Μια προκήρυξη για την είσοδο των κοριτσιών στο Πανεπιστήμιο!

Κάποιοι δεν θέλουν να παραδεχθούν ότι η Ορθόδοξη χριστιανική διδασκαλία είναι εκείνη που έδωσε αξία στην προσωπικότητα της γυναίκας.
Την αρχή έκανε ο ίδιος ο Χριστός στο διάλογο που είχε σε ένα πηγάδι κοντά στην πόλη Σαμάρεια με μια Σαμαρείτισσα, όταν ήρθε να αντλήσει νερό. Ο διάλογος αυτός είναι ένα από τα πολλά παραδείγματα εξύψωσης της γυναίκας μέσα στο χριστιανικό κόσμο.
Η τιμή που αποδίδει μέχρι σήμερα ο χριστιανικός κόσμος στις γυναίκες είναι από μόνη της ένα συνεχές κήρυγμα και μαρτυρία της αξίας της γυναίκας, ως συνεργού του Θεού και γέφυρα της επανασύνδεσής Του με τον άνθρωπο.
Ο Χριστιανισμός τοποθέτησε την γυναίκα στη θέση που πρέπει, στη θέση που της αξίζει. Στο βάθρο που καμιά άλλη θρησκεία και καμιά κοινωνική τάξη δεν το τόλμησε και δεν το θέλησε. Και δεν το θέλησαν ακόμη και Χριστιανοί άρχοντες και ηγεμόνες των μετέπειτα μεγάλων Χριστιανικών κρατών της Ευρώπης και της Αμερικής.
Όμως, η ζύμη (η μαγιά) είχε κρυφτεί στο φύραμα από τη χριστιανική διδασκαλία και με το πέρασμα του χρόνου, λίγο αργά βέβαια, άρχισε να κυοφορείται κάποια αλλαγή. Αυτό συνέβει γύρω στα μέσα του 19ου αιώνα. Στις 8 Μαρτίου 1857 ξέσπασε στη Νέα Υόρκη των ΗΠΑ η μεγάλη διαμαρτυρία γυναικών. Οι εργάτριες κλωστοϋφαντουργίας βγήκαν στους δρόμους ζητώντας καλύτερες συνθήκες εργασίας.
Η 8η Μαρτίου, όμως, καθιερώθηκε επίσημα ως ημέρα της γυναίκας, μετά από μισό αιώνα, στις 8 Μαρτίου του 1909 στις ΗΠΑ και δύο χρόνια αργότερα (1911) καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας.
Ο αγώνας, το κίνημα για τα δικαιώματα της γυναίκας, για την χειραφέτηση των γυναικών στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στην Αγγλία, πέρασε από φάσεις, που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως δραματικές. Και με αίμα βάφτηκε αυτός ο αγώνας.

* * *
Την κατάσταση που επικρατούσε τον 19ο αιώνα γύρω από το θέμα αυτό στην Αθήνα, αποκαλύπτει το ακόλουθο περιστατικό: Στις 25 Σεπτεμβρίου 1887 εκδόθηκε Προκήρυξη για την είσοδο των κοριτσιών στο Πανεπιστήμιο.
Παρά την ανακοίνωση αυτή, υπήρχαν κάποιοι που δεν δέχονταν τη φοίτηση γυναικών στο Πανεπιστήμιο. Η πρώτη γυναίκα που υπέβαλε αίτηση στην Πρυτανεία του Εθνικού Πανεπιστημίου Αθηνών, για να εγγραφεί στην Ιατρική Σχολή, ήταν μία τελειόφοιτη του Αρσακείου, η Ελένη Παντελίδου.
Ήταν «γόνος παλαιάς και εντιμοτάτης οικογενείας της πρωτεύουσας». Η πρωτοπόρος, να πούμε, του φεμινιστικού αγώνα στη σφαίρα της επιστήμης. Ηρωίδα και θύμα μαζί των νέων ιδεών.
Πρύτανης ήταν τότε ο Θεόδωρος Αφεντούλης, καθηγητής της Παθολογικής Ανατομικής και της Φαρμακολογίας. Είχε, όμως, σχέσεις όχι μόνον με τον Ασκληπιό (ιατρική), αλλά και τις Μούσες, που τις θεράπευε (υπηρετούσε) με ιδιαίτερο ζήλο και επιτυχία. Συγγραφέας γλαφυρότατος, ρήτορας ευφραδής, αναμιγνυόταν με πραγματικό πάθος σε όλες τις πολιτικές και πατριωτικές ζυμώσεις του καιρού του. Αναπτέρωνε το φρόνημα των φοιτητών με εμπνευσμένους λόγους σε περίοδο εξαιρετικών γεγονότων. Προήδρευε σε φιλολογικές συγκεντρώσεις και κριτικές επιτροπές και θεωρούνταν σαν μία από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες της εποχής του.
Κι όμως, ο άνθρωπος αυτός, με την εξαιρετική πνευματική και κοινωνική ανάπτυξη, είχε και την αχίλλειο πτέρνα του. Δεν ήθελε να ακούσει τη λέξη φοιτήτρια. Αυτό, όχι από μισογυνισμό, αλλά γιατί πίστευε πως δεν ήταν ακόμη καιρός να ακολουθήσει η Ελληνίδα τις ομόφυλές της της Δύσης στο στάδιο της κοινωνικής και επιστημονικής προόδου.
Όπως ήταν επόμενο, η αίτηση της Παντελίδη απορρίφτηκε πανηγυρικά, με την τυπική δικαιολογία ότι «το απολυτήριο του Αρσακείου δεν ήταν ισόβαθμο με το απολυτήριο του Γυμνασίου και η εγγραφή της κατόχου του εις Πανεπιστημιακήν σχολήν δεν ήτο επιτετραμμένη».
Όπως φαίνεται, όμως, η Ελένη Παντελίδη δεν ήταν από τις κοπέλες εκείνες που το βάζουν εύκολα κάτω. Αφού το απολυτήριο του Αρσακείου της ήταν άχρηστο για το σκοπό που το ήθελε, δεν έμεινε με αυτό. Πήγε και έδωσε ειδικές εξετάσεις σε κάποιο δημόσιο Γυμνάσιο, κατόρθωσε να πάρει από εκεί καινούργιο απολυτήριο και μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα να υποβάλει νέα αίτηση για την εισδοχή της στο Πανεπιστήμιο…
Όμως, και πάλι ο Αφεντούλης είχε τις αντιρρήσεις του. Αναγνώριζε, βέβαια, τους κόπους και τις θυσίες της Παντελίδη, εκτιμούσε τη δίψα της μάθησής της, αλλά «ο χρόνος διά την εγγραφήν της εις την ιατρικήν Σχολήν είχε λήξει προ τριών ημερών και δεν ηδύνατο να εξετασθή μεμονωμένως».
Όλα αυτά, φυσικά, δεν ήταν παρά δικαιολογίες του γλυκού νερού. Γιατί ο Αφεντούλης, σε ιδιαίτερες συνομιλίες του, αποκάλυψε τις «ενδιαθέτους σκέψεις του», το βάθος της νοοτροπίας του. Ο συγγραφέας της θαυμάσιας Φαρμακολογίας, σε εμπιστευτικές συνομιλίες του εξέφρασε μερικούς ενδοιασμούς, που έθιγαν με το χειρότερο τρόπο και τα δύο μέρη: Και «τας ορεγομένας Πανεπιστημιακού διπλώματος νέας και τον εν ενεργεία φοιτητικόν κόσμον».
Έλεγε: «Να ρίξουμε, δηλαδή, το κορίτσι στο στόμα του λύκου; Να βάλουμε φωτιά στο κεφάλι των αγοριών; Όσο και να μην το θέλει κανένας, μια μικρή σπίθα μπορεί να ανάψει πυρκαγιά σε ολόκληρο το Πανεπιστημιακό συγκρότημα».
Περίπου έτσι σκεφτόταν ο Αφεντούλης. Μια στο καρφί και μια στο πέταλο. «Πανικόβλητος ψυχολογία, συμπληρώνει παλιός χρονικογράφος, η οποία, όμως, πρέπει να ομολογήσωμεν, δεν αφίστατο και της πραγματικότητος, αν αναλογισθώμεν την ατμόσφαιρα της εποχής εκείνης».
Όπως και αν έχει το ζήτημα, στον κόσμο αυτό τίποτα δεν μένει κρυφό. Οι σκέψεις του Πρύτανη κάνανε τον κύκλο της Αθήνας και έδιναν και έπαιρναν τα ειρωνικά σχόλια «διά τας εναντίον των αρσακιάδων χαμιτικάς (χαμίτ = ο σουλτάνος) δήθεν διαθέσεις των φοιτητών». Και το Πανεπιστήμιο έγινε αληθινό ηφαίστειο, έτοιμο να εκραγεί.
