Άλλο πατριωτισμός κι άλλο εθνικισμός!

- Γράφει ο ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΑΪΝΗΣ,Δρ. Μοριακής Βιολογίας

 Ο εθνικισμός, δηλαδή η πεποίθηση ότι το έθνος στο οποίο ανήκει κάποιος είναι ανώτερο (υπό οποιαδήποτε έννοια) από το έθνος στο οποίο ανήκει κάποιος άλλος, είναι πράγματι ο ιδρυτικός μύθος κάθε φασισμού.  Δε στηρίζεται δε σε καμία επιστημονική θεωρία και σε κανένα επιστημονικό δεδομένο. Μπορεί κάποιοι λαοί και κάποια έθνη να άφησαν ισχυρότερο αποτύπωμα στην Ιστορία, αλλά η δυναμικότητα αυτών των εθνών και των λαών δεν οφείλεται σε κάποιο ανώτερο DNA ούτε σε κάποια μυστηριώδη «εσωτερική» δύναμη. Η γεωγραφία, η γειτνίαση με άλλους λαούς και πολιτισμούς, οι εσωτερικές έριδες και αντιθέσεις, οι επαφές λόγω ανάγκης, η ίδια η Ανάγκη, οδηγούν κάποια έθνη να κατακτούν  νέες  δεξιότητες και να μπαίνουν στην πρωτοπορία του πολιτισμού. Η αλλαγή των συνθηκών αλλάζει τα δεδομένα και έτσι κάποια έθνη από την πρωτοπορία γίνονται ουραγοί και έθνη ουραγοί μπαίνουν στην πρωτοπορία. Τίποτε περισσότερο, τίποτε λιγότερο. 
Ένα έθνος που θέλει να βρίσκεται στην πρωτοπορία οφείλει να γνωρίζει Ιστορία. Την Ιστορία τη δική του αλλά και των άλλων εθνών. Οφείλει να μελετά τη δική του Ιστορία για να μην επαναλαμβάνει τα λάθη του παρελθόντος αφενός, αλλά και αφετέρου για να παραδειγματίζεται από συμπεριφορές που στο παρελθόν είχαν οδηγήσει  σε επιτυχίες. Οφείλει να μελετά την Ιστορία των άλλων, ώστε να μιμείται τις συμπεριφορές των άλλων εθνών, όταν αυτές οι συμπεριφορές οδηγούν σε ανάταση τόσο οικονομική όσο και ηθική.
Όταν ένα έθνος λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο έχει συνείδηση της διαφορετικότητάς του έναντι των άλλων, αλλά δεν βάζει κανέναν απέναντι. Δεν μισεί κανέναν Άλλον αλλά δεν ανέχεται και να μισείται. Τότε μπορούμε να μιλάμε για πατριωτισμό. Ως πατριώτης εξηγείς, δε μισείς. Ως πατριώτης επιμένεις στο ουσιώδες, στην Ιστορία. Όχι στην ψευδοϊστορία που τροφοδοτεί εθνικισμούς και μισαλλοδοξία.  Ούτε και στα κελεύσματα της Ανάγκης. Η Ανάγκη δεν μπορεί να αλλάζει την Ιστορία. Η Ανάγκη μπορεί να γράψει νέα Ιστορία, αλλά δεν μπορεί να διαγράψει την παλιά ούτε και να την διορθώσει. Όσες ακροβασίες και αν γίνουν. O πατριώτης δεν αλλάζει την Ιστορία τη δική του ούτε του άλλου. Ο πατριώτης επιμένει πάντα ότι «το αληθές είναι και εθνικόν».
