Η… καταχνιά της Παιδείας μας!

-  Γράφει ο  ΘΩΜΑΣ ΣΟΡΟΓΚΑΣ, φιλόλογος – επ. Σχολικός Σύμβουλος

Πάνε δυο μήνες περίπου που ο καλός φίλος και διαλεχτός φιλόλογος Βαγγέλης Τσιρώνης κυκλοφόρησε το βιβλίο του με τον εκφραστικό τίτλο «Αχλύς» που τόσο ως τίτλος αρχαιοπρεπής όσο και ως περιεχόμενο έθεσε με τόλμη και καθαρότητα «τον δάκτυλον επί των τύπων των ήλων» της πολύπαθης Παιδείας μας.
Πολλά είδε και έζησε στα 35 χρόνια δημιουργικής εκπαιδευτικής δράσης του τόσο ως φιλόλογος όσο και ως επί μακρόνΥποδιευθυντής στο διακεκριμένο 3ο Λύκειο της πόλης μας, εμπειρίες που σημαδεύουν κάθε ευαίσθητο και φωτισμένο δάσκαλο.
Διάλεξε όμως, ως κορύφωση, μια πονεμένη εφηβική ιστορία με τραγική τελικά κατάληξη, που τον φόρτωνε για χρόνια με ενοχές. Πρόκειται για ένα πραγματικό στον πυρήνα του γεγονός, που το διάνθισε, το έπλεξε και το οργάνωσε σε συγκροτημένη μυθιστορηματική πλοκή.
Ο μαθητής του Λυκείου Δημήτριος Λέγγος (κρυπτογραφημένο το όνομα) είναι ένας καταπιεσμένος από έναν αυταρχικό, βίαιο και ακαλλιέργητο, χονδροκομμένο δυνάστη – πατέρα, που ζει στο σπίτι του ένα μαρτύριο, έναν Γολγοθά, που τον σημαδεύει και καθορίζει την όλη του συμπεριφορά και τον οδηγεί στη μόνωση και τον αυξανόμενο αποκλεισμό από τον περίγυρό του.
Το Σχολείο –παρά τις φιλότιμες προσπάθειες για στήριξη του εφήβου από μια ευαίσθητη «ιεραπόστολο» φιλόλογο- μένει απαθές και απόμακρο, τυπικό και «μη μου τους κύκλους τάραττε». Το ίδιο και οι αρμόδιοι ιθύνοντες. «Το φίδι στην τρύπα» του. Τάξις και ηρεμία. Τα προβλήματα κάτω απ’ το χαλί. Όλα βαίνουν καλώς «για το καλό του». Ο έφηβός μας παραμένει «σκλάβος πολιορκημένος», αποθαρρημένος, κομπλεξικός, προβληματικός, απομονωμένος, αλλοτριωμένος, επικίνδυνος. Μεταβάλλονταν προοδευτικά «εντός του κι ο ρυθμός του κόσμου».
Η ευγενική και «ψυχοπονετική» παρέμβαση μιας συμμαθήτριάς του, της Έρης, θα θολώσει περισσότερο τ’ αραχνιασμένο του μυαλό και σκοτεινοί διαλογισμοί θα πλασθούν στο υποσυνείδητό του, που θα καταλήξουν σε τραγωδία. Είναι όμως ήδη αργά. Το κακό έγινε και δεν θεραπεύεται εκ των υστέρων με παιδαγωγικές συνεδριάσεις, επιβολή ποινών, εισαγγελείς, μετάνοιες και τέτοια. Όλα έχουν την ώρα τους κι ο καθένας τις ευθύνες του!
Η Έρη καθηλώθηκε σε αναπηρικό καρότσι και δεν το άντεξε κι ο σαλεμένος Λέγγος περιπλανάται ανεξημέρωτο αγρίμι πιθανόν ανάμεσά μας ως παθιασμένος οπαδός κάποιας μεγαλοομάδας ή πιθανόν κάποιος απειλητικός νεοναζί!
Προς τα πού να ψάξει, λοιπόν, κανείς για ηθικούς αυτουργούς και υπευθύνους γι’ αυτά τα φαινόμενα βίας και αντικοινωνικότητας; Στην κοινωνία, τους γονείς, την οικογένεια, το σχολείο, την εποχή, την υψηλή τεχνολογία;
Πολλοί γονείς για διάφορους λόγους μένουν δυστυχώς απόμακροι προς τα παιδιά τους, τυπικοί, όχι φιλικοί, κοντινοί, συμπάσχοντες στην τρικυμιώδη εφηβεία κυρίως, αμέτοχοι στα μικρά ή μεγαλύτερα προβλήματα των παιδιών τους, αυστηροί, βίαιοι, θεωρητικοί και συντηρητικοί εισαγγελείς. Άλλοι –οι περισσότεροι- δείχνουν υπερπροστασία, υπερφροντίδα, αποφασίζουν «γι’ αυτά χωρίς αυτά» τους δημιουργούν έναν προστατευτικό γυάλινο πύργο, έναν εικονικό κόσμο, χωρίς επαφή με την καθημερινότητα, τον ανθρώπινο πόνο, την πράξη, την αλληλεγγύη, τη συνύπαρξη με τον διπλανό. Η ιδιοτέλεια, ο ωφελιμισμός, η χρησιμοθηρία, η απομόνωση στους ηλεκτρονικούς τεχνητούς κόσμους και στην απεραντοσύνη του διαδικτύου, όλα οδηγούν σε μια παράλλαξη της περιρρέουσας πραγματικότητας.
