Οι εποικισμοί Αλβανών στα Βυζαντινά χρόνια…

Ορισμένες περιοχές από την αρχή του 14ου αιώνα, επειδή ο τόπος τους είχε ερημωθεί, βρέθηκαν στην ανάγκη αναζήτησης εποίκων, σε πολλά νησιά, στην Αττική, Βοιωτία, Πελοπόννησο και αλλού. Τότε έκαναν την εμφάνισή τους απεσταλμένοι των μεγάλων αρχόντων να επιλέξουν ανθρώπους για πόλεμο και δουλειά, για τα κρατίδιά τους και να εποικίσουν τις περιοχές τους με μεταφερόμενους πληθυσμούς. Οι επικυρίαρχοι των ελληνικών τόπων, Βενετοί, Καταλανοί, Φλωρεντίνοι, κλπ. στρατολογούσαν όσους χρειάζονταν ως πολεμιστές και καλλιεργητές της γης, υποσχόμενοι καλές αμοιβές και για τους πολεμιστές και για τους καλλιεργητές. Ο ανταγωνισμός επίσης μεταξύ Λατίνων και Βυζαντινών για την επικυριαρχία των νοτιοδυτικών Βαλκανίων, συνετέλεσε σε δελεαστικά κίνητρα για τη στρατολόγηση Αλβανών και Ηπειρωτών.
Η στρατολόγηση αυτή είχε σαν συνέπεια οι στρατευόμενοι να εγκαταλείπουν οριστικά τον τόπο τους. Οι Ηπειρώτες, οι Βλαχόφωνοι Έλληνες και οι Αλβανοί, αποδείχτηκαν ισχυροί παράγοντες στην εξέλιξη των πολέμων, επιδιώκοντας περισσότερο να πολεμούν στο πλευρό των Ελλήνων, τους οποίους ένιωθαν δικούς τους ανθρώπους. Ο Αχιλλέας Λαζάρου (Αχιλ. Λαζάρου, Ελληνισμός και λαοί νοτιοανατολικής Ευρώπης, 2010, τ. Β’, σελ. 569) γράφει: «Οι Έλληνες, Ηπειρώτες, Σουλιώτες, που πρωτοστατούν και πρωτοπορούν είτε στο χώρο της γενέτειράς τους είτε και σε μακρινές χώρες στη συγκρότηση ενόπλων σωμάτων, τόσο κοντά στη γενέτειρά τους, π.χ. το Σούλι, παρά τις εναλλαγές κυριάρχων των Επτανήσων (Βενετίας, Γαλλίας, Ρωσίας, Ηνωμένου Βασιλείου), όσο σε μακρινές χώρες, προσφέρουν το αίμα τους, για να εξασφαλίσουν τα απαραίτητα προς επιβίωση των οικογενειών τους, χωρίς ποτέ και πουθενά να λησμονήσουν ότι είναι Έλληνες, προς κάθε λογής Διαφωτισμού».
Βυζαντινοί (Δεσπότες του Μυστρά), Καταλάνοι, Δεσπότες της Πελοποννήσου, Βενετοί και Φλωρεντινοί, αρχίζουν οργανωμένες μεταφορές εποίκων κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες του 14ου αιώνα. Οι εποικισμοί αυτοί συνεχίζονται μέχρι το 1425. Ο συνολικός αριθμός των εποίκων από τους μαζικούς αυτούς εποικισμούς ανέρχονται περίπου στα 83.000 άτομα (Κ. Καραστάθης, οι Έλληνες από το Άρβανον, 2-14, σελ. 72).
Ο Κ. Σάθας γράφει ότι κακώς έγραψαν μερικοί ότι οι Αλβανοί μετοίκησαν την Ελλάδα μετά την καταστροφή του Γεωργίου Καστριώτη. Όλοι οι μεγάλοι και μαζικοί εποικισμοί έγιναν αρκετά χρόνια πριν από τον θάνατο του μεγάλου εκείνου πολεμάρχου.
Το 1261 ο Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος ανακατέλαβε την Κωνσταντινούπολη, αλλά η βασιλεύουσα ουδέποτε ανέκτησε ξανά τη δύναμή της να προστατεύσει τα εδάφη της. Η εικόνα της Ελλάδος κατά τον 14ο αιώνα και τον 15ο ήταν τραγική, καθώς οι δυτικοί επέπεσαν σαν αρπακτικά και διεμοίραζαν τα εδάφη της.
Την περίοδο αυτή η Θεσσαλία ήταν γεμάτη από Αρβανιτόβλαχους Έλληνες που προέρχονταν από την Ήπειρο και την Αλβανία. Αυτοί εκτός από τα ελληνικά και τα αρβανίτικα μιλούσαν και τα βλάχικα. Οι Έλληνες Αρβανιτόβλαχοι, πριν από 400-500 χρόνια είχαν διασκορπιστεί στο Μέτσοβο, τον Ασπροπόταμο, τους Καλαρίτες και σε άλλες περιοχές.
Κατά τον Βακαλόπουλο (Ιστορία Νέου Ελληνισμού, τ. Ι, 1974, σελ. 32-33) οι Αλβανοί βρίσκονταν συνοικισμένοι στις περιοχές της νότιας Ηπείρου, εδώ και εκεί σε χωριά γιατί «το έθνος αυτό είναι νομαδικό και δεν ευχαριστείται να μένει στις πόλεις, στα Κάστρα, στις κωμοπόλεις, στους αγρούς, στ’ αμπέλια, αλλά στα βουνά και στις πεδιάδες».
