Η κακοδαιμονία της Παιδείας μας…

Ρώτησαν κάποτε το Ροΐδη δυο φίλοι του να τους εξηγήσει πού οφείλεται η κακοδαιμονία της Παιδείας στη χώρα μας. Και εκείνος που διακρινόταν για την καινοτόμο κριτική του, με την οποία συχνά στιγμάτισε τις αδυναμίες της ελληνικής κοινωνικής και πνευματικής ζωής, απάντησε: «Οφείλεται βασικά στο γεγονός ότι κάθε τόσο, οι πιο άσχετοι και οι πιο αγράμματοι αναλαμβάνουν τη διοίκηση του Υπουργείου Παιδείας».
Και από τότε μέχρι σήμερα; Υπήρξαν, όλα αυτά τα χρόνια, τρεις μονάχα φωτεινές εξαιρέσεις. Η περίοδος 1910 - 1920, με τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον Εκπαιδευτικό Όμιλο, η περίοδος 1928 - 1932 με τον Ελευθέριο Βενιζέλο Πρωθυπουργό και το Γ. Παπανδρέου Υπουργό Παιδείας και η πολύ σύντομη, λόγω αποστασίας, περίοδος, με το Γεώργιο Παπανδρέου Πρωθυπουργό και την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση του 1964.
Το έτος 1914 έγινε στο Βερολίνο μια ιστορική συνάντηση: Ο νεαρός μεταπτυχιακός σπουδαστής Γ. Παπανδρέου συναντάει εκ μέρους του «Ελληνικού Ακαδημαϊκού Συνδέσμου», το θριαμβευτή των Βαλκανικών Πολέμων Ε. Βενιζέλο και τον προσφωνεί με τούτες τις χαρακτηριστικές λέξεις: «Εκφράζομεν την ευγνωμοσύνην και τον θαυμασμόν μας προς τας μεγάλας πολιτικάς αρετάς σας, τους αγαθούς καρπούς των οποίων έχομεν την ευτυχίαν να δρέπωμεν ημείς οι Νέοι σήμερον».
Και από τότε οι δυο πολιτικοί ηγέτες, με την πλούσια πνευματική τους καλλιέργεια -προϋπόθεση απαραίτητη για να είναι κανείς πολιτικός ηγέτης- έθεσαν τους εαυτούς τους στην υπηρεσία της Παιδείας των Ελληνοπαίδων. Ο Ε. Βενιζέλος, στην πρώτη περίοδο,1 910 - 1920, επέλεξε ως συνεργάτες το Γληνό, το Δελμούζο και τον Τριανταφυλλίδη, που ήταν η ψυχή του Εκπαιδευτικού Ομίλου και έκανε την πρώτη αξιόλογη Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση ,την οποία κατάργησαν οι διάδοχοί του, το 1920, που έχασε τις εκλογές. Το1928 ανέθεσε το Υπουργείο Παιδείας στο Γεώργιο Παπανδρέου και έθεσαν τις βάσεις για μια ουσιαστική Εκπαίδευση στην πατρίδα μας. Το 1964 ο Γ. Παπανδρέου, ως Πρωθυπουργός, επέλεξε ως Υφυπουργό Παιδείας -Υπουργός ήταν ο ίδιος- τον πνευματικό άνθρωπο Λουκή Ακρίτα, με ένα λαμπρό επιτελείο, στο οποίο ξεχώριζαν ο Ευάγγελος Παπανούτσος και ο Ιωάννης Κακριδής και έφτιαξε την τρίτη λαμπρή για την Παιδεία περίοδο, την οποία ανέστειλε η αποστασία και εξαφάνισε η δικτατορία.