Προαπαιτούμενο η παιδεία λοιπόν για τον πατριωτισμό. Πολύπλευρη, ατόφια.  Διανοητική αλλά και βιωματική. Ο πατριώτης μελετά και αναρωτιέται. Γνωρίζει και τις λαμπρές σελίδες αλλά και τις μελανές σελίδες της Ιστορίας του έθνους του. Τονίζει τόσο τις λαμπρές σελίδες όσο και τις μελανές γιατί και οι δύο λειτουργούν διαπαιδαγωγητικά. Ξέρει ότι η Αθήνα γέννησε τη Δημοκρατία. Σέβεται τον Περικλή και τον Χρυσό αιώνα, γνωρίζει όμως ότι όλα τα μεγάλα έργα στην Αθήνα έγιναν με την οικειοποίηση του κοινού συμμαχικού ταμείου. Ο εθνικιστής διαβάζει επιλεκτικά την Ιστορία. Κρατάει από την Ιστορία ό,τι τον βολεύει. Του αρέσει η Σπάρτη γιατί το πρότυπό του είναι η στρατοκρατία. Μισεί την Αθήνα γιατί συμβολίζει τη Δημοκρατία. Τρελαίνεται με τον Λεωνίδα και τους 300 αλλά αποσιωπά τη συμμαχία Σπάρτης-Περσών εναντίον της Αθήνας. Πώς αλλιώς θα χτίσει τον μύθο της «ανωτερότητας»;
Ο πατριώτης συμμετέχει με τους ομοεθνείς του στα πανηγύρια. Μετέχει στα θρησκευτικά τους πιστεύω (ακόμη και αν είναι άθεος). Κατανοεί τον πόνο και τις αγωνίες των συμπατριωτών του.  Η αίσθηση του «συνανήκειν» σε μια ευρύτερη ομάδα, του «μετέχειν» σε μια κοινή προσπάθεια είναι τα χαρακτηριστικά του. Δεν λοιδορεί και δεν επιτιμά το Λαό του. Κατανοεί τα σωστά αλλά και τα λάθη του. Είναι υπερασπιστής των δικαίων του και πολέμιος των αδίκων του.  Ο εθνικιστής τρουπώνει και αυτός στα πανηγύρια και κάνει πως μετέχει στα θρησκευτικά πιστεύω του Λαού του. Αλλά απλώς προσποιείται. Γι’ αυτόν δεν υπάρχει εξέλιξη διαχρονική του λαού του. Ο Λαός όφειλε να μείνει πιστός στον Δία. Στον Χριστιανισμό κάνει μια παραχώρηση, αρκεί ο Χριστός  να αποδειχθεί πάση θυσία πως είναι Έλληνας! Και βέβαια υπό την προϋπόθεση να καθαρίσουμε την Χριστιανική παράδοση από οτιδήποτε εβραϊκό!  Αλλά δε σταματάει εκεί. Ξαναγράφει και την μεσαιωνική μας Ιστορία. Βλέπει παντού αντιπαλότητα μεταξύ «Eλληνισμού» και «Xριστιανισμου». Και λοιδορεί όσους διαφωνούν και εξανίστανται με την απύθμενη αγραμματοσύνη του.
Ο πατριώτης έχει πάντα ανοιχτά τα μάτια και το μυαλό στις κατακτήσεις όλων των εθνών.  Δεν θεωρεί κανέναν υποδεέστερο ούτε και ανώτερο. Μαθαίνει απ’ όλους και επικοινωνεί με όλους. Ο εθνικιστής κλείνει τα μάτια σε οτιδήποτε έρχεται «απ’ έξω». Είναι ορκισμένος εχθρός της προόδου. Η πρόοδος είναι λέξη άνευ νοήματος. Και πώς να έχει νόημα η λέξη, όταν τα «πάντα έχουν ήδη ειπωθεί από τους ενδόξους ημών προγόνους»;  Και ως τέτοιοι είναι μόνο οι Αρχαίοι. Ούτε οι Βυζαντινοί, ούτε οι νεότεροι!
Μπορεί ο πατριώτης να μετεξελιχθεί σε εθνικιστή; Κατηγορηματικά όχι! Θα ήταν σαν να πιστεύαμε ότι ένας γιατρός μπορεί να μετεξελιχθεί σε καφετζού για να κάνει καλύτερη διάγνωση. Μπορεί ένας εθνικιστής να εξελιχθεί σε πατριώτη;  Φυσικά, όπως ισχύει για κάθε καφετζού που θα θελήσει να γίνει γιατρός, αρκεί να αποφασίσει να σπουδάσει ιατρική.