Καθώς σε πολλά χωριά της Αττικής και της Βοιωτίας ο πληθυσμός από τους πολέμους και το λοιμό είχε μειωθεί, το κενό συμπληρώθηκε με εποίκους από την Αλβανία και την Ήπειρο. Γύρω στα 1418-1425 είχαν εγκατασταθεί στην Αττική και Βοιωτία περίπου 15.000 γεωργοί και κτηνοτρόφοι. Μετακινήσεις Αρβανιτών προς την Εύβοια παρατηρήθηκαν κατά τα έτη 1427 και κατά το 1434.
Ο Κουτσονίκας (Κουτσονίκας Λάμπρος, Γενική Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, 1863, τ. Ι. Σελ. 94) γράφει ότι ο χείμαρος των μεταναστών αποβιβάστηκε και στις δύο πλευρές του Κορινθιακού Κόλπου και εγκαταστάθηκαν στην Κόρινθο, Αργολίδα, Τροιζίνα, Ερμιονίδα και στα νησιά Πόρο, Ύδρα και Σπέτσες, καθώς επίσης στην Επαρχία Λειβαδιάς, Θηβών και Μεγαρίδας και σε ολόκληρη την Αττική, εκτός από την Αθήνα και Σαλαμίνα.
Ο Μανουήλ Κατακουζηνός (1349-1380), από τους πιο ικανούς κυβερνήτες του Δεσποτάτου του Μυστρά, εννόησε την ανάγκη ενίσχυσης του κράτους του από πολεμιστές και εργατικά χέρια, μετά μάλιστα από τον φοβερό λοιμό που είχε πολλά θύματα στην Πελοπόννησο. Κατά τους χρονικογράφους ο Κατακουζηνός έφερε και εγκατέστησε στα βόρεια της χώρας 10.000 Αλβανούς εποίκους. Ο Σπύρος Λάμπρος (Σπ. Λάμπρος, Ιστορία της Ελλάδος, 6ος τόμ., 1908, σελ. 704) γράφει ότι οι Αλβανοί έποικοι που ήρθαν στην εποχή του Κατακουζηνού ήταν της φυλής των Τόσκηδων, που κατοικούσαν νοτιότερα του Γενούσου Ποταμού. Το παράδειγμα του Μανουήλ Κατακουζηνού ακολούθησαν αργότερα οι Καταλάνοι στην Αττική, Βοιωτία και Εύοια (1418-1425).
Να πούμε επίσης ότι Ηπειρώτες πρόσφυγες στα χρόνια των αθρόων εποικισμών κατέφυγαν στις ευρωπαϊκές χώρες. Μετά την τουρκική κατάκτηση της Ηπείρου οι Ηπειρώτες δεν προσέφυγαν μόνο προς την Ελλάδα, αλλά και προς άλλες γειτονικές χώρες: Ιταλία, Αυστρία, Ρωσία, Μολδαβία, Βλαχία και αλλού. Στους τόπους που κατέφυγαν δημιούργησαν ολόκληρα χωριά. Οι ορθόδοξοι χριστιανοί Χιμαριώτες κατέφυγαν στην Κάτω Ιταλία. Οι ομαδικοί εξισλαμισμοί που ακολούθησαν μετά το αποτυχημένο κίνημα του Επισκόπου Διονυσίου Φιλοσόφου και οι άλλες άγριες και βάρβαρες καταπιέσεις συνετέλεσαν στη μείωση του πληθυσμού της Ηπείρου. Στη μείωση του πληθυσμού οφείλεται και η προσφυγή των Ηπειρωτών στις αδερφές ορθόδοξες και φιλόξενες χώρες Μολδαβία και Τσεχία, καθώς και στη Ρωσία.
Εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες έβρισκαν σ’ αυτές τις χώρες άσυλο και προστασία από τους δυνάστες τους στα μαύρα χρόνια της σκλαβιάς (1453-1821). Στις χώρες αυτές οι Έλληνες πρόκοψαν και διακρίθηκαν σε πολλούς τομείς των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων. Από το Αργυρόκαστρο βαστούσε η γενιά του Καποδίστρια, υπουργού των Εξωτερικών της Ρωσίας. Βορειοηπειρώτης ήταν ο Απόστολος Αρσάκης, ο οποίος διετέλεσε και πρωθυπουργός της νέας χώρας, της Ρουμανίας. Από το Κάτω Λάμποβο του Αργυροκάστρου οι αδελφοί Ζάππα. Από την Κορυτσά ο Ιωάννης Μπάγκας. Από το Κεστοράτι Τεπελενίου ο Χρηστάκης Ζωγράφος. Ηπειρώτες ήταν οι: Αβέρωφ, Στουρνάρας, Ζωσιμάδες, Καπλάνηδες, κλπ.
Αξιοθαύμαστη είναι η αγάπη των ταξιδεμένων Ηπειρωτών για τον τόπο τους. Ζούσαν με τη φιλοδοξία να φανούν χρήσιμοι στην πατρίδα τους, τη μικρή και τη μεγάλη.