Μια αναφορά για τη γενοκτονία στη Θεσπρωτία από τους Τσάμηδες!

Στην αναφορά του Διοικητή Χωροφυλακής Μαργαριτίου, την 5η Οκτωβρίου 1945 προ τη Γεν. Διοίκηση Ηπείρου, βλέπουμε συντριπτικά στοιχεία που αποκαλύπτουν το μέγεθος της γενοκτονίας που συντελέστηκε στη Θεσπρωτία από τους Τσάμηδες στα χρόνια της Γερμανοϊταλικής κατοχής.
Ένα ακόμη έγγραφο – μαρτυρία έρχεται να συμπληρώσει την εικόνα του δράματος: Τρία χρόνια αργότερα, το 1948, ο μοί

ραρχος Ε. Ζάκκας, διοικητής τότε του Κέντρου Αλλοδαπών Ηπείρου, συνέταξε μία συγκλονιστική απόρρητη έκθεση τον Ιανουάριο του 1948, στην οποία φαίνεται το μέγεθος της θηριωδίας των Τσάμηδων. Την έκθεση αυτή και πολλά άλλα σχετικά με το θέμα αυτό δημοσίευσε σε συνέχειες το Μάρτιο του 1986 η «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ».
«Την πρωίαν της 10ης Αυγούστου 1943, τμήματα του Γερμανικού στρατού πλήρως εξοπλισμένα, ακόμη και διά πυροβόλων και ακολουθούμενα υπό Τουρκαλβανικών εκ Τσάμηδων της Θεσπρωτίας συγκεκριμένων τμημάτων, ομοίως επίσης εξοπλισμένων και επί κεφαλής εχόντων τον Νουρί Μπέη Ντίνο, τον αδελφόν αυτού Μπαζάρ Μπέη Ντίνο και τον ανεψιόν τούτων Ρετζέπ Ντίνο, εξορμώσιν ακάθεκτα κατά του Φαναρίου και κατακλύζουσι την περιοχήν αυτού.
Άμα τη εισόδω των τμημάτων τούτων εις την περιοχήν του Φαναρίου, οι Τουρκαλβανοί επεδόθησαν το πρώτον εις την διαρπαγήν και λεηλασίαν των οικιών και των καταστημάτων. Απειράριθμα υποζύγια μεταφερθέντα υπ’ αυτών εκεί διά τον σκοπόν τούτον καθώς και άλλα διαρπαγέντα εκεί υπ’ αυτών ανήκοντα δε εις τους Φαναριώτας, υπερεφορτώθησαν δι’ οικιακών σκευών, ειδών ρουχισμού και κλινοστρωμής, τροφίμων, δημητριακών καρπών και άλλων παντοειδών αντικειμένων, τα οποία διά του τρόπου τούτου μεταφέρθησαν εις τα χωρία και τας οικίας των αρπαγέων…
Ακολούθως οι ίδιοι επεδόθησαν εις την πυρπόλησιν των κενών πλέον οικιών των κατοίκων. Όσοι εκ των κατοίκων ηδυνήθησαν να διαφύγωσιν την εξολοθρευτικήν ταύτην λαίλαπα αναμέσον των πυρών και των κινδύνων προσέφυγον εις Πρέβεζαν και Πάργαν. Οι λοιποί περιέπεσαν εις τας εγκληματικάς αιμοσταγείς χείρας των Τουρκαλβανών και των Γερμανών και βασανισθέντες πολυειδώς και ποικιλοτρόπως κατά τρόπον πάντοτε άγριον και απάνθρωπον, ανώτερον πάσης περιγραφής, εύρον εν τέλει, σκληρόν θάνατον…
(Αυτών των Τσάμηδων ζητούσε την επιστροφή ο Βελουχιώτης στη Θεσπρωτία όταν ήλθε στα Γιάννενα!..)».
