ατομικού ξεναγού;
Μόνο τα Σχολεία της Ηπείρου αν επισκέπτονταν την κοινή αυτή έκθεση μ’ ένα συμβολικό εισιτήριο θα συγκεντρώναμε χρήματα για τη βελτίωση και την προβολή των εκθεμάτων.
Μια ακόμη δυνατότητα είναι να γίνει η έκθεση αυτή στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
Επειδή νιώθω ότι απλώθηκα πολύ, θα μου επιτρέψετε να σταματήσω να διατυπώνω μια παράκληση στο Δημοτικό Συμβούλιο.
Έχω σκεφθεί και σκέφτομαι καθημερινά πράγματα που θα μπορούσαν να αναδείξουν τα Ζαγοροχώρια.
Είμαι στη διάθεσή σας για μια ανοιχτή σύσκεψη, προκειμένου να διαμορφωθεί ένα πρόγραμμα που θα αυξήσει τις θέσεις εργασίας στα Ζαγοροχώρια…

* Εμπνευσμένη ομιλία του Βελλαΐτη εκπαιδευτικού και ιδρυτή των ομώνυμων ιδιωτικών Εκπαιδευτηρίων στη Βάρη Αττικής,  στο «Οδοιπορικό Υγείας» που πραγματοποιήθηκε την Κυριακή στους Ασπραγγέλους Ζαγορίου.