Η ελεύθερη Γνώμη...

Αν μεταφερθούμε στα θέματα της θρησκείας, αξία μπορεί να έχει μόνο εκείνη η θρησκευτική πίστη που υιοθετήθηκε ελεύθερα. Μια τέτοια παραδοχή οδηγεί στο να σεβόμαστε κάθε ειλικρινή πίστη και μαζί στον σεβασμό του μεμονωμένου ατόμου και της γνώμης του. Ι. Καντ: να σεβόμαστε κάθε άνθρωπο και τις πεποιθήσεις του.

Πώς όμως θα διαμορφωθεί η ελεύθερη απόφαση;

Χωρίς ελεύθερη ανταλλαγή σκέψεων δεν μπορεί να υπάρξει καμιά ελευθερία της σκέψης. Χρειαζόμαστε άλλους για να δοκιμαστούν οι σκέψεις μας, για να ανακαλύψουμε ότι είναι βάσιμες. Άλλωστε, η κριτική συζήτηση είναι η βάση της ελεύθερης σκέψης του ατόμου. Η προϋπόθεση αυτή σημαίνει ότι χωρίς πολιτική ελευθερία, η ελευθερία της σκέψης είναι αδύνατη.

Η επιθυμία της ελευθερίας είναι κάτι πρωτόγονο. Όμως, στο πολιτικό πεδίο η ελευθερία καθίσταται πρόβλημα, γιατί η απεριόριστη ελευθερία κάθε ατόμου γίνεται, εξαιτίας της συμβίωσης των ανθρώπων, αδύνατη. Ο λόγος είναι προφανής, αν έχω το ελεύθερο να κάνω ό, τι θέλω, τότε έχω το ελεύθερο να σφετεριστώ και την ελευθερία των άλλων.

Ο Ι. Καντ πρότεινε να περιορίζεται η ελευθερία του ατόμου από το κράτος τόσο, όσο το επιβάλλει η ανθρώπινη συμβίωση και να αφορά όλους τους πολίτες. Ποιό είναι όμως το πολιτικό κριτήριο;

Ο Κ. Πόππερ πρότεινε το κριτήριο: είμαστε ελεύθεροι όταν μπορούμε να απαλλαγούμε από τους εξουσιαστές μας χωρίς αιματοχυσία.

Την πολιτική ελευθερία την επιλέγουμε γιατί καθιστά δυνατή τη μοναδική αντάξια σε ανθρώπους μορφή ανθρώπινης συμβίωσης, τη μοναδική μορφή στην οποία μπορούμε να έχουμε πλήρη ευθύνη για μας τους ίδιους.

Το πολίτευμα της δημοκρατίας είναι συνυφασμένο και με την ελευθερία. Πρέπει, όμως, να γίνει σαφές: η δημοκρατία δεν είναι προμηθευτής που μας παραδίδει κατ’ οίκον τα αγαθά της ζωής! Κατά τον Κ. Πόππερ: αυτο που μπορεί να πει κανείς για τη δημοκρατία ή την ελευθερία είναι, στην καλύτερη περίπτωση, ότι κάνουν λίγο αποτελεσματικότερη την επίδραση της προσωπικής μας αξιοσύνης στην ευημερία μας. 

Κλείνοντας, θα μεταφέρω τη σκέψη του Δημόκριτου: προτιμώ φτωχική ζωή σε μια δημοκρατία, παρά τον πλούτο σε μια τυραννίδα.

 * Ο Καθ. Χρήστος Β. Μασσαλάς είναι Πρόεδρος του Ριζαρείου Ιδρύματος. E-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.