Όπως βλέπετε, οι τρεις παραπάνω φωτεινές για την Παιδεία μας εξαιρέσεις οφείλονται στο γεγονός ότι βαθιά καλλιεργημένοι πολιτικοί ηγέτες ανέθεσαν τα θέματα της Παιδείας σε εξίσου φωτισμένους πνευματικούς ανθρώπους που είχαν ξεκαθαρισμένες απόψεις για την Παιδεία και με συγκεκριμένα πολιτικά προγράμματα προχώρησαν στις ανάλογες μεταρρυθμίσεις. Είχα την ευκαιρία ως εκπρόσωπος των Εκπαιδευτικών στην ετήσια Γενική Συνέλευση της ΟΛΜΕ, να ζήσω από κοντά την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση του 1964 και να θαυμάσω τη σοφία και τον πόνο του Παπανούτσου για την Παιδεία. Πριν το σχετικό νομοσχέδιο για την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση κατατεθεί στη Βουλή το έδωσε στην ΟΛΜΕ και στη Διδασκαλική Ομοσπονδία να το μελετήσουν και να διατυπώσουν τις απόψεις τους.
Όρισε μια μέρα για την κάθε Ομοσπονδία προκειμένου με την παρουσία του να γίνει σχετική συζήτηση. Στο παρασκήνιο οργίαζε η αντίδραση του κατεστημένου που δεν ήθελε τίποτε να αλλάξει. Αυτή η αντίδραση υπήρξε και στους κόλπους των Εκπαιδευτικών. Παρακολουθούσε στη συνάντηση με την ΟΛΜΕ τη συζήτηση και, με την άδεια του Προεδρείου, παρενέβαινε όπου θεωρούσε σκόπιμο για να διευκολύνει τη συζήτηση. Θυμάμαι δυο χαρακτηριστικές περιπτώσεις τις οποίες θα αναφέρω για να καταλάβουν όσοι έχουν σχέση με την εκπαίδευση και όσοι έχουν κατανοήσει τι σημαίνει πολιτική, πώς πρέπει να γίνεται η άσκησή της:
• Κάποιος από τους συνέδρους εισηγήθηκε να μην καταργηθούν οι εξετάσεις από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο, που προέβλεπε το άρθρο για την καθιέρωση της εννιάχρονης υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Πήρε το λόγο ο Παπανούτσος και του είπε. Δεν ήρθα εδώ για να συζητήσουμε την Εκπαιδευτική Πολιτική της Κυβέρνησης. Αυτή θεωρείται δεδομένη. Περιλαμβάνεται στο Πρόγραμμα της Ένωσης Κέντρου, εξαγγέλθηκε προεκλογικά στο Λαό και εγκρίθηκε από αυτόν με την ψήφο του. Ήρθα να συζητήσουμε τι προβλήματα δημιουργούνται από τη συγκεκριμένη πολιτική, ώστε να τα αντιμετωπίσουμε, με βάση τις εμπειρίες σας, κατά τον καλύτερο τρόπο.
• Ένας άλλος σύνεδρος εισηγήθηκε να καταργηθούν οι επιθεωρήσεις και οι εκθέσεις των επιθεωρητών, γιατί είναι αναχρονιστικές. Η απάντηση από τον Παπανούτσο ήταν άμεση: Αντί να ζητήσεις να εκσυγχρονιστεί ο θεσμός των επιθεωρήσεων, ώστε να υπάρχει διαφάνεια και δικαιοσύνη, ζητάς να καταργηθεί ο έλεγχος και η εποπτεία στην εκπαίδευση. Και πρόσθεσε: Ως εκπαιδευτικός σας διαβεβαιώνω πως αν βρεθεί Κυβέρνηση που θα καταργήσει τον έλεγχο και την εποπτεία στην Εκπαίδευση, δεν θα διαλύσει μόνο την Εκπαίδευση, αλλά θα διαλύσει και το Κράτος. Και αυτό τελικά έγινε...
Από τότε «βαθιά άκραχτα μεσάνυχτα» στην Ελληνική Εκπαίδευση. Αυτό δε γίνεται τυχαία. Μας το είπε ξεκάθαρα ο Μάριος Πλωρίτης: «Η Παιδεία μένει έτσι γιατί έτσι πρέπει να μένει». Αυτό δηλαδή που ζήσαμε όλα τα χρόνια της μεταπολίτευσης, το ζούμε και σήμερα, και εξηγήσαμε τους λόγους για τους οποίους συμβαίνει.

ΣΠΥΡΟΣ ΕΡΓΟΛΑΒΟΣ