«Οι Τουρκαλβανοί (Τσάμηδες) υπερβάλλοντες εις εγκληματικότητα και τους Γερμανούς, υπήρξαν σκληρότεροι και θηριωδέστεροι και των πλέον αγρίων θηρίων...», μη φεισθέντες ουδ’ αυτών των γερόντων και των νηπίων. Εβίασαν κτηνωδώς υπάνδρους γυναίκας και κορασίδας μικροτάτης ηλικίας. Καθ’ όλην την διάρκειαν του μελανού εκείνου μηνός Αυγούστου του έτους 1943 το τοπίον εκείνο περιεβάλλετο από τους καπνούς των καιομένων οικιών του Φαναρίου, θρήνος δε και οδυρμός ηκούετο και μετέπειτα ακόμη, των επιζησάντων του ολέθρου.
Αλλά, το κακόν και η μήνις των Τουρκαλβανών κατά των Χριστιανών της περιοχής ταύτης δεν σταμάτησε τουλάχιστον με το πέρας της Γερμανοαλβανικής επιδρομής ταύτης. Και μετέπειτα οι Τουρκαλβανοί κατά συχνάς περιόδους μέχρι τέλους του μηνός Οκτωβρίου 1943 εφορμούσαν κατά του Φαναρίου και διέπραττον ποικίλα ανουσιουργήματα, εις τα οποία τους υπεκίνει η εγκληματική ψυχοσύνθεσίς των και η εις τους εγκληματικούς των εγκεφάλους εγκλωβισμένη νοσηρά ιδέα της «Μεγάλης Αλβανίας».
Κατά τους γενομένους υπολογισμούς αφηρέθη ούτως αρπακτικώς υπό των Τουρκαλβανών άπασα η εις σίτον (σιτάρι), αραβόσιτον (καλαμπόκι) και όριζαν συγκομιδή των κατοίκων του έτους εκείνου ανερχομένη εις ένα και πλέον εκατομμύριον οκάδων. Ηρπάγησαν περί τας 20.000 μικρών και μεγάλων ζώων. Γενικώς δεν έμεινε λίθος επί λίθου κατά το δη λεγόμενον»…
Ο Γιασίν Σιαντίκ – Τουρκαλβανός, που είχε διατελέσει και πρόεδρος της Κοινότητος Μαργαριτίου – ήθελε σύμφωνα με την έκθεση των υπηρεσιών Ασφαλείας να σχηματίσει νέα ατομική περιουσία αρπάζοντας γιδοπρόβατα από τους Χριστιανούς.
«Κατά μίαν επιχείρησίν του ληστρικήν (τονίζεται στην έκθεση), κατά την οποίαν αφήρεσε 110 πρόβατα, εφονεύθη υπό Χριστιανών έξωθι του χωρίου Μορφάτι. Ο φόνος αυτού παρέσχε νέαν δικαιολογίαν εξαιρετικής εντατικής εγκληματικής δράσεως των Μουσουλμάνων εις βάρος των Χριστιανών. Πεντακόσιοι Μουσουλμάνοι εξεστράτευσαν ευθύς αμέσως κατά της περιοχής εκείνης, φονεύοντες εκείνους τους οποίους συναντούσαν καθ’ οδόν…».
Τον πιο φρικτό θάνατο βρήκε ο ιερέας του χωριού Σπαθαραίων ο παπα-Σπυρίδωνας Νούτσης. Τον απήγαγον οι Τσάμηδες και κατά την μεταφοράν του από το χωριό Σπαθαραίοι στο Μαργαρίτι τον εξετέλεσαν. Συγκλονιστική είναι η περιγραφή του εγκλήματος από το έγγραφο του μοιράρχου Ζάκκα:
«Τον πλέον τραγικότερον και βασανιστικόν θάνατον εκ των προστυχόντων (= όσων συναντούσαν) κατά την επέλασιν ταύτην των Τουρκαλβανών Τσάμηδων εύρεν ο ιερέας του χωρίου Σπαθαραίων Σπυρίδων Νούτσης, επί του οποίου επέβησαν εκ περιτροπής ως υποζύγιον, πάντες οι απαγαγόντες αυτόν Τουρκαλβανοί. Όταν δε η κουστωδία έφθασεν εις Μαργαρίτιον, επέθηκαν αυτώ σάγμα υποζυγίου (σαμάρι γαϊδάρου) και εις το στόμα αυτού χαλινόν και ούτω πώς ωσεί υποζύγιον τον οδήγησαν εις παρακείμενον τόπον, ένθα εν τέλει τον εξετέλεσαν.
