Ευεργεσία και λογιοσύνη (Η περίπτωση των Ζωσιμάδων)

"Να τιμηθεί η ευεργεσία και η λογιοσύνη στα Γιάννινα" πρότεινε, πριν λίγες μέρες, από τις στήλες αυτής εδώ της εφημερίδας, ο συνάδελφος και φίλος Χάρης Λεοντάρης, εξηγώντας και τους λόγους για τους οποίους η πόλη μας -"Πόλη των Ευεργετών και των Δασκάλων του Γένους"– έχει χρέος να προχωρήσει σε μια τέτοια ευγενική ενέργεια.
Θεωρώ σκόπιμο, ξεκινώντας από αυτή την προτροπή, να κάνω μια σύντομη αναφορά στη Ζωσιμαία Αδελφότητα, με την τεράστια προσφορά της σε πολλούς τομείς της εθνικής μας ζωής, ιδιαίτερα δε στον ευαίσθητο τομέα της Παιδείας, για την προαγωγή της οποίας, αυτοί οι «Μαικήνες» του νεότερου Ελληνισμού αφιέρωσαν, πριν και μετά την απελευθέρωση της πατρίδας μας από τον τουρκικό ζυγό, το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας τους, που ήταν καρπός μόχθων και θυσιών ολόκληρης της ζωής τους.
Κοινή η αναγνώρισή τους σε όλα τα μέρη στα οποία έζησαν και έδρασαν: από το Λιβόρνο της Ιταλίας και τη Νίζνα της σημερινής Ουκρανίας, μέχρι τη Μόσχα της Ρωσίας, όλοι, ακόμα και σήμερα, μιλάνε με τον ανάλογο θαυμασμό, γι’ αυτούς τους «αξιοσέβαστους Έλληνες» με την τεράστια προσφορά τους: Ενδεικτικά αναφέρω:
*Η Ελληνική Κοινότητα των Ιωαννίνων, σε επιστολή της προς τους Γενικούς Επιτρόπους – Εκτελεστές της Διαθήκης του Ν. Ζωσιμά, το 1847, έγραφε:
«Η πόλις μας απέκτησε κυρίως την υπόληψιν του κόσμου και την τιμήν του Έθνους μας, διότι διετήρησεν εις αξιοπρεπή πάντοτε καταστάσιν ευεργετικά καταστήματα και μάλιστα σχολεία επίσημα εκ των οποίων διεδίδετο η παιδεία μακράν εις το Έθνος μας, η δε Σχολή των Ζωσιμάδων κατέχει σχεδόν την πρώτην θέσιν όλων των εν τη Οθωμανική Επικρατεία».
*Η προσφορά τους, με τις 611 μετοχές επί του αρχικού μετοχικού κεφαλαίου της Εθνικής Τράπεζας (σύνολο μετοχών 5.000) αναγνωρίστηκε από το πρώτο αυτό Πιστωτικό Ίδρυμα της χώρας, ισάξιο με τα τελειότερα πιστωτικά Ιδρύματα της Ευρώπης, και «εις ένδειξιν ευγνωμοσύνης η πρώτη των μετόχων Συνέλευσις εξέλεξε τον Νικόλαον Ζωσιμάν επίτιμον διευθυντήν της».
*Η Ιόνιος Πολιτεία, η μόνη τότε ελεύθερη γωνιά της Ελληνικής γης, είχε αναδείξει τον Μιχαήλ Ζωσιμά Γενικό Πρόξενο στο Λιβόρνο της Ιταλίας, συγκλητικούς δε το Ζώη, τον Αναστάσιο και το Νικόλαο που ζούσαν στη Ρωσία.
*Η Γ' Εθνική Συνέλευση των Ελλήνων στην Τροιζήνα (1827), με επίσημο έγγραφο προς τους Ζωσιμάδες επισημαίνει πως «το Έθνος ευγνωμονούν, σας συγκατατάσσει μεταξύ των ευεργετών του, επειδή ελάβετε φροντίδα του φωτισμού των Ελλήνων, με τα συγγράμματα οπού εξεδόθησαν, και τα σχολεία οπού ηγέρθησαν, τα οποία ωφέλησαν, ωφελούσι και ωφελήσουν τους Έλληνας, συντελούντα εις την ηθικήν βελτίωσιν αυτών».
*Την προσφορά των Ζωσιμάδων εξύμνησαν, «οι Λογάδες του Έθνους» που συνήλθαν στην Αθήνα, αμέσως μόλις έγινε γνωστός ο θάνατος, το 1842, του τελευταίου της Ζωσιμαίας Αδελφότητας, Νικόλαου Ζωσιμά, και εξέδωκαν το –άγνωστο στους πολλούς– Ψήφισμα (Νο 7), με το οποίο απευθύνουν έκκληση προς το Έθνος για ανέγερση Μνημείου (το οποίο δεν ανεγέρθηκε μέχρι σήμερα) αντάξιου της αρετής των Ζωσιμάδων «όπως άπασι κατάδηλον γένηται, ότι το τιμάν τους αγαθούς πάτριον της Ελλάδι».
*Σ’ αυτή την «Αρετή των Ζωσιμάδων» είναι αφιερωμένος ο Αναμνηστικός Τόμος που ετοιμάζει ο Σύνδεσμος Αποφοίτων της Ζωσιμαίας Σχολής, και είναι μάλιστα και επίκαιρος, καθώς το Ελληνικό Έθνος ετοιμάζεται, το έτος 2021, να εορτάσει τη συμπλήρωση των 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, στην προετοιμασία και στην έκρηξη της οποίας σημαντική υπήρξε η συμβολή των Ζωσιμάδων, καθώς με χρήματά τους ο μεγαλύτερος Δάσκαλος του Γένους, ο Αδαμάντιος Κοραής, ανάστησε με την «Ελληνική Βιβλιοθήκη» ολόκληρο τον πνευματικό θησαυρό μας, τον πρόσφερε στο Υπόδουλο Γένος, στέλνοντας μέσα από τις σελίδες της τα «εγερτήρια σαλπίσματα Ελευθερίας».
Όπως δε προκύπτει από το επίσημο αρχείο της Φιλικής Εταιρείας, ο Ζώης Ζωσιμάς και ο Μάνθος Ριζάρης, ήταν επίσημα μέλη της, και κύριοι χρηματοδότες της.
Με δεδομένο ότι: «ανδρών έργω γενομένων αγαθών, έργω και δηλούσθαι τας τιμάς», θεωρώ πως μεγαλύτερη τιμή γι’ αυτά τα εκλεκτά τέκνα της ιδιαίτερης πατρίδας μας, είναι ο σεβασμός της βούλησης τους, διατυπωμένης ξεκάθαρα στη διαθήκη τους, «η πιστή και επακριβής εκπλήρωση» της οποίας, με βάση το Σύνταγμα (άρθρο 109) και τους νόμους που συμφωνούν με αυτό (ν. 4182/2013, άρθρ. 2) «αποτελεί υποχρέωση του Κράτους».
Στην εκπλήρωση αυτής της υποχρέωσης δεν ανταποκρίθηκε η πόλη, όπως θα έπρεπε, και εδώ βρίσκεται η ευθύνη όλων μας.

ΣΠΥΡΟΣ ΕΡΓΟΛΑΒΟΣ