Στην περίπτωση δε της Ελληνικής αυτοσυνειδησίας, τα πράγματα είναι ακόμη πιο ξεκάθαρα. Ο πατριωτισμός εδράζεται σε δύο πυλώνες, διακριτούς και ιεραρχημένους, όπως μας πληροφορεί και ο Κολοκοτρώνης: «Νέοι, πρέπει να φυλάξετε την πίστη σας και να την στερεώσετε, διότι, όταν επιάσαμε τα άρματα, είπαμε πρώτα υπέρ ΠΙΣΤΕΩΣ και έπειτα υπέρ ΠΑΤΡΙΔΟΣ...». Τα ίδια λέει και ο Ριζοσπάστης Κεφαλλονίτης πολιτικός Γεώργιος Τυπάλδος-Ιακωβάτος:  «Είμεθα πρώτα Χριστιανοί (ορθόδοξοι) και μετά Έλληνες», αντιστρέφοντας το μότο των Βενετσιάνων κατακτητών της Κεφαλλονιάς που στην προσπάθειά τους να εκλατινίσουν τους Έλληνες χρησιμοποιούσαν κάθε θεμιτό και αθέμιτο μέσο επαναλαμβάνοντας «είμαστε πρώτα Βενετοί και κατόπιν Χριστιανοί» (Semo prima Veneziani e poi Christiani). Και τι λέει αυτό το «Υπέρ ΠΙΣΤΕΩΣ»;  Θα αφήσω τον πατρο-Κοσμά να μας το διευκρινίσει: «Η πατρίδα μου η ψεύτικη, η γήινη και ματαία, είναι από του Αγίου Άρτης και από την επαρχίαν Αποκούρου... Ημείς, Χριστιανοί μου, δεν έχομεν εδώ πατρίδα. Δια τούτο και ο Θεός μας έβαλεν τον νουν εις το επάνω μέρος, δια να στοχαζώμεθα πάντοτε την ουράνιον βασιλείαν, την αληθινήν πατρίδα μας».
Ο πατριωτισμός μας συνεπώς είναι πατριωτισμός χωρίς γήινη πατρίδα. Γι’ αυτό είναι ένας πατριωτισμός γνήσιος που λατρεύει την Ιστορία, τις Ιδέες και τα Ονόματα και όχι τα αίματα και τα χώματα. Γι’ αυτό δεν είναι επιθετικός και ιμπεριαλιστικός. Και παρόλο που δεν είναι επιθετικός, είναι οικουμενικός. Σύνθημά του είναι το «Ελευθερία ή θάνατος» και όχι το «Πατρίδα ή Θάνατος» των διεθνιστών (τύπου Τσε) και των εθνικιστών (τύπου ΧΑ). Γι αυτό και μισείται από παντού. Και από τους εθνικιστές και από τους διεθνιστές. Να γιατί είναι οξύμωρο να είναι κάποιος και Έλληνας και εθνικιστής. Γιατί είναι όροι ασύμβατοι. Ο εθνικιστής μιλάει για αίμα και έδαφος. Και γι’ αυτό ψάχνει αλλού να θεμελιώσει τη θέση του. Στους αρχαίους Σπαρτιάτες, στον Χίτλερ και στα SS, στον Μουσολίνι και στους μελανοχίτωνες ποτέ στον Κολοκοτρώνη ή τον Τυπάλδο. Και αυτό το καταλαβαίνει, γι’ αυτό τον ενοχλεί τόσο το ότι ο Χριστός ήταν εβραίος, όσο και η διαχρονική Ιστορία του έθνους μας που διαμόρφωσε τον σύγχρονο ελληνισμό, τον οποίο και απεχθάνονται.
 Όσο και να φωνασκούν οι εθνικιστές, ο πατριωτισμός είναι εδώ, ενωμένος δυνατός, γνωρίζοντας ότι εκτός από την αρχαία Σπάρτη υπάρχουν και οι χαιρετισμοί της Παναγίας (Εβραιοπούλα κι αυτή) που χαιρετίζουν την «αυλή λογικών προβάτων», το πρότυπο ανθρώπινης κοινωνίας. Όσο και να φωνασκούν οι διεθνιστές, ο πατριωτισμός γνωρίζει ότι απέναντι στον κακό καπιταλισμό δεν υπάρχει ένας καλός σοσιαλισμός και γι’ αυτό εύχεται «να μας έχει ο Θεός γερούς, πάντα ν ανταμώνουμε και να ξεφαντώνουμε, με χορούς κυκλωτικούς κι άλλο τόσο ελεύθερους σαν ποταμούς».  Χορός κυκλωτικός μέχρι τελικής πτώσεως. Γιατί μετά την πτώση έρχεται πάντα η Ανάσταση!