Υπάρχει μέλλον για την Παμβώτιδα;
Ποιός θα μπορούσε να ισχυριστεί σήμερα ότι η Παμβώτιδα εξακολουθεί να είναι ένα σύστημα αρμονικής συμβίωσης φυτών, μικροοργανισμών, ζώων και ανθρώπων σε ένα περιβάλλον, όπου η γεωμορφία της λεκάνης και των ακτών διαταράχτηκε και η ζωή εξαφανίστηκε;
Η Παμβώτιδα είναι ένα λιμνικό οικοσύστημα ανοιχτό στην συνεχή εισροή θρεπτικών στοιχείων από μία υδρολογική λεκάνη 355 τετραγ. χιλιομέτρων.
Οι χειμώνες γίνανε πιο ζεστοί με την κλιματική αλλαγή και οι θερμοκρασίες των νερών στην επιφάνεια της λίμνης πιο υψηλές. Οι ισχυροί άνεμοι εξασθενούν, χάνουν την ορμή τους και η ανεπαρκής ανακύκλωση των νερών της λίμνης οξύνει την ανεπάρκεια του διαλυτού οξυγόνου στον πυθμένα. Η λεγόμενη παγίδα του φωσφόρου ενεργοποιείται. Η διάσταση της αυξημένης φωτοσυνθετικής παραγωγής στην επιφάνεια της λίμνης και της μειωμένης προώθησης διαλυτού οξυγόνου στο βυθό για την αποσύνθεση μεγαλώνει δραματικά...
Στον πυθμένα η βιοχημική λειτουργία του τροφικού κύκλου άλλαξε τη δομή της. Η οξυδοτική ανεπάρκεια μπλόκαρε τον αεροβικό μεταβολισμό της νεκρής βιομάζας και η αναεροβική διαδικασία συνεχίζει την αποδόμησή της σε ένα περιβάλλον διαλυμένου οξυγόνου κάτω των 2mg/l . Το γεγονός αυτό βρίσκεται σε συσχετισμό και με την αυξημένη έκταση της υδαρούς λάσπης στον βυθό. Το πάχος της οργανικής λάσπης στον πυθμένα ανέρχεται κατά το Πανεπιστήμιο των Πατρών στα 60 εκατοστά και ο όγκος του στα 5.000.000 κυβικά μέτρα.
Η παρουσία του ανοξικού στρώματος είναι φαινόμενο ιδιαίτερα ανησυχητικό, καθώς σχετίζεται άμεσα με την υποβάθμιση της οικολογικής κατάστασης της λίμνης, την αλλοίωση του βάθους της, την δημιουργία των τοξικών αερίων αμμωνίας, υδρόθειου και μεθανίου και την μόλυνση των νερών της λίμνης. Το υδρόθειο είναι γνωστό στους Γιαννιώτες και στους επισκέπτες από την χαρακτηριστική οσμή του κλούβιου αυγού στα νερά της λίμνη μας.
Το μεθάνιο διαφεύγει προς την ατμόσφαιρα και συμβάλλει με το διοξείδιο του άνθρακα και το οξείδιο του αζώτου στην έξαρση του «φαινόμενου του θερμοκηπίου». Η ατμόσφαιρα θερμαίνεται, τα μικρόβια πληθαίνουν και οι αρρώστιες στο λεκανοπέδιο πολλαπλασιάζονται.
Ένας σημαντικός μηχανισμός παραγωγής οξυγόνου και δέσμευσης διοξειδίου του άνθρακα ήταν για το λεκανοπέδιο και οι βάλτοι της Ανατολής και της Κατσικάς. Οι βάλτοι με την φωτοσυνθετική γένεση της βιομάζας τους απέσυραν συνεχώς σοβαρές ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα από την κυκλοφορία και απελευθέρωναν μεγάλες ποσότητες οξυγόνου. Με τις επεμβάσεις του ανθρώπου ένας ακόμη μηχανισμός ρύθμισης της χημικής σύνθεσης της ατμόσφαιρας του λεκανοπεδίου χάθηκε και μία θλιβερή ανατροπή του μικροκλίματος πήρε την θέση του.
Κάτω από το βαρύ ευτροφικό φορτίο, τις γεωφυσικές αλλοιώσεις στον αιγιαλό και στις ακτές, την αχρήστευση της συνεχούς ροής του οξυγόνου των πηγών του Μιτσικελιού και της πυθμενικής διάχυσης, την έλλειψη του οξυγόνου στον πυθμένα και την αύξηση της αμμωνίας στα νερά, η ζωή χάθηκε και η λίμνη μετουσιώθηκε σε επικίνδυνη εστία τοξικών διεργασιών και μόλυνσης με καταστροφικές μεταστάσεις στα γειτονικά οικοσύστηματα.
Τα Γιάννενα είναι ο πρώτος κρίκος μιας σειράς μολύνσεων του Ηπειρωτικού Περιβάλλοντος που ξεκινάνε από την Παμβώτιδα και φτάνουν στο Ιόνιο. Πρώτος δρόμος είναι αυτός που ενώνει την Παμβώτιδα με τον Καλαμά και το Ιόνιο και που αναφέρει ο «Πρωινός Λόγος» σε σχόλιό του: «οι αρμόδιοι έχουν φέτος από ενωρίς ανοιχτή την πόρτα του θυροφράγματος στο Πέραμα». Ένα μέτρο που εξυπηρετεί την υδραυλική αποσυμπίεση των νερών της Παμβώτιδας και την εικονική μείωση του ενοχλητικού πλαγκτόν, μεταφέρει όμως με τα νερά του Καλαμά και την μόλυνση της Παμβώτιδας στο Ιόνιο.
