Η δίκη της Ευτ. Πρίντζου και οι εκτελέσεις στο Σταυράκι

-  Γράφει ο  ΣΠΥΡΟΣ  ΕΡΓΟΛΑΒΟΣ,Φιλόλογος-Συγγραφέας

 Συμπληρώνονται εφέτος 70 ολόκληρα χρόνια από την πολύκροτη «Δίκη της Πρίντζου» που συγκλόνισε το 1948 την πόλη μας και είχε σαν αποτέλεσμα την εκτέλεση δέκα έξι συμπολιτών μας ύστερα από απόφαση του Έκτακτου Στρατοδικείου Ίωαννίνων.
Ήταν και αυτές οι εκτελέσεις ένα από τα πολλά δεινά που πλήρωσε η Πατρίδα μας κατά τον Εμφύλιο, με αθώα θύματα και από τις δυο πλευρές. Το μήνυμα που μας έστειλε ο Θουκυδίδηςμέσα από τις «Ιστορίες» του, γραμμένο με αφορμή τον Πελοποννησιακό Πόλεμο -τον τρομερό εκείνο Εμφύλιο- παρά τα αναρίθμητα διαχρονικά παθήματα της Φυλής μας, δεν το λάβαμε δυστυχώς υπόψη, αλλά ούτε και σήμερα το λαβαίνουμε:
«Εν μεν γαρ ειρήνη και αγαθοίς πράγμασι αι τε πόλεις και οι άρχοντες αμείνους τα γνώμας έχουσι διά το μη ες ακουσίους ανάγκας πίπτειν. Ο δε πόλεμος αφελών την ευπορίαν του καθ’ ημέραν βίου βίαιος διδάσκαλος γίγνεται και προς τα παρόντα τας οργάς των πολλών εξομοιοί».
Κάθε πόλεμος είναι σκληρός γιατί κάνει τον άνθρωπο να συμπεριφέρεται με τη βία που είναι γνώρισμα των θηρίων και όχι με τη σύνεση και την πειθώ, που είναι τα γνωρίσματα των ανθρώπων. Πιο σκληρός όμως είναι ο εμφύλιος όπως τον έζησε η πατρίδα μας κατά τα τελευταία χρόνια της δεκαετίας του 1950. Ήταν βαρύ το τίμημα το οποίο πληρώνουμε μέχρι σήμερα. Αυτό το ένιωσε ιδιαίτερα η Ήπειρος και μαζί μ’ αυτή και η πόλη μας, μάλιστα κατά τις αποφράδες εκείνες ημέρες του 1948, με τις πολύκροτες δίκες, ανάμεσα στις οποίες ξεχωρίζει εκείνη που έμεινε γνωστή ως «Δίκη της Πρίντζου».
Συνολικά 114 συμπολίτες μας, νέοι κατά πλειοψηφία, άνθρωποι όλων των τάξεων της γιαννιώτικης κοινωνίας με περιεχόμενο και αξία. Καθηγητές, γεωπόνοι, δημόσιοι υπάλληλοι, βιοτέχνες, επαγγελματίες και το πιο φριχτό απ’ όλα, ανήλικοι μαθητές των Γυμνασίων της πόλης, παλικάρια της ΕΠΟΝ, του ΕΑΜ και της ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ, παλιοί πολεμιστές και ανάπηροι πολέμου. Πρώτοι στην Αντίσταση εναντίον των Γερμανών, που έζησαν όλο το δράμα του Λαού μας στα χρόνια της Κατοχής και είχαν ξεκαθαρισμένες απόψεις πάνω στα προβλήματα του τόπου. Θέλησαν να συμπαρασταθούν σε φτωχές οικογένειες εξόριστων συμπολιτών μας και έκαναν «παράνομο έρανο». Αυτό στάθηκε το έγκλημά τους.
Όμως, το κατηγορητήριο που οδηγούσε τρις και τετράκις σε θάνατο ήταν εύκολη υπόθεση εκείνη την ταραγμένη εποχή του Εμφύλιου, με βάση τα άρθρα του Γ’ ψηφίσματος του1946 και του Α.Ν.509 του 1947. Κατηγορητήριο για τους συγκεκριμένους κατηγορούμενους που χαλκεύτηκε, σύμφωνα με το τηλεγράφημα του Αμερικανού πρεσβευτή προς το Αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών, «στην ξεκάθαρη φαντασία των οργάνων της τάξεως».