Εικοσιδύο οικογένειαι χριστιανικαί της περιοχής εκείνης θρηνούσι την απώλειαν των δολοφονηθέντων υπό των Τουρκαλβανών κατά τον τρόπον τούτον της τυχαίας καθ’ οδόν εν τη επελάσει των συναντήσεως οικείων των…».
Μεγάλη Παρασκευή του 1943 μπήκαν οι Τουρκαλβανοί με τους Ιταλούς στο χωριό Ανθούσα. Έκαψαν 14 σπίτια Ελλήνων. Με τη συνεργασία Γερμανών επιτέθηκαν τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου και στη Σαγιάδα. Να τι λέει για τα δύο αυτά περιστατικά το απόρρητο έγγραφο των ελληνικών υπηρεσιών: «Την κατά του χωρίου Ανθούσης επιδρομήν Ιταλών και Τουρκαλβανών (Τσάμηδων) την προεκάλεσαν οι τελευταίοι διά σατανικού και την φοράν αυτήν τρόπου. Εσκηνοθέτησαν αποκοπήν του τηλεφωνικού καλωδίου των Ιταλών, την οποίαν αυτοί διέπραξαν και δολοφονικήν δήθεν επίθεσιν κατά ομοθρήσκων των εκ μέρους Ελλήνων. Ραδιουργήσαντες ούτω τους Χριστιανούς επέτυχον διάθεσιν ιταλικού τμήματος προς επίθεσιν κατά της Ανθούσης. Συμπράττοντες μετά του τμήματος τούτου, εισήλασαν εις το εν λόγω χωρίον την ημέραν της Μεγάλης Παρασκευής του έτους 1943 και επεδόθησαν εις όμοια με τα ανωτέρω κακουργήματα, πυρπολήσαντες 14 οικίας Χριστιανών. Μετά δε ταύτα, επανακάμπτοντες εις τα ίδια, ετραγουδούσαν και επανηγύριζαν εν εξάλλω χαρά ωσεί καννίβαλοι, διά το κακούργημά των αυτό.
«Επίσης, αξίας ιδιαιτέρας σημασίας τυγχάνει η κατά του χωρίου Σαγιάδα τη υποκινήσει των Τουρκαλβανών Τσάμηδων της Θεσπρωτίας την 23-8-1943, επίθεσις γερμανικού στρατιωτικού τμήματος, με το οποίο συνεργάστηκαν οι Τσάμηδες. Αχμέτ Τσαφούνης, Τζελάλ Τζαφούνης, Ζεϊνέλ Ισμαήλ, Ραμαντάν Γκότσης, Σικερί Μουράτ, Μούσα Μουράτ, Ναζι Χαρεϊντίν, Σουλεϊμάν Ζαϊνέλ, Τεφής Χασάν, Ναζήφ Χασάν, Νταίη Ιμπραΐμ, Φίκο Ουζνί, Μίγκο Ράκο, Σούλιο Σεκίρ, Ελμί Μούρτο, Γκανή Μπίντο, Ισούφ Χασάν, Αχμέτ Ούζι, Τζεβδέ Ριζά, Καντρί Αντέμ, Ομέρ Χάντος και Σαμπάν Κομίνης, άπαντες εκ Λιάψης Φιλιατών.
Οι κάτοικοι της Σαγιάδας άπαντες, μόλις αντελήφθησαν αρχομένην την κατά του χωρίου των επίθεσιν των βαρβάρων, περιδεείς εγκατέληψαν τα πάντα εις το χωρίον και ετράπησαν εις τα όρη αποκρυβέντες εις διάφορα σπήλαια. Οι Γερμανοτσάμηδες εισβαλόντες εις Σαγιάδα, έθεντο πυρ και παρέδωσαν εις τας φλόγας αυτού απάσας τας οικίας της επί των ελληνοαλβανικών συνόρων ωραίας Ελληνικής ταύτης Κοινότητος…».
Στη συνέχεια παραθέτει τα ονόματα των Τσάμηδων που συνεργάζονταν με τους Γερμανούς.