Ο δεύτερος δρόμος σχετίζεται όπως και ο πρώτος με την αρχή της «αλληλοεξάρτησης των οικοσυστημάτων».
Η Παμβώτιδα είναι το κέντρο μιας σειράς οικοσυστημάτων. Κάθε πρόβλημα στα νερά της είναι η αλυσίδα που δεσμεύει και τα γειτονικά οικοσυστήματα. Η λεκάνη των Ιωαννίνων αποστραγγίζεται Νοτιοανατολικά από τον Άραχθο, δυτικά από τον Λούρο και βορειοδυτικά από τον Καλαμά (Πανεπιστήμιο Πατρών). Οι δύο πρώτοι αποδέκτες εκβάλουν σε μια έκταση 404 τετρ. χλμ με μέσο βάθος 26 μέτρων, στον κόλπο του Αμβρακικού. Τα νερά τους αναμιγνύονται με τα αλμυρά νερά της θάλασσας. Με τα κολπικά και θαλάσσια ρεύματα του δίαυλου στο Άκτιο ο Αμβρακικός βρίσκεται σε διαρκή ανταλλαγή με την ανοιχτή θάλασσα του Ιονίου (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων). Έτσι επιβεβαιώνεται και η τριγωνική έμμεση επίδραση της Παμβώτιδας στο Ιόνιο Πέλαγος. Μια σχέση που δεν γνωρίζει κανείς πόσο δυνατή είναι και που θα μας βγάλει!..
Ο Αμβρακικός βρίσκεται από χρόνια σε μια διαδικασία έρπουσα που αλλοιώνει σιγά σιγά την βιοχημική σύνθεση των φυτικών και ζωικών οργανισμών, την γεωφυσική δομή του οικοσυστήματος αλλά και την υγεία των ανθρώπων. Η υποβάθμιση των νερών του Άραχθου και της αλυσίδας των οικοσυστημάτων, Πηγές Λούρου στο Τέρροβο, λίμνη του Ζηρού με τα κόκκινα κυανοβακτήρια (Blutburgunderalgε) και του ποταμού Λούρου είναι ήδη εμφανής «στον ευτροφισμό» του Αμβρακικού με την «υψηλή συγκέντρωση θρεπτικών αλάτων. Η αδυναμία ανάμιξης της υδάτινης στήλης, και η έλλειψη οξυγόνου στον βυθό του οδήγησαν στην δημιουργία υδροθείου στον πυθμένα του. Το υδρόθειο ένα άχρωμο και δηλητηριώδες αέριο υδρογόνου και θείου, με ισχυρή διαβρωτική δύναμη, είναι η ένδειξη σοβαρών διεργασιών στον πυθμένα του Αμβρακικού που σχετίζονται με την υποβάθμιση του. Η «οικολογική του ισορροπία» διαταράχτηκε και ο «μηχανισμός του αυτοκαθαρισμού» εξασθένησε δραματικά. Το καμάρι της Πρέβεζας, της Αμφιλοχίας και των γύρω περιοχών, έφτασε να είναι ένα άρρωστο οικοσύστημα με σοβαρές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις που αντικατοπτρίζονται στον μειωμένο αριθμό των ειδών και στην ποιοτική και ποσοτική μείωση των αλιευμάτων του.
Ποιός θα μπορούσε να αποδείξει σήμερα πως η ρίζα του προβλήματος του Αμβρακικού και αργότερα και του Ιονίου δεν βρίσκεται στην Παμβώτιδα;
Από το 1985 έως και το 2009 έχουνε γραφεί 24 μελέτες για το πρόβλημα του Αμβρακικού. Κάθε μία μελέτη είναι και ένα ιδιότυπο καμίνι όπου οι προτάσεις των διαφόρων μελετητών διαφοροποιούνται κατά τέτοιο τρόπο μεταξύ τους, ώστε οι προτεινόμενες λύσεις όχι μόνο δεν αντιμετωπίζουν το πρόβλημα του ευτροφισμού αυτό καθ’ εαυτό, αλλά απειλούν με καταστροφή και την αρχιτεκτονική της υδροδυναμικής του διαύλου στο Άκτιο. Έτσι ένας Οικολογικός Βιότοπος που έχτισε η φύση με συστηματική εργασία εκατομμυρίων ετών κινδυνεύει να καταστραφεί σήμερα από την άγνοια του ανθρώπου.
«Ο Αμβρακικός κόλπος είναι σε κίνδυνο!» φωνάζει το Πανεπιστήμιο των Ιωαννίνων.
Μήπως όμως το ίδιο φαινόμενο αλλά με μεγαλύτερη ένταση δεν παρατηρεί κανείς και στην λίμνη των Ιωαννίνων; Και εδώ όχι μακρυά από το Αρχαίο Θέατρο της Δωδώνης η πληθώρα των μελετών και των σκοπιμοτήτων γράφει μια άλλη τραγωδία: το «Τέλος της Παμβώτιδας».
Μια σειρά από οικοσυστήματα με τεράστια ενδογενή δυναμική, πολύτιμα Start Ups της Ηπειρώτικης Οικονομίας και της Εθνικής Οικονομίας καταστρέφονται και η αδράνεια των αρμοδίων συνεχίζεται αναζωπυρώνοντας τις φλόγες της παρακμής!
ΒΑΣΙΛΗΣ ΑΣΩΝΙΤΗΣ
