Τα Γιάννενα ελεύθερα από τους Γερμανούς!

Στα τέλη του Αυγούστου του 1944 τα Γερμανικά στρατεύματα άρχισαν να αποχωρούν από τα ελληνικά εδάφη και να προσπαθούν μέσω Αλβανίας να προωθηθούν προς τη χώρα τους. Τα αλλεπάλληλα όμως χτυπήματα που υπέστησαν στην προσπάθειά τους αυτή από τους αντάρτες του ΕΔΕΣ ήταν πολύ οδυνηρά.
Η αιματηρή μάχη της Μενίνας τους έκλεισε τη δίοδο από Φιλιάτες προς Αλβανία και τους απέμεινε κυρίως η αμαξιτή οδός από Αγρίνιο – Άρτα – Γιάννενα - Κακαβιά. Στο δρόμο αυτό όμως η επιστροφή τους ήταν πολύ οδυνηρή. Από τις αρχές Σεπτεμβρίου μέχρι τις 15 Οκτωβρίου 1944 ο δρόμος ήταν κλειστός και στοίχισε στα Γερμανικά στρατεύματα εκατοντάδες νεκρούς και ισάριθμους τραυματίες, από συμπλοκές με τους αντάρτες του ΕΔΕΣ που καθημερινά φρουρούσαν τη δίοδο αυτή.
Παρά ταύτα, μεγάλος αριθμός γερμανικών στρατευμάτων είχε συγκεντρωθεί στα Γιάννενα και κύριος στόχος ήταν να αποχωρήσουν όσο ήταν δυνατόν αναίμακτα γι' αυτούς. Αλλά και οι αρχές της πόλης μας προσπαθούσαν να αποφύγουν ενδεχόμενες ομηρίες συμπατριωτών ή και αιματοχυσία εντός της πόλης από τα αποχωρούντα Γερμανικά στρατεύματα. Και το επέτυχαν. Τη νύχτα της 14ης προς 15η Οκτωβρίου, τα Γερμανικά στρατεύματα που ήταν μέσα στα Γιάννενα όσο και στην περιοχή, ύστερα από πιέσεις των ανταρτών του Ζέρβα, αναγκάστηκαν να αποσυρθούν. Από την ημερομηνία αυτή τα Γιάνεννα, η πρωτεύουσα της Ηπείρου, με τη δοξασμένη ιστορία της, η πόλη που υπέφερε για τόσα χρόνια, κάτω απ' τη βαριά γερμανική μπότα, είναι ελεύθερη και δοξασμένη. Τόσο το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ όσο και το ΕΔΕΣ είχαν συμφωνήσει στην Καζέρτα της Ιταλίας, και είχε αποφασισθεί να καταλάβει τα Γιάννενα ο ΕΔΕΣ.
Έτσι την επομένη ημέρα μπαίνει στα Γιάννενα ένα τάγμα του ΕΔΕΣ, από το Σύνταγμα Ξηροβουνίου -με απόφαση του Ζέρβα- και αυτό πάλι τιμητικά είχε αποφασιστεί να είναι το Τάγμα του Δημητρίου Ιωάννου, που ο Διοικητής του ήταν ανάπηρος του βορειοηπειρωτικού αγώνα.
Στο διοικητή του τάγματος αυτού είχε ανατεθεί να ειδοποιήσει τον Παπαδόπουλο, Διοικητή του Συντάγματος Ξηροβουνίου που βρίσκονταν στο Ελληνικό σε εναγώνια προσμονή, για την ομαλή εξέλιξη της επιχειρήσεως, με τρεις φωτοβολίδες. «Πράγματι την 3ην πρωϊνήν της 15-10-44 ο τηλεφωνητής από το Κουτσελιό μας ανήγγειλε με χαράν, λυγμούς και φωνήν διακοπτομένην "Κύριε Διοικητά, έπεσαν οι φωτοβολίδες. Οι δικοί μας μπήκαν στα Γιάννενα. Τα Γιάννενα ελεύθερα". Αμέσως τηλεγράφησα στον Ζέρβα», γράφει ο Παπαδόπουλος.
«Στρατηγόν Ζέρβαν, Καταδιώκοντα υποχωρούντα εχθρόν τμήματα Συντάγματος Ξηροβουνίου εισήλθον 3:10 πρωϊνήν Ιωάννινα. Παπαδόπουλος». Η χαρά και ο ενθουσιασμός των ανδρών είναι ανώτερα περιγραφής. Το βράδυ της 14ης έβρεχε καταρρακτωδώς. Μόλις ξημέρωσε διαλύθηκαν τα σύννεφα και έλαμψε ο ήλιος στα ελεύθερα πλέον Γιάννενα. Πλημμύρισε η πόλη από ελληνικές σημαίες και οι κάτοικοι, την ώρα που οι καμπάνες σκόρπισαν το χαρμόσυνο μήνυμα, πετάχτηκαν από τα σπίτια τους και γέμισαν τους δρόμους», γράφει ο Παπαδόπουλος στο βιβλίο του Μεγαλεία και Θρήνοι σελ 229.
