Οι μέσα και οι έξω...

Ήταν, θυμάμαι, το έτος 1978. Ταξίδευα αεροπορικώς από τα Γιάννινα στην Αθήνα. Είχα πάρει και διάβαζα μια εφημερίδα για να περάσει η ώρα. Δίπλα μου καθόταν ένας άγνωστος κύριος. Με βάση το πρωτοσέλιδο άρθρο της εφημερίδας αρχίσαμε, αφού συστηθήκαμε, μια σύντομη συζήτηση. Εγώ, μου είπε, είμαι Έλληνας που όταν τελείωσα τις σπουδές μου στην Ελλάδα, πήγα για μετεκπαίδευση στην Αμερική. Ειδικεύτηκα στη Γεωλογία και σταδιοδρόμησα στη μακρινή αυτή χώρα. Η νοσταλγία για την πατρίδα όμως υπήρχε ζωηρή μέσα μου. Διάβασα στον τύπο μια πρόσκληση που είχε απευθύνει προς τους επιστήμονες Έλληνες του Εξωτερικού ο τότε  πρωθυπουργός της χώρας Κωνσταντίνος Καραμανλής να έλθουν στην Ελλάδα και να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, δηλώνοντας μάλιστα τον τομέα και τη θέση  που ήθελαν να υπηρετήσουν. Είχα ασχοληθεί συστηματικά με τις γεωλογικές μελέτες και είχα καταλάβει αντίστοιχη θέση στο εκεί Πανεπιστήμιο. Θεώρησα κατάλληλη την ευκαιρία, υπέβαλα τη σχετική αίτηση, με τα απαραίτητα δικαιολογητικά, και ζήτησα να τοποθετηθώ στο Ινστιτούτο Γεωλογικών Ερευνών. Είχα ευτυχώς την πρόνοια να μην παραιτηθώ από την καθηγητική μου θέση, αλλά να ζητήσω τριετή ερευνητική άδεια για την Ελλάδα.
Ήρθα λοιπόν και ανέλαβα διευθυντική θέση στο Ελληνικό Ινστιτούτο Γεωλογικών Ερευνών (το γνωστό ΙΓΜΕ), και επιδόθηκα με ζήλο στο έργο μου με βάση τα όσα είχα μάθει και όσα ίσχυαν στα αντίστοιχα Ινστιτούτα της Αμερικής. Σιγά-σιγά όμως ο ζήλος μου άρχισε να μαραίνεται και το έργο μου να μη αποδίδει αυτά που περίμενα και μπορούσα να προσφέρω. Και αυτό γιατί είχαν τοποθετήσει πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου  του Ινστιτούτου έναν απόστρατο υποστράτηγο άσχετο με το θέμα και μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου που ήταν και αυτά σε παρόμοια κατάσταση. Όσο περνούσε ο καιρός συνειδητοποιούσα πως ο κόπος μου πήγαινε χαμένος.
Έτσι, έπειτα από ώριμη, αλλά και οδυνηρή σκέψη, πήρα την απόφαση. Διέκοψα την άδεια που μου είχε χορηγηθεί και επιστρέφω στην Αμερική. Ήρθα εδώ στην Ήπειρο να τακτοποιήσω κάποιες εκκρεμότητες και τον άλλο μήνα εγκαταλείπω τα πάτρια.
Θυμήθηκα τότε  την περίπτωση Καζαντζάκη. Ήταν όλος Ελλάδα και η Ελλάδα του αρνήθηκε τα πάντα. Είχα διαβάσει πριν από 11 χρόνια ένα περισπούδαστο άρθρο του λαμπρού εκπαιδευτικού, συγγραφέα και κριτικού Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου, στο οποίο έγραφε ότι «υπάρχουν πολλοί  που πονούν αυτόν τον τόπο, αλλά δεν έχουν τον τρόπο να επιβάλουν τη γνώμη τους. Γιατί εδώ τον τρόπο τον έχουν μόνο οι επιτήδειοι και οι αδίστακτοι, οι ταπεινοί συμφεροντολόγοι και οι ρυπαροί  εκμεταλλευτές των πάντων, των ιερών και των οσίων».
Είχα θεωρήσει αρχικά κάπως υπερβολικές αυτές τις απόψεις, αλλά κάθε λίγο και λιγάκι συνέβαιναν πράγματα που τις επιβεβαίωναν. Αυτά βέβαια συνέβαιναν πριν από δεκαετίες. Και τότε γιατί θυμήθηκα την περίπτωση με το γεωλόγο καθηγητή που ήρθε να υπηρετήσει την πατρίδα, και το άρθρο του Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου;
Μου τα επανέφερε στη μνήμη  το περιστατικό με το διάσημο Έλληνα διαστημικό  επιστήμονα  Σταμάτη  Κριμιζή που ήρθε και αυτός να προσφέρει  τις υπηρεσίες του στην πατρίδα και αναγκάστηκε, κάτω από τις γνωστές συνθήκες, μέσα σε λίγες εβδομάδες να παραιτηθεί, καταγγέλλοντας την έλλειψη «διαφάνειας και αξιοκρατίας, απαραίτητες προϋποθέσεις για την επιτυχία ενός τέτοιου προγράμματος».
Όπως κι αν έχει η υπόθεση, γεγονός αναμφισβήτητο είναι πως  χάνεται για τούτον τον έρμο τον τόπο κάθε ελπίδα, μια μέρα να επιστρέψουν  όλοι αυτοί οι επιστήμονες που χρόνια τώρα προσφέρουν τις πολύτιμες υπηρεσίες τους στα ξένα μέρη, με αποτέλεσμα η πατρίδα μας να έχει γίνει χώρα των συνταξιούχων, των άνεργων, και ασφαλώς των επιτήδειων που την έχουν φέρει στο σημερινό κατάντημα.

ΣΠΥΡΟΣ ΕΡΓΟΛΑΒΟΣ