Τους προβάλλουμε π.χ. ως πρότυπα (τηλεοπτικά) να «μάχονται», να γίνουν «διάσημοι» στους επίπλαστους κόσμους των «Survivor» σε μακρινά παραδείσια νησιά, ενώ γύρω τους υπάρχει ωμή και πικρή μια άλλη πραγματικότητα και πατρίδα, που επενδύει σ’ αυτούς και τους χρειάζεται. Λες και βαλθήκαμε να τους αποπροσανατολίσουμε και να τους αλλοτριώσουμε!
Μόλο που σύμφωνα με το Σύνταγμα και τους Νόμους, κύριος σκοπός της βασικής μας εκπαίδευσης είναι να εξελιχθούν σε ολοκληρωμένες προσωπικότητες και να ζήσουν δημιουργικά, να γίνουν ελεύθεροι, υπεύθυνοι και δημοκρατικοί πολίτες, να αποκτήσουν αυτογνωσία και αυτοπεποίθηση, κοινωνική ταυτότητα και συνείδηση, δημιουργική και κριτική σκέψη.
Και τα σχολεία μας –κυρίως το Λύκειο- παρά τις ιεραποστολικές προσπάθειες των περισσότερων συναδέλφων – δεν είναι συνήθως χώρος χαράς και δημιουργίας, φωτεινές πνευματικές εστίες, εργαστήρια που διαπλάθεται η νέα γενιά μας. Κατάντησαν –το λέω με πόνο ψυχής- υπηρεσίες υπογραφής και χορήγησης ψευδεπίγραφων απολυτηρίων, αφού και οι βαθμοί έχουν χάσει από χρόνια το νόημα και την αξία τους. Ευτυχώς που παραμένει η αξιοπιστία και αντικειμενικότητα των Πανελλαδικών, που απειλούνται κι αυτές από μια ακόμη… μεταρρύθμιση ενός ακόμη υπουργού!
Η «δωρεάν» παιδεία μας αναστενάζει χρονίως στα φροντιστήρια και στα ιδιαίτερα, ανάλογα με το πορτοφόλι της οικογένειας. Κι αν ο κανακάρης μας δεν περάσει ούτε σε ΤΕΙ Ανθοκομίας καταφεύγει ακόπως σε μια κοντινή Βαλκανική χώρα για να μας επιστρέψει συνήθως με «πτυχίο» -αναγνωρισμένο (!)- της… περιώνυμης ιατρικής επιστήμης.
Για ποιες ίσες ευκαιρίες, λοιπόν, μιλάμε και αξιοκρατία και για ποια πατρίδα που κατάντησε να διώχνει ως κακή μητριά τα προικισμένα παιδιά της; Σωστά, λοιπόν, βλέπει ο οξυδερκής συνάδελφος Βαγγ. Τσιρώνης να έχει επικαθήσει σχεδόν μόνιμα μια καταχνιά, μια θολούρα σαν αυτή της Σαχάρας, σαν θαλασσινό πούσι του Ν. Καββαδία και δεν μπορούμε να οδηγήσουμε σε σωστή πλεύση την Παιδεία μας.
Μακριά πια κι εγώ από την εκπαιδευτική δράση -10 χρόνια ήδη συνταξιούχος- έγινα πιο αυστηρός απέναντι στους λίγους –είναι αλήθεια- συναδέλφους μου εκείνους που δεν αντιλαμβάνονταν το μέγεθος του ρόλου και της ευθύνης μας απέναντι στη νέα γενιά που εμπιστεύτηκαν στα χέρια μας οι γονείς, η κοινωνία και η πολιτεία. Πολλά τα αίτια και οι πικρίες μας. Αναπληρωτές οι περισσότεροί τους σήμερα, με τις βαλίτσες στο χέρι κάθε χρόνο. Τουρίστες στα σχολεία και επισκέπτες καθηγητές. Με μέσο όρο ηλικίας τα 35 – 40 χρόνια πιστεύω. Ξεθύμανε ήδη ο καημός και το σφρίγος τους.
Ας αναφέρω ακόμα ότι σήμερα η αριστεία έχει επικηρυχθεί επισήμως από υπουργικά χείλη ως «ρετσινιά» με υποκρυπτόμενο ίσως στόχο τη μετριότητα και την ισοπέδωση προς τα κάτω ή ακόμη τη μείωση της ανθρωπιστικής παιδείας με την κατάργηση π.χ. της διδασκαλίας του «Επιταφίου», του ύμνου της δημοκρατίας ή τις αλήστου μνήμης κραυγαλέες εκείνες αναξιοκρατικές επιλογές διευθυντικών στελεχών από φτηνούς κομματικούς εγκάθετους (!).
Να συγχαρώ, λοιπόν, και πάλι τον καλό συνάδελφο Βαγγ. Τσιρώνη γιατί μ’ ένα λόγο ευθύ κι όχι πλάγιο, αιχμηρό, ρεαλιστικό, καυστικό, κάθετο και ειλικρινή εισχώρησε στο βάθος των προβλημάτων της παιδείας μας. Ιδέες κατασταλαγμένες, εποικοδομητικές και οραματικές.
Άμποτε να υπάρξει μια ουσιώδης εκπαιδευτική άνοιξη στην πολύπλαγκτη παιδεία μας σε τούτους τους χαλεπούς καιρούς, που φαίνεται πως είναι «σβησμένες όλες οι φωλιές οι πλάστρες μες στη χώρα», κατά τους παλαμικούς στίχους.