Ήταν γνωστό στο πανελλήνιο ότι στις 12 Οκτωβρίου οι Γερμανοί είχαν εγκαταλείψει την Αθήνα. Αυτό το γνώριζε καλύτερα ο Γερμανός διοικητής της περιοχής μας, φον Λάνζ και την προηγουμένη, την 14-10-44, μαζί με το Δήμαρχο της πόλης μας Βλαχλείδη επισκέφθηκαν τον Μητροπολίτη και στη συνέχεια το στρατιωτικό νεκροταφείο όπου ήταν ενταφιασμένοι Γερμανοί. Ακόμα συμφώνησε με το δήμαρχο και το Φρόντζο να αποφευχθούν διαδηλώσεις εναντίον των Γερμανών και συμπλοκές, ώστε η αποχώρηση των μεν και η είσοδος των δε, να είναι ομαλή. Γνώριζε καλά ο Γερμανός στρατηγός ότι στις 25 Μαρτίου του ‘44 οι Γερμανοί είχαν αφανίσει την Γιαννιωτο - Εβραϊκη κοινότητα, πάνω από 1.800 ψυχές, δεν είχαν ακόμα σβήσει οι φλόγες από τις Λιγκιάδες, το κλάμα και ο οδυρμός στο Κομμένο και στη Μουσιωτίτσα και παρακαλούσε για ομαλή αποχώρησή των εγκληματιών… Έτσι προσωπικά ο Φρόντζος τους συνοδεύει μέχρι το Πέραμα στην έξοδο της πόλης, για να αποφευχθούν άλλα θύματα.
Το πρωί της 15 Οκτωβρίου 1944 στο Στρατηγείο της VΙΙΙης Μεραρχίας κυμάτιζε υπερήφανα η Ελληνική Σημαία, την οποία είχε υψώσει ο αείμνηστος Δημήτριος Ιωάννου, που είχε μπει από τα μεσάνυχτα της 14ης Οκτωβρίου στην πόλη μας με το τάγμα του.
Με την είσοδο του ΕΔΕΣ στα Γιάννενα τοποθετήθηκε φρούραρχος ο συνταγματάρχης Απόστολος Κωνσταντινίδης και φροντίζει να μη γίνουν έκτροπα σε βάρος αντιφρονούντων με τον ΕΔΕΣ.
Να πως περιγράφει ο Πέτρος Αποστολίδης, στο βιβλίο του «Όσα θυμάμαι» τις πρώτες στιγμές των ελεύθερων Ιωαννίνων: «Σάββατο πρωί, πριν ξημερώσει, οι Γερμανοί άδειασαν την πόλη και τα χαράματα άρχισαν να μπαίνουν τμήματα του ΕΔΕΣ. Με τη συμφωνία ΕΛΑΣ - ΕΔΕΣ τα Γιάννενα μέχρι το Μπισδούνι θα τα είχε ο Ζέρβας και από κει και πέρα ο ΕΛΑΣ. Ο κόσμος στις συνοικίες είχε ξυπνήσει και γέμιζε τα πεζοδρόμια…».
Βέβαια οι υποχωρούντες Γερμανοί από τη νότια Ελλάδα υπέστησαν πολλά. Γράφει ο Παπαδόπουλος στο βιβλίο του, σελ.220: «Αι υποχωρήσασαι μέσω Ηπείρου Γερμανικαί δυνάμεις και ιδιαίτερα από Άρτης μέχρι Ιωαννίνων, 70 χιλιόμετρα, ένθα η περιοχή του Ζέρβα, τα Γερμανικά τμήματα κτυπούμενα ανηλεώς και αγκιστρωθέντα εμάχοντο επί 1 1/2 μήνα από 2-9-44 έως 15-10-44. Ενώ από Ιωάννινα μέχρι Κακαβιάς 70 χιλιόμετρα απεσύρθησαν εντός τριών ημερών ανενόχλητοι».
Την 15ην πρωϊνήν άρχισαν να μπαίνουν στα Γιάννενα και τα άλλα τμήματα του ΕΔΕΣ, με πρώτον τον Λυγεράκη που έρχεται με βενζινομηχανές από την περιοχή Κατσικά, καταλαμβάνει πρώτα το νησί και μετά αποβιβάζεται στο μώλο.
Και μέσα σ' αυτή την εορταστική ατμόσφαιρα μια ξεχωριστή νότα ήταν η υποδοχή συμμάχων αξιωματικών. Ο λαός τους χαιρέτισε με ζητωκραυγές και τους πρόσφερε λουλούδια και ό,τι άλλο μπορούσε για να εκδηλώσει την αγάπη του γι’ αυτούς.
Από την πόλη μας είχαν περάσει πριν τρία και πάνω χρόνια Βρετανοί αεροπόροι για να κατευθυνθούν στο Αλβανικό μέτωπο. Τώρα έρχονται και πάλι για να αντικρύσουν χαρούμενα πρόσωπα και να ακούσουν το χαρμόσυνο μήνυμα: «Τα Γιάννενα είναι ελεύθερα»!
Έτσι, από της 15 Οκτωβρίου 1944 τα Γιάννινα είναι και πάλι ελεύθερα και την ημερομηνία αυτή την έχουν κατατάξει πλάι στην 21 Φεβρουαρίου, ημερομηνία που διώχτηκαν οι Τούρκοι κατακτητές. Είναι ημερομηνίες που δεν τις ξεχνούν οι Γιαννιώτες και τις τιμούν.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΚΟΓΚΑΣ