Αχιλλέας Γ. Λαζάρου, ένας σύγχρονος Διδάσκαλος του Γένους
Πλήρης ημερών έφυγε για την ατέρμονη αιωνιότητα “όπου ήχος καθαρός εορταζόντων”, μια μεγάλη εθνική προσωπικότητα, ένας λαμπρός επιστήμων και ένας φλογερός πατριώτης. Πρόκειται για τον βαλκανιολόγο-ρωμανιστή Αχιλλέα Λαζάρου, έναν άνδρα με γρηγορούσα εθνική συνείδηση και υψηλό αίσθημα ελληνορθόδοξης ευθύνης. Ο Αχιλλέας Λαζάρου ανήκει στην κατηγορία των μεγάλων συγχρόνων Διδασκάλων του Γένους. Επιστήμων με διεθνή ακτινοβολία και αναγνώριση απετέλεσε για τη χώρα μας πολύτιμο εθνικό κεφάλαιο. Γνώστης όσον ολίγοι των εθνικών μας θεμάτων πρόσφερε πρόθυμα την εθνική του μαρτυρία και διδαχή, όπου και όταν χρειάστηκε. Με διαλέξεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, με επιστημονικές ανακοινώσεις σε πανελλήνια και διεθνή συνέδρια, με άρθρα στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο της Αθήνας και της Επαρχίας, με τη συγγραφή βιβλίων και μονογραφιών διαφώτιζε την ελληνική και διεθνή κοινή γνώμη πάνω στα μεγάλα εθνικά μας προβλήματα. Ο πύρινος και εμπνευσμένος λόγος του, απόρροια της εθνικής φλόγας που έκαιε τα στήθη του, συγκινούσε και ευαισθητοποιούσε στα καυτά εθνικά μας προβλήματα, σήμαινε εγρήγορση και συναγερμό όσων αληθινά πονούν τον τόπο μας, αλλά και όταν χρειαζόταν με “χρυσοστόμεια” παρρησία στηλίτευε την αδράνεια και τον αδικαιολόγητο εφησυχασμό των εκάστοτε κυβερνώντων πάνω στα σοβαρά εθνικά μας προβλήματα.
Το έργο του Αχιλλέα Λαζάρου υπήρξε πολύπλευρο και πολυδιάστατο. Έργο γιγαντιαίων διαστάσεων, θα έλεγα. Φιλολογικό, ιστορικό, γλωσσολογικό, λαογραφικό. Γι αυτό “επιλείψει με διηγούμενον ο χρόνος” (Εβρ. ια’, 32) περί τούτου. Έτσι θα περιοριστώ μονάχα στο έργο της επιστημονικής θεμελειώσεως της ελληνικότητας των Βλάχων, ένα έργο ζωής, όπως ο ίδιος λέγει χαρακτηριστικά.
Ο Αχιλλέας Λαζάρου υπήρξε ο πρώτος που θεμελίωσε φιλολογικά, γλωσσολογικά, λαογραφικά και πολιτισμικά την επιστημονική θέση ότι οι Βλάχοι είναι αυτόχθονες Έλληνες εκλατινισμένοι. Αποκορύφωμα της προσφοράς του στο θέμα αυτό είναι η περισπούδαστη διδακτορική του διατριβή, που έχει ως θέμα “Η Αρωμουνική και αι μετά της Ελληνικής σχέσεις αυτής”. Πρόκειται για ένα έργο προσφορά στην ελληνική βιβλιογραφία και στην ιστορία μας, που προάγει την επιστήμη της γλωσσολογίας και ειδικότερα τον κλάδο της ρωμανολογίας. Άριστη διάταξη της ύλης, πειστικότατη επιχειρηματολογία, πλούσια τεκμηρίωση, θαυμαστή αναλυτική και συνθετική μέθοδος στην κατάταξη και συστηματοποίηση των πηγών είναι οι αρετές του μοναδικού αυτού βιβλίου. Ο συγγραφέας ερμηνεύει την εμφάνιση της Αρωμουνικής, του νεολατινικού δηλ. ιδιώματος των Βλαχοφώνων, που στάθηκε η βασικότερη αφορμή για παρερμηνείες και εθνολογικές διαμάχες, που στοίχισαν στους Βλάχους και στο Έθνος επώδυνες περιπέτειες.
Ο αείμνηστος διδάσκαλος αξιοποίησε επιστημονικά τις αποκαλυπτικές μαρτυρίες του Ιωάννου Λυδού και Κωνσταντίνου Κούμα. Ο πρώτος γράφει ξεκάθαρα ότι στα χρόνια του (6ος μ.Χ. αι.) οι περισσότεροι κάτοικοι της Βαλκανικής είναι Έλληνες, μιλούν τη γλώσσα των Ιταλών, δηλ. τη λατινική και περισσότερο μάλιστα από όλους αυτοί που σχετίζονται με τη ρωμαϊκή διοίκηση.
Ο δεύτερος, δηλ. ο Κωνσταντίνος Κούμας (1777-1836) προ 150 και πλέον ετών είχε γράψει για τις επιπτώσεις της ρωμαιοκρατίας και τη γένεση των νεολατινικών γλωσσών, επισημαίνοντας και την εμφάνιση της Αρωμουνικής στην Ελληνική χερσόνησο ως επακόλουθο της εκλατινίσεως γηγενών πληθυσμών. Ηπειρωτών, Μακεδόνων, Θεσσαλών κ.λ.π. Ελλήνων.
Ιδιαίτερα καυστικός γίνεται ο Λαζάρου εναντίον του Γερμανού καθηγητή του Πανεπιστημίου της Λειψίας G. Weigand, του οποίου τις επιστημονικές υπηρεσίες εξαγόρασε η Ρουμανία και ο οποίος διατύπωσε δύο βασικές θεωρίες. Μία ιστορική για δήθεν προέλευση των Βλάχων του Ελληνικού χώρου από Δάκες, που κατήλθαν στην Ελλάδα και δεύτερη γλωσσική για δήθεν ταυτότητα γλώσσας Ρουμάνων και Βλάχων. Και στις δύο αυτές θέσεις του Weigand ο Λαζάρου απαντά επιστημονικά.
Στο συνθετικό σύγγραμμα του, που επιγράφεται Βαλκάνια και Βλάχοι, έκδο ση του Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός, ο σ. αναπτύσσει επανειλημμένα τη διαδικασία γενέσεως κατά τη μακραίωνη ρωμαιοκρατία διγλώσσων Ελλήνων, χρηστών εκτός της ελληνικής γλώσσας και της δημώδους ανατολικής λατινικής γνωστών ως Βλάχων, όνομα που σημαίνει λατινόφωνοι.
Μεγάλη βαρύτητα έδωσε ο Αχιλλέας Λαζάρου στην απόδειξη της ελληνικότητας των Βλάχων της Αλβανίας και των Σκοπίων. Τους εντάσσει στον Ελληνισμό όχι μόνο με βάση τις ιστορικές πηγές, οι οποίες βεβαιώνουν την ελληνικότητα του φυλετικού και γλωσσικού υποστρώματος έως τον ποταμό Γενούσο (Σκούμπη) ή την Εγνατία κατά τον Στράβωνα και έως τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ Στόβων και Σκοπίων, χωρίς διόλου να υποτιμά τη διαχρονική παρουσία Ελλήνων και στην ενδοχώρα της Βαλκανικής, όπου αφθονούσαν εμπορικοί σταθμοί ή πρότυπα ναυτιλιακών στα παράλια του Αδρία, του Ευξείνου και στον Δούναβη, αλλά κυρίως με την ανάλυση του λατινογενούς γλωσσικού ιδιώματός τους, σ το οποίο σώζονται λεξιλογικά, φωνολογικά, συντακτικά-δομικά στοιχεία της ελληνικής γλώσσας των χρόνων της ρωμαιοκρατίας.
Στο σημείο αυτό πρέπει να τονίσω ότι ύστερα από επίμονο αίτημα της Παναλβανικής Ενώσεως Βλάχων ο Λαζάρου έγραψε μια περισπούδαστη εργασία 76 σελίδων με τίτλο “Καταγωγή και Επίτομη Ιστορία των Βλάχων της Αλβανίας”. Η εργασία αυτή μεταφράστηκε στα αλβανικά για να αφυπνίσει την ελληνική αυτοσυνειδησία και ταυτότητα των 200.000 βλαχοφώνων της Αλβανίας, που αποτελούν το δεύτερο μεγάλο κορμό του βορειοηπειρωτικού ελληνισμού.
Αποκορύφωμα της συγγραφικής του παραγωγής είναι το τετράτομο εκ τριών χιλιάδων σελίδων μνημειώδες έργο του “Ελληνισμός και λαοί νοτιοανατολικής Ευρώπης”, Αθήνα 2009-2010, όπου ο σ. καταπιάνεται με τους απανταχού Έλληνες τόσο της κοιτίδας όσο και της αποδημίας.
Οι ραγδαίες κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις και εθνικιστικές εκρήξεις, που παρατηρούνται τα τελευταία χρόνια στα Βαλκάνια, έφεραν στην επικαιρότητα και το θέμα των Βλάχων. Ένα θέμα που πυροδοτείται έντεχνα από γνωστούς προπαγανδιστικούς κύκλους τους Ρουμανίας, των Σκοπίων και του Φράιμπουργκ της Γερμανίας, όπου ζουν Ρουμάνοι και ελάχιστοι εκρουμανισμένοι Βλάχοι, που διέφυγαν στη Δύση μετά τον πόλεμο.
Ο Αχιλλέας Λαζάρου που παρακολουθούσε το ζήτημα με γρηγορούσα εθνική συνείδηση και υψηλό αίσθημα ευθύνης έδειχνε ιδιαίτερα ανήσυχος. Προειδοποιεί ότι “η εξοργιστική ραθυμία, οι απαράδεκτες προχειρότητες και οι ευτελείς αυτοσχεδιασμοί της τελευταίας στιγμής των λεγομένων αρμοδίων υπηρεσιών, οι οποίες επιλέγονται με κριτήρια κομματικά από όλες τις κυβερνήσεις και επομένως είναι ακατάλληλοι για την αποτελεσματική εκπροσώπηση της Χώρας σε κρίσιμες διαπραγματεύσεις εθνικών θεμάτων καθιστούν το Κουτσοβλαχικό σε νέο Μακεδονικό, με χειρότερα σφάλματα”.
Για να μη φθάσουμε σ’ αυτό το σημείο, οπότε η “εσχάτη πλάνη θα είναι χείρων της πρώτης” ο Λαζάρου κατέθεσε συγκεκριμένες προτάσεις και καλούσε σε εθνική ομοψυχία λέγοντας χαρακτηριστικά: “Ας σταματήσουν επιτέλους οι κομματικές ατασθαλίες στα εθνικά θέματα, τουλάχιστον. Ας αντιδράσουμε ψύχραιμα στην κομματική τύφλωση, η οποία οδηγεί κατευθείαν στο βάραθρο. Διαθέτουμε οδυνηρές εμπειρίες. Ομολογουμένως όταν οι Έλληνες κομματίζονται, η Ελλάδα κομματιάζεται! Καιρός να συνέλθουμε”.
Οι λόγοι του διατηρούν και στις παρούσες στιγμές φλέγουσα επικαιρότητα και βαρύτητα. Και τούτο, γιατί τα τελευταία χρόνια παρατηρείται προσπάθεια αποδομήσεως της εθνικής μας συνειδήσεως. Γι αυτό, επειδή προδιαγράφονται δύσκολα χρόνια για την ελληνική διπλωματία, απαιτείται επαγρύπνηση, σύνεση, σωστή ενημέρωση και σχεδιασμός μακροπρόθεσμων στόχων. Τα εθνικά θέματα χρειάζονται εθνική στρατηγική και υπεύθυνη αντιμετώπιση χωρίς έξαλλους εθνικισμούς και δημαγωγικούς λαϊκισμούς.
Εκείνο που ιδιαίτερα στενοχωρούσε τον Αχιλλέα Λαζάρου ήταν ο βιασμός της ιστορικής αλήθειας και ο ανεπίτρεπτος ακρωτηριασμός της στην προκρούστεια κλίνη των ιδεολογικών προκαταλήψεων, της μονολιθικής σκέψεως και των σοφιστικών συλλογισμών.
Η διατήρηση της ιστορικής μνήμης είναι για τον προκείμενο νεκρό βασική προϋπόθεση επιβιώσεων των Εθνών. Λαός χωρίς ιστορική μνήμη είναι λαός σε παρακμή. Χωρίς συνείδηση του παρόντος μακριά από κάθε είδους εγρήγορση και ευθύνη.
Προσπάθησα σε σύντομες γραμμές να παρουσιάσω την προσφορά του Αχιλλέα Λαζάρου στο Έθνος και ειδικότερα στο μεγάλο θέμα του βλαχοφώνου Ελληνισμού. Όμως οι εθνικοί άνδρες, όπως ο Λαζάρου, δεν χωράνε στα περιγράμματα των λέξεων. Έτσι κάθε προσπάθεια επαίνων τέτοιων ανδρών αφήνει έντονη την αίσθηση της ελλείψεως. “Διότι πάσιν ανθρώποις ο πας χρόνος ουχ ικανός λόγων ίσων παρασκευάσαι τοις τούτων έργοις”.
Ο Αχιλλέας Λαζάρου ανήκει στους μεγάλους μάχιμους διαφωτιστές του Έθνους, στους επιστήμονες, τους οποίους όλες οι άλλες χώρες αξιοποιούν μέχρι τελευταίας πνοής και δεν τους εξαναγκάζουν σε παραίτηση. Στα κρίσιμα χρόνια που περνάμε, το Υπουργείο Εξωτερικών πρέπει να στελεχώνεται με συμβούλους του ύψους, του κύρους και των γνώσεων του Αχιλλέα Λαζάρου. Τα συγγράμματά του πρέπει να κοσμούν όλες τις δημόσιες βιβλιοθήκες της Χώρας. Το μάθημα Εθνικά και μειονοτικά θέματα πρέπει να εισαχθεί στη Μέση Εκπαίδευση και να διδάσκεται από το μοναδικό στο είδος του βιβλίο του Αχιλλέα Λαζάρου “Εθνικά και μειονοτικά θέματα – Στοιχεία ενημερωτικά”. Γενικά οι εθνικές θέσεις του Λαζάρου και το υψηλό πατριωτικό του φρόνημα πρέπει να εμπνέουν τη νέα γενιά.
Σε μια κοινωνία που προβάλλει αλλοτριωμένα πρότυπα ζωής και δημιουργεί δευτερογενείς πλασματικές ανάγκες, ο Αχιλλέας Λαζάρου ανοίγει δρόμους, προβληματίζει και οδηγεί τους νεωτέρους στο δρόμο του εθνικού χρέους. Οι πνευματικές του παρακαταθήκες είναι ολόκληρο ιδεολογικό οικοδόμημα και αποτελούν οδηγό συμπεριφοράς για όλους μας. Παρακαταθήκες που μεταφράζονται σε ελληνορθόδοξο ήθος, σεβασμό στην παράδοση και τις αξίες του Γένους, αγάπη μέχρι θυσίας για την πατρίδα.
