Είναι ο Πύργος του Τάτλιν εικαστική παρέμβαση;

Στον υπόλοιπο κόσμο τα γκρεμίζουν, στα Ιωάννινα τα ανεγείρουμε. Τι μας έλειπε, άλλωστε, το 2017, παρά ένα μνημείο στην Γ’ Διεθνή; Ο λόγος -για τι άλλο;- για τον Πύργο του Βλ. Τάτλιν, του οποίου μία «καλλιτεχνική» απόδοση τοποθέτησε ο Δήμαρχος στην κεντρική πλατεία της πόλης. Τη «σκαλωσιά», όπως την αποκαλούν πολλοί, γιατί δεν είναι παρά μία σκαλωσιά με μερικές δοκούς, σε πορτοκαλί χρώμα, κι ένα καλώδιο που ίπταται δια μέσου της πλατείας. Είναι όμως κάτι πολύ παραπάνω και πολύ χειρότερο από μία βαμμένη σκαλωσιά.
Συνηθίσαμε τις «καλλιτεχνικές» παρεμβάσεις του Δημάρχου στην πλατεία τα προηγούμενα χρόνια, οπότε ήμαστε έτοιμοι για την κατασκευή ενός νέου εκτρώματος. Το συγκεκριμένο, όμως, πέραν της αισθητικής μας, προσβάλει και την ιστορική μας μνήμη. Η Ήπειρος έχει υποφέρει από τον κομμουνισμό όσο σχεδόν καμία άλλη περιοχή της χώρας. Στην πλατεία της πλέον πληγείσας από τους αντάρτες περιοχής, στο χώρο αυτό που αποτέλεσε το επίκεντρο του εθνικού αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα των Ηπειρωτών που υπέφεραν από το καθεστώς του Ενβέρ Χότζα, ο Δήμαρχος στήνει μνημείο στον κομμουνισμό.
Να υπενθυμίσουμε ότι κάποτε εκεί υπήρχε πανώ της ΟΝΝΕΔ Ιωαννίνων που έγραφε: «Κι άλλος φυγάς από τη Βόρειο Ήπειρο». Γιατί αυτή ήταν η σκληρή πραγματικότητα του κομμουνισμού: είτε μία ζωή με ασύλληπτες κακουχίες είτε διαφυγή ρισκάροντας την εκτέλεση. Πολύ μακριά από πηγή έμπνευσης...
Επιμένει ο Δήμαρχος να απαντά ότι πρόκειται για «εικαστική παρέμβαση»: ωσάν οι εικαστικές παρεμβάσεις να είναι υπεράνω κριτικής και πρέπει να γίνονται δεκτές ασυζητητί, ωσάν να δικαιολογεί αυτό οτιδήποτε ή υπονοώντας ότι οι Γιαννιώτες δεν έχουμε το επίπεδο να τις κρίνουμε. Θα μπορούσε, λοιπόν, να είχε τοποθετήσει και μία καλλιτεχνική απόδοση ενός αγάλματος του Λένιν στην πλατεία, με την ίδια λογική. Υπό το μανδύα της τέχνης θα μπορούσε να είχε στήσει οτιδήποτε, αφού δεν μας επιτρέπεται να κρίνουμε.
Τη δικαιολογημένη κριτική των πολιτών ο Δήμαρχος αντί να δεχτεί, αποδίδει, σε «απότοκο της δύσκολης ψυχολογίας των καιρών» χαρακτηρίζοντάς την «ασύμβατη με το χαρμόσυνο πνεύμα των Χριστουγέννων». Ο Δήμαρχος δεν έχει το αλάθητο - η εκπροσώπηση και διακυβέρνηση μίας πόλης απαιτούν σοβαρότητα και δεκτική διάθεση στην κριτική και όχι «καλή καρδιά πάνω απ’όλα». Το ίδιο ισχύει για τους δεξιούς (κάποιοι εκ των οποίων Αντιδήμαρχοι) της παράταξης του κ. Μπέγκα, οι οποίοι επέτρεψαν την τοποθέτηση του μνημείου, καθώς σε τέτοια λεπτά σημεία αποδεικνύονται μάλλον ανεπαρκείς να υπερασπιστούν τις πατριωτικές αρχές και αξίες.
Είναι όμως ο Πύργος του Τάτλιν εικαστική παρέμβαση; Ο Πύργος είχε σχεδιαστεί ως η σοσιαλιστική απάντηση στον Πύργο του Άιφελ (εκείνη την εποχή ιδιαίτερα το ατσάλι ήταν στην μόδα των κατασκευών). Αντίθετα όμως με τον Πύργο του Άιφελ, ο Πύργος του Τάτλιν, θα ήταν ασύμμετρος και άτακτος. Δε θα ήταν σταθερός αλλά τα διάφορα κομμάτια του θα βρισκόταν σε διαρκή περιστροφή γύρω από τον άξονά του.
Σκοπός του ήταν να συμβολίσει την επανάσταση και στη μηχανική, αντιπαραθέτοντας τη δημιουργικότητά του με την «συντηρητικότητα» του Πύργου του Άιφελ. Όπως και ο κομμουνισμός, το έργο ήταν κοστοβόρο, δεν ήταν βιώσιμο και είναι αμφίβολο αν ήταν κατασκευάσιμο. Μέχρι την άφιξη, βεβαίως, του κ. Μπέγκα! Το «Μνημείο στην Γ’ Διεθνή», όπως είναι ο δεύτερος τίτλος του, δεν αποτελεί, λοιπόν, τέχνη, αλλά στρατευμένη τέχνη, κι ενώ προφανώς η απόδοσή του στην πλατεία δεν αποτελεί αναμεταδότη προπαγάνδας, το γεγονός ότι τα Ιωάννινα έπρεπε, από όλες τις πιθανές θεματικές, να αντλήσουν έμπνευση από τη Σοβιετική Ένωση, είναι αφ’εαυτού ανησυχητικό.
Ο Δήμαρχος με παρέμβαση του το Σάββατο υπεννόησε πως ενδεχομένως να υπάρξει και κανονικό Χριστουγεννιάτικο δέντρο – το πρόβλημα όμως δεν έγκειται στο ότι το Μνημείο στη Γ’ Διεθνή ίσως να είναι το δέντρο των Ιωαννίνων αλλά στο γεγονός πως πρόκειται για ένα μνημείο στον ολοκληρωτισμό. Ο Δήμαρχος πρέπει να εκπροσωπεί όλους τους Γιαννιώτες και όχι μόνο τη «διαφορετική άποψη», όπως λέει. Κι επειδή ζήτησε να αφήσουμε την αντιπαράθεση για το μνημείο και να κάνουμε μία ευχή, ας ευχηθώ κι εγώ το εξής: η πόλη των Ιωαννίνων να ανακάμψει από την κατάντια στην οποία έχει περιπέσει, η οποία ξεκινάει πάντα από την κορυφή.

* Ο Μιχάλης Κ. Ντιναλέξης είναι Αντιπρόεδρος ΟΝΝΕΔ Η.Β. - Πολ. Μηχανικός & Μηχανικός Περ/ντος Imperial College London.