Με ένα τέτοιο κατηγορητήριο 16 συμπολίτες μας τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 1948 οδηγήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα. Έπρεπε να βρεθούν εξιλαστήρια θύματα να πληρώσουν τον Εμφύλιο. Οι παρακλήσεις του Δικηγορικού Συλλόγου Ιωαννίνων, που με το ιστορικό του ψήφισμα ζήτησε «να ανασταλεί η εκτέλεση της απόφασης του Στρατοδικείου μέχρις ότου γίνει η προσήκουσα έρευνα της υπόθεσης από το Συμβούλιο των Χαρίτων, την στιγμήν κατά την οποίαν ουδεμία εκδήλωσις πράξεων βίας είχε λάβει χώραν», δυστυχώς δεν εισακούστηκαν. Ο φόβος και η τρομοκρατία που κυριάρχησαν στα Γιάννινα αμέσως μετά τις εκτελέσεις δεν έδωσαν τη δυνατότητα στους συμπολίτες μας να εκδηλώσουν τον πόνο τους, δεν επέτρεψαν στους συγγενείς τους να κλάψουν δημόσια τους νεκρούς τους, που φορτώθηκαν επί χρόνια το άδικο φορτίο του προδότη, του ανθέλληνα και του εγκληματία, ενώ υπήρξαν μάρτυρες αδικοχαμένοι μιας αδελφοκτόνου σύρραξης που συγκλόνισε εκείνα τα χρόνια την πατρίδα μας.
Η αποκατάσταση αυτών των συμπολιτών μας, αυτών «των αδικαίωτων μαρτύρων της πόλης», έγινε επίσημα από το Δήμο της πόλης μας ύστερα από 35 χρόνια, στις 11 Φλεβάρη του 1983. Η ημέρα εκείνη ήταν ιστορική για την πόλη μας. Το Δημοτικό Συμβούλιο Ιωαννίνων, ύστερα από εισήγηση του τότε Δημάρχου Σπύρου Κατσαδήμα, σε μια ατμόσφαιρα άκρως συγκινητική, αποφάσισε «να ανεγερθεί στο Σταυράκι, όπου ο τόπος των εκτελέσεων, Μνημείο στη μνήμη των εκτελεσθέντων συμπολιτών μας συμπατριωτών κατά το 1948». Τό νόημα της απόφασης εκείνης απέδωσε κατά την τοποθέτησή του ο Πρόεδρος Αλέκος Σόφης με τη φράση: «Σήμερα λήγει ο Εμφύλιος στην πόλη μας». Σε δύο χρόνια το Μνημείο στήθηκε στο Σταυράκι, έγιναν με την παρουσία πλήθους κόσμου τα αποκαλυπτήρια και από τότε ο Δήμος Ιωαννιτών κάθε χρόνο προβαίνει σε εκδηλώσεις μνήμης για τους εκτελεσθέντες συμπολίτες μας στο Σταυράκι, το 1948.
Έζησα ως δημοτικός σύμβουλος τη συγκινητική εκείνη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου, παρακολούθησα τις διαδικασίες για την ανέγερση του Μνημείου. Παράλληλα, ασχολήθηκα με την τραγική αυτή για την πόλη μας υπόθεση, μελέτησα διεξοδικά όλα τα στοιχεία, συναντήθηκα και συνομίλησα με παράγοντες της δίκης και με βάση το πλούσιο υλικό που συγκέντρωσα, ύστερα από τρίχρονη έρευνα, εξέδωκα το βιβλίο «Η δίκη της Πρίντζου και οι εκτελεσμένοι των Ιωαννίνων», με βασικό στόχο:
Να παρουσιάσω μια θλιβερή σελίδα της Ιστορίας της πόλης μας στα δύσκολα χρόνια του Εμφύλιου και να συμβάλω με στοιχεία αδιαμφισβήτητα, στην αποκατάσταση της μνήμης και στη δικαίωση, ύστερα από 40 χρόνια, καταξιωμένων συμπολιτών μας, που σύρθηκαν στο Στρατοδικείο, δικάστηκαν και, χωρίς ενοχή, καταδικάστηκαν, τελικά δε εκτελέστηκαν μέσα σε κλίμα τρόμου, αδικίας και σκοπιμότητας. Μια δικαίωση που θέλω να πιστεύω υπηρετεί την υπόθεση της εθνικής ομοψυχίας και ενότητας που τόσο έχει ανάγκη ο τόπος μας, ιδιαίτερα σήμερα, κάτω από τις τραγικές στιγμές που διέρχεται η πατρίδα μας.