Τέτοια βρισιά, δεν μπορούσε να την ανεχθεί για κανένα λόγο. Έτσι, είδε το φως της δημοσιότητας η πρώτη φεμινιστική διακήρυξη που βγήκε από το Ανώτατο Εκπαιδευτικό μας Ίδρυμα, αυτό το φλογερό καμίνι. Επειδή πρόκειται για ντοκουμέντο που κατέχει εξαιρετική θέση στην ιστορία της εξέλιξης των νεωτέρων ιδεών στην Ελλάδα, παραθέτουμε ολόκληρο το κείμενο της διαμαρτυρίας αυτής. Αξίζει τον κόπο με το παραπάνω:
«Ευγενής και φιλοπρόοδος νεάνις, απόφοιτος του Αρσακείου, εξ ακρατήτου δίψης προς την Παιδείαν φερομένη και ακολουθούσα το παράδειγμα των εν τω λοιπώ πεπολιτισμένω κόσμω ομοφύλων της, των καταρριψασών το γελοίον και ανυπέρβλητον τείχος, όπερ γελοίαι προλήψεις ήγειρον μεταξύ της γυναικός και της επιστημονικής μορφώσεως, ητήσατο προ τινων ημερών, δι’ αναφοράς της, παρά του κυρίου Πρυτάνεως όπως τη επιτραπή και εγγραφή εν τη Ιατρική Σχολή του Εθνικού Πανεπιστημίου. Αλλά η αίτησις απερρίφθη. Ευθύς μετά την απόφασιν ταύτην του Πρυτάνεως, ήρχισε να διαδίδεται παρά τη κοινωνία και να πιστεύεται ότι ο κύριος λόγος, ο ωθήσας τούτον εις την λήψιν της αποφάσεώς του, ήτο η ζωηρότης, η διακρίνουσα τους Έλληνας φοιτητάς, ήτις προμηνύει αδύνατον και επικίνδυνον την μετ’ αυτών καθημερινήν αναστροφήν της νεάνιδος.
Αναμφιβόλως οι ούτω σκεπτόμενοι θα υπολαμβάνωσι τους Έλληνας φοιτητάς ως αλήτας της εσχάτης υποστάθμης, ουδέν ευγενές ενστερνιζομένους και εν τω βορβόρω της κτηνωδίας και της ηθικής εξαχρειώσεως κυλιομένους. Είναι ζωηροί οι φοιτηταί; Αλλά μήπως υπό το φαινομενικόν περικάλυμμα της ζωηρότητος δεν κρύπτεται καρδία ευγενής και ενθουσιώδης, πνεύμα προόδου, αισθήματα ιερά και ελληνοπρεπή, εντελής δε και ακριβής εκτίμησις της θέσεώς των;
Μήπως οι φοιτηταί δεν θα ίσταντο μετά του αρμόζοντος σεβασμού προ της πνευματικής των αδελφής, έτοιμοι να πατάξουν τον πρώτον αχρείον, τον λησμονήσαντα την θέσιν του; Αφ’ ης εποχής οι σοφοί πατέρες της εν Μακώνη συνόδου απεφάνθησαν, ότι και αι γυναίκες εισίν άνθρωποι, η γυνή ήξατο οσημέραι να εξέρχεται της δουλικής θέσεώς της και να γεύηται και αυτή των πνευματικών καρπών, ους βλακωδώς επίστευον οι άνδρες προωρισμένους δι’ αυτούς και μόνους».

* * *
Και η προκήρυξη τελειώνει με μια ιπποτική, ιπποτικότατη βεβαίωση: «Οι φοιτηταί της χώρας αυτής, της διακριθείσης διά τον ευγενή και ιπποτικόν χαρακτήρα των κατοίκων της, μετ’ εθνικής υπερηφανείας και ανεκλαλήτου χαράς θα δεχθώσιν εν τω μέσω αυτών την υψηλόφρονα νέαν, η οποία θα ανυψώση την σημαίαν της πνευματικής χειραφετήσεως της Ελληνίδος, θα την σεβασθώσιν ως αδελφήν, θα την υποστηρίξωσιν όλαις δυνάμεσιν και θα ώσιν προστάται και αντιλήπτορες αυτής».
Η προκήρυξη αυτή κυκλοφόρησε σε χιλιάδες φέιγ – βολάν και μοιράστηκε σ’ όλη την Αθήνα και τον Πειραιά. Ακόμη και στις μεγάλες πόλεις της επαρχίας. Ήταν 25 Σεπτεμβρίου 1887. Αλλά το αυτί του Αφεντούλη δεν ίδρωνε από τις μεγαλορρήμονες αυτές επαγγελίες (υποσχέσεις) και έτσι οι πύλες του Πανεπιστημίου έμειναν κλειστές, εκείνη τη χρονιά τουλάχιστον, «εις τας ορεγομένας πανεπιστημιακής μαθήσεως νεάνιδας».
Είδαμε πιο πάνω αρκετές αναφορές για την «ιπποτική συμπεριφορά των φοιτητών και γενικά όλη την εικόνα του τότε φοιτητικού κόσμου. Λυπάται πολύ κανείς, αν κάμει κάποιες συγκρίσεις με τα σημερινά δρώμενα. Με την κάλυψη του πανεπιστημιακού ασύλου, χρησιμοποιείται Ανώτατο Πνευματικό Ίδρυμα ως χώρος κατασκευής βομβών μολότωφ και χώρος εξόρμησης και επίθεσης στις αστυνομικές δυνάμεις, καταστρέφουν ιδιωτικές περιουσίες, που αποκτήθηκαν με ιδρώτα.