Η δολοφονία του Νομάρχη  Θεσπρωτίας
Στις αρχές Φεβρουαρίου 1942 οι Αλβανοτσάμηδες απειλούσαν φανερά το Νομάρχη Θεσπρωτίας Γιώργο Βασιλάκο, από το Γύθειο της Λακωνίας, με εκτέλεση. Οι Ελληνικές Αρχές αποφασίζουν να τον μεταθέσουν στα Ιωάννινα. Έτσι, στις 18 Φεβρουαρίου του ίδιου χρόνου, ο Γιώργος Βασιλάκος έρχεται από τα Ιωάννινα στην Ηγουμενίτσα για να παραδώσει υπηρεσία στον αναπληρωτή του. Στη Νομαρχία πάει το πρωί της 19ης Φεβρουαρίου, αποχαιρετά τους συναδέλφους του και το απόγευμα περνά από τα γραφεία της Επιθεωρήσεως Δημοτικής Εκπαιδεύσεως για να χαιρετήσει το φίλο του επιθεωρητή Ιωάννη Αρχιμανδρίτη. Έφυγε από εκεί για να συναντήσει το θάνατο.
Ο Νομάρχης πήγαινε από τη συνοικία Βράβα προς τη Νομαρχία. Έξω από το σημερινό Γυμνάσιο καραδοκούσε ο δολοφόνος. Ο Γιώργος Βασιλάκος είδε τον Αλβανοτσάμη να ξεπετάγεται από τα δέντρα και να τον σημαδεύει με το περίστροφο. Έκανε να φυλαχτεί. Πρόλαβε και έτρεξε κάπου 10 μέτρα. Ο φονιάς πυροβόλησε το θύμα του πισώπλατα. Ο Γιώργος Βασιλάκος έπεσε νεκρός 8 μέτρα από τη Νομαρχία προς το μέρος της θάλασσας. Οι κάτοικοι που έκαναν βόλτα στην παραλία είδαν το δολοφόνο να τρέχει στο σπίτι του προύχοντα Αλβανοτσάμη Ηγουμενίτσας Αμπεντίν Νούλια!..
Το άλλο πρωί η Ηγουμενίτσα στρατοκρατούνταν από τους Ιταλούς. Σε κάθε γωνιά υπήρχαν πολυβόλα. Απαγορεύτηκε η είσοδος χωρικών στην κωμόπολη. Η κηδεία του Νομάρχη έγινε στις 11 το πρωί της 20ης Φεβρουαρίου 1942. Την παρακολούθησαν οι κάτοικοι, οι ελληνικές αρχές και μερικοί Αλβανοτσάμηδες, ανάμεσα στους οποίους και ο Αμπεντίν Ντούλιας, στο σπίτι του οποίου διανυκτέρευσε ο δολοφόνος.
***
Οι παραπάνω μαρτυρίες αναφέρονται μόνον σε ομαδικά εγκλήματα των Τσάμηδων. Τα μεμονωμένα είναι άπειρα. Και συνέβαιναν σε όλη τη διάρκεια της κατοχής. Επίσης, οι 49 πρόκριτοι της Παραμυθιάς, που εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς την 28-9-1943, φαινομενικά ήταν έργο των Γερμανών. Στην πραγματικότητα ήταν οργανωμένο έγκλημα των «επαναστατών της Τσαμουριάς», όπως αυτοαποκαλούνταν…
Το λυπηρό είναι ότι παρά τα τόσα φρικτά εγκλήματα των Τσάμηδων της Θεσπρωτίας, την 28η Ιανουαρίου 1945 η τότε Πανηπειρωτική Επιτροπή ΕΑΜ με έγγραφό της ζητούσε από τους ομοϊδεάτες του της Θεσπρωτίας: «…Πρέπει να πάρετε όλα τα μέτρα, σχετικά με την επάνοδο των τσάμικων οικογενειών στα σπίτια τους, για την καλύτερη υποδοχή τους από μέρους του Χριστιαικού στοιχείου για τη στέγασή τους και γενικά για την αποκατάσταση και ομαλή συμβίωσή τους με τους Έλληνες…».